مننژیت چیست؟ علل، علائم، عوارض، تشخیص و درمان آن

مننژیت چیست؟

مننژیت (Meningitis) یا سرسام التهاب پرده‌هایی است که مغز و طناب نخاعی را می‌پوشانند. این بیماری معمولاً در اثر عفونت ویروسی یا باکتریایی ایجاد می‌شود. دانستن آنکه مننژیت ناشی از ویروس است یا باکتری اهمیت دارد زیرا شدت بیماری و نحوه درمان بسته به علت آن متفاوت است. مننژیت ویروسی معمولاً خفیف‌تر است و بدون هیچ درمان خاصی برطرف می‌شود؛ اما مننژیت باکتریایی ممکن است بسیار شدید باشد و به آسیب مغزی، از دست دادن شنوایی یا اختلالات یادگیری بینجامد.

در مننژیت باکتریایی نیز مهم است بدانیم کدام نوع باکتری موجب آن شده زیرا آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند جلوی انتشار بعضی انواع و آلوده شدن افراد دیگر را بگیرند. تا پیش از دهه 1990 Haemophilus influenzae نوع b علت اصلی مننژیت باکتریایی بود. این همان باکتری است که اکنون تمام کودکان در فرایند معمول ایمن‌سازی علیه آن واکسینه می‌شوند. این واکسن سبب کاهش تعداد موارد ابتلا به مننژیت شده است. امروزه مهم‌ترین عوامل ایجاد مننژیت باکتریایی Streptococcus pneumoniae و Neisseria meningitidis هستند.

علل مننژیت

• باکتری
• ویروس
• قارچ
• تحریکات شیمیایی
• حساسیت به دارو
• سرطان‌ها
• آسیب جسمی

علائم بیماری مننژیت

بیماری مننژیت چه نشانه و علائمی دارد؟

• تب و لرز
• تغییرات ذهنی
• تهوع و استفراغ
• حساسیت به نور
• سردرد شدید
• سفتی گردن
• بی‌قراری
• برآمدگی استخوان جمجمه
• کاهش هوشیاری
• تحریک‌پذیری کودکان
• تنفس سریع
• قوس سر و گردن به عقب

انواع مننژیت

مننژیت باکتریایی:

نیاز به بستری کردن فوری در بیمارستان دارد. بسیار خطرناک و کشنده می‌باشد. هنگامی‌که باکتری وارد خون شود، باعث تخریب دیواره عروق خونی می‌شود و موجب خونریزی در پوست و اعضای داخلی می‌شود.

علائم شامل: تب، خستگی، تهوع، سردی دست ها و پاها، لرز سرد، درد شدید عضلات و مفاصل، درد سینه و یا شکم، تنفس سریع، اسهال و در مراحل بعدی بثورات پوستی است.

این نوع مننژیت، در کمتر از چند ساعت فرد را از پا درمی‌آورد. در موارد غیر کشنده، معلولیت دائمی می‌دهد و شامل قطع عضو و یا زخم شدید می‌باشد.

علائم مننژیت باکتریایی بعد از 3 تا 7 روز ظاهر می‌شود.

در نوزادان تازه متولد شده ممکن است علائمی همچون: تب، سردرد و سفتی گردن وجود نداشته باشد و یا به‌سختی متوجه این علائم شویم.

نوزادان مننژیتی ممکن است دارای علائم زیر باشند:

غیرفعال، تحریک‌پذیر، استفراغ و کاهش اشتها.

در کودکان، پزشک عکس‌العمل کودک را می‌بیند و تشخیص می‌دهد که کودک دچار مننژیت شده است یا نه.

اگرچه علائم اولیه مننژیت باکتریایی و ویروسی شبیه هم می‌باشند، علائم بعدی مننژیت باکتریایی نظیر تشنج و کما بسیار خطرناک می‌باشد.

مننژیت ویروسی:

خفیف‌تر است و غالباً بیشتر از مننژیت باکتریایی رخ می‌دهد. این نوع، ناشی از عفونت روده‌ای می‌باشد. معمولاً در اواخر تابستان و اوایل پاییز ایجاد می‌شود. غالباً بچه‌های کمتر از پنج سال و بزرگسالان زیر 30 سال را دچار می‌کند. علائم این نوع مننژیت در نوزادان و بزرگسالان با هم تفاوت دارد.

علائم در نوزادان شامل تب، تحریک‌پذیری، بدغذایی و سخت بیدار شدن است.

علائم در بزرگسالان شامل تب بالا، سردرد شدید، سفتی گردن، حساسیت به نور، خواب‌آلودگی و یا مشکل در بیدار شدن، تهوع و استفراغ و کاهش اشتها است.

علائم این نوع مننژیت معمولاً 7 تا 10 روز طول می‌کشد.

مننژیت قارچی:

علائم این مننژیت بسیار شبیه به انواع دیگر مننژیت می‌باشد. به‌هرحال، این علائم به‌تدریج ظاهر می‌شوند. علائم مشترک شامل سردرد، تب، تهوع و سفتی گردن می‌باشد. علائم اختصاصی این نوع مننژیت عبارت‌اند از: عدم دوست داشتن نور، تغییر در وضعیت ذهنی، گیجی، توهم و تغییرات شخصیتی.

افراد در معرض خطر

حدود 10 درصد بیماران، می‌میرند. در موارد غیر کشنده، افراد دچار آسیب مغزی، از دست دادن اندام و یا ناشنوایی می‌گردند.

همه افراد می‌توانند به این بیماری مبتلا شوند.

نوزادان کمتر از یک ماه به علت اینکه هنوز سیستم ایمنی بدنشان ضعیف است، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند.

افرادی که در تماس با بیمار دچار مننژیت ویروسی می‌باشند، شانس زیادی برای مبتلا شدن به این عفونت را دارند، اما بیماری آن‌ها شبیه عوارض مننژیت نمی‌باشد.

روش های تشخیص و درمان مننژیت

راه‌های تشخیص مننژیت

• کشیدن مایع مغزی نخاعی
• آزمایش خون
• عکس‌برداری قفسه سینه
• سی‌تی‌اسکن سر
• رنگ‌آمیزی خاص

درمان مننژیت

برای مننژیت باکتریایی، آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شود. نوع آنتی‌بیوتیک بستگی به باکتری دارد که باعث عفونت شده است.

بیماران مبتلا به مننژیت ویروسی، به‌خودی‌خود، بعد از  7 تا 10 روز بهبود می‌یابند.

بیماران مبتلا به مننژیت قارچی، داروهای ضد قارچ با دوز بالا دریافت می‌کنند.

افراد با سیستم ایمنی ضعیف، مانند بیماران ایدزی، دیابتی و یا سرطانی، غالباً نیاز به درمان طولانی‌تری دارند.

دیگر داروها و مایعات داخل وریدی درمان‌کننده علائمی همچون: ورم مغز، شوک و تشنج می‌باشد.

برخی از بیماران بر اساس شدت بیماری و نیاز به داروها، باید در بیمارستان بستری شوند.

عوارض بیماری مننژیت چیست؟

• آسیب‌های مغزی
• تجمع مایع بین جمجمه و مغز
• کاهش شنوایی
• هیدروسفالی
• تشنج

پیشگیری از مننژیت

✓ تزریق واکسن هموفیلیس نوع  B در کودکان جلوی یک نوع از مننژیت را می‌گیرد.

✓ واکسن کونژوگه پنوموکوک: در حال حاضر در دوران کودکی ایمن‌سازی می‌کند و در پیشگیری از مننژیت پنوموکوکی مؤثر است.

✓ کارگران خانه و دیگران در تماس با بیماران مبتلا به مننژیت مننگوکوکی، برای جلوگیری از عفونی شدن، باید آنتی‌بیوتیک دریافت کنند.

✓ استراحت کافی کنید.

✓ در تماس با افراد آلوده نباشید.

✓ گوشت‌ها را کاملاً بپزید و از مصرف پنیر ساخته‌شده از شیر غیراستریلیزه اجتناب کنید.

✓ دست‌های خود را پس از دستشویی، تعویض پوشک، سرفه و پاک کردن بینی کاملاً بشویید.

✓ دستگیره‌های درب را با آب و صابون بشویید و ضدعفونی کنید.

✓ از بوسیدن و به اشترک گذاشتن لیوان، قاشق، چنگال، بشقاب و ماتیک با افراد آلوده خودداری کنید.

✓ از گزش پشه و حشرات دیگر که می‌تواند حامل بیماری باشد، اجتناب کنید.

✓ موش‌ها را از محل زندگی‌تان دور کنید.

واکسن مننگوکوک برای چه کسانی تجویز می‌شود؟

واکسن مننگوکوک برای افراد زیر توصیه می‌شود:

✥ نوجوانان در سنین 11 تا 12 سال و نوجوانان در سن 15 سال که هنوز واکسن نزده‌اند.

✥ تمام دانشجویان سال اول که در خوابگاه زندگی می‌کنند و هنوز واکسینه نشده‌اند.

✥ کودکان دارای دو سال و بیشتر که طحال ندارند و یا دارای مشکلات سیستم ایمنی هستند.

✥ افرادی که به کشورهایی که در آن‌ها، مننژیت مننگوکوک شایع است، سفر می‌کنند.

✥ در برخی جوامع که شیوع این مننژیت زیاد است.