در این مطلب خواهیم گفت که سپندارمذگان چه روزی است؟ چرا این روز را به این اسم، نام‌گذاری کرده اند و در این روز چه آیین هایی وجود داشته است، باما همراه باشید 🙂
همه چیز درباره جشن سپندارمذگان
در گاه‌شماری‌های مختلف ایرانی، علاوه بر این‌که ماه‌ها اسم داشتند، هریک از روزهای ماه نیز یک نام داشتند. به‌عنوان‌مثال روز اول هرماه «روز اورمزد»، روز دوم هرماه، روز بهمن (سلامت، اندیشه) که نخستین صفت خداوند است، روز سوم هرماه، اردیبهشت یعنی «بهترین راستی و پاکی» که باز از صفات خداوند است، روز چهارم هرماه، شهریور یعنی «شاهی و فرمانروایی آرمانی» که خاص خداوند است و روز پنجم هرماه، «سپندارمذ» بوده است. سپندار مذ لقب ملی زمین است؛ یعنی گستراننده، مقدس، فروتن. زمین نماد عشق است چون با فروتنی، تواضع و گذشت به همه عشق می‌ورزد. زشت و زیبا را به یک چشم می‌نگرد و همه را چون مادری در دامان پرمهر خود امان می‌دهد. به همین دلیل در فرهنگ باستان اسپندارمذگان را به‌عنوان نماد مهر مادری و باروری می‌پنداشتند.
سپندارمذگان، روز عشق ایرانیان
در هرماه، یک‌بار، نام روز و ماه یکی می‌شده است که در همان روز که نامش بانام ماه مقارن می‌شد، جشنی ترتیب می‌دادند متناسب بانام آن روز و ماه. مثلاً شانزدهمین روز هرماه، «مهر» نام داشت و که در ماه مهر، «مهرگان» لقب می‌گرفت و می‌بینیم که چگونه هر جشنی بامعنی و مفهوم عمیق خود برای مردم شادی می‌آفرید.
روز آبان در ماه آبان جشن «آبانگان» است یعنی جشن ستایش آب و روز آذر در ماه آذر جشن «آذرگان» است یعنی جشن ستایش آتش و همین‌طور روز پنجم ماه دوازدهم (اسفند)، «سپندارمذ» یا «اسفندار مذ» نام داشت که جشنی با همین عنوان می‌گرفتند. «سپندارمذگان» روز زن و زمین است.
روز پنجم اسفند در همه گاه‌شماری‌های ایرانی به‌عنوان روز جشن اسپندار مذگان شناخته می‌شود.
آیین‌های روز سپندارمذگان
در این روز مردان به همسران خودهدیه می‌دادند. مردان زنان خانواده را بر تخت شاهی می‌نشاندند و از آن‌ها اطاعت می‌کردند و به آنان هدیه می‌دادند. این‌یک یادآوری برای مردان بود تا مادران و همسران خود را گرامی بدارند و چون یاد این جشن تا مدت‌ها ادامه داشت و بسیار باشکوه برگزار می‌شد همواره این آزرم و احترام به زن برای مردان گوشزد می‌گردید. این جشن هیچ ارتباطی به ولنتاین ندارد.
اختلاف در زمان برگزاری سپندارمذگان
هم‌اکنون در برخی جاها، به‌جای روز سپندارمذ (پنجم) از ماه سپندارمذ (اسفند)، روز بیست و نهم بهمن را روز جشن سپندارمذگان می‌دانند. درباره پرسش به خاطر وجود دوگانگی‌ها باید گفت که جشن‌ها و فاصله‌های میان آن‌ها در نوشته‌های کهن ایرانی دارای تعریف و اندازه‌های مشخصی است که به‌مانند دانه‌های یک زنجیر در پیوستگی کامل با یکدیگر هستند. تغییر جای یکی از آن‌ها، موجب گسست همه این رشته خواهد شد.
چنانکه در منابع ایرانی آمده است، جشن سده پس از ۴۰ روز از شب یلدا یا چله و پس از ۱۰۰ روز از اول آبان قرار دارد. همچنین جشن سده، پیش از ۲۵ روز از جشن اسفندگان است.
تاریخ دقیق سپندارمذگان
این اندازه‌ها و فاصله‌های تعریف‌شده در نوشته‌ها و ریشه نامه‌های کهن ایرانی، تنها با گاه‌شماری ایرانی با ماه‌های سی‌ویک روزه (مبدأ هجری خورشیدی کنونی) که بزرگ‌ترین دستاورد دانش گاه‌شماری در جهان است، همسان است؛ ولی با کتابچه‌ای نوساخته که در چند سال گذشته در ایران بانام سالنمای دینی زرتشتیان چاپ می‌شود، هماهنگی ندارد. چراکه در این کتابچه، فاصله ۱۰۰ روزه از اول آبان تا جشن سده به ۱۰۶ روز، فاصله ۴۰ روزه شب چله (یلدا) تا جشن سده به ۴۶ روز و فاصله ۲۵ روزه جشن سده تا سپندارمذگان (اسفندگان) به ۱۹ روز رسیده است. این فاصله‌ها با هیچ‌کدام از اسناد و منابع و تاریخ‌نامه‌های ایرانی هماهنگی ندارد.
این‌ها نمونه‌هایی از آشفتگی‌هایی است که منتشرکنندگان این کتابچه در ذهن نوجویان ایجاد کرده و نه‌تنها نظام قانونمند گاه‌شماری ایرانی را مخدوش کرده‌اند، بلکه اختلال‌هایی نیز در تقویم سنتی یزدگردی زرتشتی که در میان بسیاری از زرتشتیان ایران و عموم زرتشتیان هند و جهان رواج دارد، به وجود آورده‌اند.
قدمت بیست‌ساله این تقویم، دست‌کاری‌های فراوان در گاه‌شماری ایرانی و زرتشتی، نبود هیچ‌گونه سامانه کبیسه گیری و تعریف مشخص از طول سال، مبدأ سال‌شماری ساختگی و نیز اختلاف‌های فراوان با دیگر زرتشتیان جهان باعث شده که زرتشتیان نیز چنین دست‌کاری‌هایی در قواعد سنتی و دینی را نادرست شمارند.
ازاین‌رو، زمان درست شب یلدا برابر با شامگاه ۳۰ آذر، جشن سده در ۱۰ بهمن و جشن سپندارمذگان (اسفندگان) در ۵ اسفند است.
آئین‌ها و دیگر نام‌های سپندارمذگان
این جشن را بانام‌های جشن برزیگران هم نامیده‌اند. در روز اسفندگان چند جشن با مناسکی به‌خصوص برگزار می‌شده‌است. نخستین جشن مردگیران یا جشن مژدگیران بود که اختصاص به زنان داشت. در این روز مردان زنان را هدیه‌ای خریدندی و از ایشان قدردانی کردندی. امروزه نیز بیشترین جنبهٔ مورد تأکید در اسفندگان قدردانی از زنان است. در زمان گذشته [چنانکه ابوریحان روایت کرده است] عوام کارهای دیگری هم انجام می‌دادند چون آئین‌های جادوی برای دور کردن خرفستران اما ابوریحان این آئین‌ها را تازه و نااصیل خوانده است.
