در این مطلب علل، علائم و درمان انحراف چشم با تمرینات ورزشی را بیان خواهیم نمود، باما همراه باشید 🙂
هرگونه انحراف از همراستایی صحیح چشمها را لوچی یا چپچشمی یا استرابیسم میگویند. انحراف چشم عبارت است از عدم هماهنگی حرکت عضلات چشم یا عدم توانایی تمرکز بین دو چشم که باعث میشود چشمها در جهات متفاوتی قرار بگیرند. این بیماری یکی از مشکلات شایع چشمپزشکی است و در ۴٪ موارد در گروه سنی اطفال و بزرگسالان دیده میشود. این بیماری یکی از مهمترین بیمارها در شاخه چشمپزشکی است
انواع انحراف چشم یا استرابیسم
ممکن است یک یا هر دو چشم به داخل (چشمهای ضربدری یا ایزوتروپی) یا خارج (چشم نهنگ یا اگزوتروپی) بچرخند. بهندرت انحراف چشمها بهصورت بالا و پایین است. نوعی از انحراف چشم بهصورت مخفی است و با حذف دید دوچشمی (بستن یکچشم) مشخص میشود که به استرابسیسم مخفی یا هتروفوریا (Heterophoria) معروف است. استرابیسم آشکار را هتروتروپی heterotropia یا تروپی میگویند. ایزوتروپی شایعترین نوع استرابیسم است.
بینایی و مغز
در دید دوچشمی طبیعی، هر دو چشم به یک نقطه نگاه میکنند. بخش بینایی مغز، دو تصویر رسیده را بهصورت یک تصویر سه بعدی ترکیب میکند. در استرابیسم وقتی یکی از چشمها منحرف میشود، دو تصویر متفاوت به مغز ارسال میگردد. در یک کودک خردسال، مغز یاد میگیرد که تصویر چشم منحرفشده را نادیده گرفته و تنها تصویر چشم مستقیم یا چشم با دید بهتر را بپذیرد. این امر سبب از بین رفتن درک عمق و دید دوچشمی میشود. بالغینی که دچار استرابیسم میشوند چون مغز توانایی پذیرش یا دریافت تصویر هر دو چشم را دارد، دوبینی پیدا میکنند. استرابیسم در کودکان (دید تکچشمی) در صورت عدم درمان در نیمی از موارد منجر به آمبلیوپی (تنبلی چشم) میگردد.
همراستایی چشمها در بدو تولد کاملاً تکامل نیافتهاست. تکامل حقیقی چشم در ۴–۳ ماهگی خود را نشان میدهد ولی ممکن است در کودکی یا دیرتر رخ دهد لذا بررسی استرابیسم بعدازاین سن قابل انجام است.
علائم شایع انحراف چشم
- خستگی چشم
- دوبینی (دیپلوپی)
- رویهم افتادن یا محو بودن تصویر
- احساس کشش اطراف چشمها
- احساس ناراحتی و مشکل هنگام مطالعه
- عدم درک عمق
علل انحراف چشم
علت بروز انحراف چشم چیست؟
حرکت چشم به اطراف توسط شش عضله اطراف چشم و به دستور مغز کنترل میشود. عدم هماهنگی حرکتی از موارد زیر ناشی میگردد:
- عدم توازن عضلات دور چشم
- فقدان توانایی تمرکز یکسان در چشمها. مغز نمیتواند تصاویر دارای تمرکز متفاوت را بپذیرد لذا پیامهای حاصل از یکچشم را در نظر نمیگیرد. سرانجام چشم ضعیفتر بلااستفاده میشود و یکچشم «تنبل» یا آمبیلوپ ایجاد میگردد. (تنبلی چشم)
- آسیب مغزی یا آسیب به سر مثلاً در تصادفات (نادر)
- بروز ارثی انحراف چشم، MS، نشانگان داون، بیماری تیروئید(پرکاری گریوز)، تومور چشم یا مغز، سکته مغزی، فشار خون، دیابت، آسیب مغزی جنین مانند فلج مغزی، آسیبزایمانی، عوارض جراحی چشم مانند آب مروارید ممکن است موجب انحراف چشم شوند.
عوارض انحراف چشم
بدون درمان فوری ممکن است کاهش بینایی در یکچشم دائمی شود. از دست رفتن دید طبیعی در یکچشم و مسائل ناشی از زیبایی ظاهر از عواقب بیماری درماننشده است. بسیاری افراد با دید یکچشمی سازگار میشوند و تمامی فعالیتهای خود را با یکچشم انجام دهند. در اینگونه موارد برای ورزش و سایر فعالیتها ازجمله جوشکاری که خطر آسیب چشمی دارند، از عینک محافظ استفاده کنید.
تشخیص با توجه به شرححال طبی و معاینه فیزیکی است و ممکن است شامل آزمونهای تیزبینی، معاینه شبکیه، معاینه کامل عصبی و آزمونهای عضلانی باشد.
راههای درمان انحراف چشم
راههای درمان متنوع بوده و در هر مورد راه درمانی مناسب توسط چشمپزشک پیشنهاد خواهد شد. راههای درمان عبارتاند از:
- قطرههای چشمی
- بستن چشم قویتر برای اصلاح آمبلیوپی (تنبلی چشم)
- ورزش عضلات چشم
- تجویز عینک باقدرت انکساری مناسب
- تجویز عینک حاوی منشور
- تزریق سم بوتولینیوم
- عمل جراحی عضلات خارج کره چشمی
بعد از جراحی، گاهی استفاده از عینک یا منشور نیز ضرورت پیدا میکند.
جراحی استرابیسم
درمان انحراف چشم با جراحی
هیچگاه و در جریان هیچ نوع عمل جراحی، کره چشم از محل خود خارج نمیشود.
جراحی استرابیسم درواقع ایجاد برشی کوچک در بافت پوشاننده چشم است که به چشمپزشک امکان میدهد تا به عضلات زیرین این بافت دسترسی پیدا کند. اینکه کدام عضلات تحت عمل جراحی قرار گیرند بستگی به جهت چرخش چشم دارد. گاهی اوقات لازم است هر دو چشم تحت عمل جراحی قرار گیرد.
جهت عمل جراحی استرابیسم در اطفال، بیهوشی ضرورت دارد، ولی جراحی بزرگسالان با بیحسی موضعی نیز امکانپذیر است. بهبودی سریع است. فرد اغلب ظرف چند روز به فعالیتهای طبیعیاش برمیگردد.
بعد از جراحی، گاهی استفاده از عینک یا منشور نیز ضرورت پیدا میکند. گاهی اوقات ممکن است اصلاح انجامشده بیشتر یا کمتر از مقدار موردنظر باشد که در آن صورت انجام عملی دیگر ضرورت خواهد یافت.
توصیه میشود جراحی اصلاحی استرابیسم هر چه سریعتر صورت گیرد، زیرا شیرخوار بهمحض اینکه چشمهایش مستقیم شد، امکان دید طبیعی و دید دوچشمی را پیدا خواهد کرد. از طرف دیگر لوچی چشم میتواند روی اعتمادبهنفس کودک نیز تأثیری منفی داشته باشد.
همانند هر عمل جراحی، جراحی بر روی عضلات چشم نیز با عوارضی همراه است. این عوارض شامل عفونت، خونریزی و دیگر عوارض نادری است که میتواند منجر به از دست دادن دید شود. بااینحال، جراحی استرابیسم معمولاً درمانی بیخطر و مؤثر است و درعینحال هیچگاه جای عینک و یا آمبلیوپ درمانی را نمیگیرد.
درمان انحراف چشم با تمرین و ورزش عضلات چشم
هرچند این تمرینها را نباید جایگزین معالجه پزشکی دانست و تنها روشهای درمانی مکمل برای کمک به بهبود مشکل نداشتن انطباق است. با توجه به اینکه علل ایجاد استرابیسم و انواع قرارگیری کره چشم در آن متفاوت است، پزشک پس از معاینه بهترین شیوه تمرین عضله چشم را به افراد توصیه میکند.
تمرین اولین: استفاده از مداد
درمان انحراف چشم با استفاده از مداد
با استفاده از یک مداد که دارای روکشی ساده است میتوانید به چشمان خود کمک کنید. برای این کار در یک فضای کاملاً خالی از اشیا مانند روی به روی درب اتاق بایستید و مداد را در راستای بینی خود قرار دهید، به نوک آن نگاه کنید و بهآرامی مداد را به خودتان نزدیک و سپس دور کنید.
توجه داشته باشید نزدیک کردن بیشازاندازه مداد به چشم میتواند سبب ایجاد فشار به عضله چشمها شود. نزدیک کردن مداد تا زمانی باید انجام شود که چشمان شما تار ببیند و سپس بهآرامی آن را دور کنید.
تمرین دوم: رشتههای نخ، تمرینی تأثیرگذار
درمان انحراف چشم با استفاده از رشته های نخ
تمرین با رشتههای نخ که درون آنها مهره در فاصلههای ویژهای قرار دارد بانام Brock string شناخته میشود و بهوسیله یکچشم پزشک سویسی به نام Frederick Brock اولین بار برای تصحیح بینایی ابداعشده است. این ابزار درمانی را بهآسانی در خانه میتوانید تهیه کنید. برای ساخت آن به یکرشته نخی سفیدرنگ به طول یک و نیم متر نیاز دارید که در طول آن سه مهره رنگی بارنگهای مختلف قرار بگیرد.
یک انتهای رشته را به یک نقطه ثابت مانند نرده یا پشت صندلی ببندید. مهرهها در فاصله مساوی از هم قرار بگیرند و انتهای دیگر رشته را در راستای بینی خود قرار دهید. از دورترین مهره تمرکز کنید به نگاه کردن تا نزدیکترین مهره. در این حالت شما دو رشته خط متقاطع میبینید که تشکیل حرف انگلیسی X را میدهند. با انجام این تمرین عضلههای چشم تقویت میشوند.
تمرین سوم: استفاده از کارتهای رنگی
درمان انحراف چشم با استفاده از کارت های رنگی
این کارتها دارای سهنقطه رنگی بافاصله بر روی خود هستند و بانام Barrel cards شناخته میشوند.
یک کارت معمولاً دارای سه دایره قرمز و دیگری سبز است. دو کاغذ را به هم بچسبانید بهطوریکه دایرهها در دو طرف کارت قرار بگیرند.
آنگاه کاغذ را بهصورت عمودی در راستای بینی خود قرار دهید بهطوریکه بزرگترین دایره دورترین به شما باشد. سپس از دایره بزرگ به دایره کوچک نگاه کنید و بر روی هر دایره حدود ۵ ثانیه توقف کنید و به دایره بعدی بروید. با انجام این کار هماهنگی بین دو کره چشم به وجود میآید.
