سندرم آسپیراسیون مکونیوم یا مکیدن مدفوع چیست؟
مکونیوم مدفوع سبز تیره است که در روده جنین قبل از تولد تولید میشود. پس از زایمان، نوزاد در چند روز اول زندگی مکونیوم را دفع میکند. استرسی که کودک قبل یا هنگام تولد تجربه میکند، ممکن است باعث دفع مکونیوم در رحم شود. در این صورت مکونیوم با مایع آمنیوتیک که جنین را احاطه کرده است مخلوط میشود.
ممکن است جنین اندکی قبل از زایمان، در حین تولد یا درست بعد از تولد مکونیوم و مایع آمنیوتیک را درون ریههای خود تنفس کند. این اتفاق آسپیراسیون مکونیوم یا سندرم آسپیراسیون مکونیوم (MAS) (meconium aspiration syndrome) نامیده میشود.
اگرچه MAS اغلب تهدیدکننده زندگی نیست، اما میتواند عوارض سلامتی قابلتوجهی برای نوزاد ایجاد کند و اگر MAS شدید باشد یا بدون درمان بماند، میتواند کشنده باشد.
اما پاسخ خانم ریحانه مقدم، کارشناس مامایی و زنان، در مورد مدفوع کردن جنین در شکم مادر: ” دفع مدفوع برای مادران در طول بارداری یک نگرانی بزرگ است که مداوم ذهنشان را درگیر میکند، که از نظر من اصلاً نباید بهش فکر کنید، فقط علامتها ذکر میشود که مادران اطلاعات داشته باشند، وقتی افزایش سن بارداری داریم و میخواهیم مادرمون زایمان طبیعی داشته باشد باید جنین را از نظر دفع مدفوع چک کنیم، که وقتی زایمان به بالای ۴۰ هفته موکول میشود، چک روزانه ضربان قلب جنین، چک حرکات جنین در شکم توسط مادر و هفتهای یک تا دو بار انجام سونوگرافی برای مادران جنین از نظر دفع مکونیوم بررسی میکند، در هنگام زایمان هم اگر زایمان زمان زیادی به طول انجامد رنگ مایع آمینوتیک جنین موردبررسی قرار میگیرد و همچنین ضربان قلب جنین، که اگر تغییر رنگ باشد سریعاً ختم بارداری صورت میگیرد گاهی نیاز به شستشو معده جنین هم هست که جنین مورد مراقبت ویژه قرار میگیرد، چک میشود، پس نگرانی نیست”.
چه عواملی باعث مکیدن مدفوع توسط جنین میشود؟
MAS ممکن است هنگامیکه جنین استرس را تجربه میکند، رخ دهد. استرس اغلب با کاهش میزان اکسیژن موجود رخ میدهد. علل شایع استرس جنین عبارتاند از:
علت مکیدن مدفوع توسط جنین چیست؟
- حاملگی که از تاریخ مقرر گذشته باشد (بیش از 40 هفته)
- درد زایمان سخت یا طولانی
- بیماریهای خاصی که مادر تجربه کرده است، ازجمله فشارخون بالا یا دیابت
- عفونت
جنین تا اواخر بارداری تولید مکونیوم را شروع نمیکند، بنابراین با گذشت تاریخ مقرر زایمان، جنین میتواند به مدت طولانی در معرض مکونیوم قرار گیرد. با پیشرفت بارداری، میزان مایع آمنیوتیک کاهش مییابد بنابراین مکونیوم غلیظتر میشود. درنتیجه، MAS در نوزادانی که با تأخیر متولد میشوند نسبت به نوزادان دیگر شایعتر است. MAS در نوزادان نارس نادر است.
علائم مکیدن مدفوع توسط جنین چیست؟
استرس تنفسی بارزترین علامت MAS است. ممکن است نوزاد هنگام تنفس به سرعت نفس بکشد. در صورت مسدود شدن مجاری هوایی نوزاد توسط مکونیوم، نوزاد نمیتواند نفس بکشد. کودک همچنین ممکن است علائم زیر را نشان دهد:
- رنگ پوست کبود که به آن سیانوز گفته میشود
- سستی
- فشارخون پایین
- شواهدی از مکونیوم (رگههای سبز تیره) در مایع آمنیوتیک و روی پوست کودک
- مشکلات تنفسی مانند تنفس سریع یا عدم تنفس بلافاصله بعد از تولد
- لب و دهان کودک ممکن است کبود باشد (کمبود اکسیژن خون)
- سستی در نوزاد در بدو تولد یا نمره آپگار پایین (سیستمی برای ارزیابی وضعیت نوزاد بلافاصله پس از تولد)
چگونه MAS تشخیص داده میشود؟
این بیماری بر اساس علائم نوزاد و وجود مکونیوم در مایع آمنیوتیک تشخیص داده میشود. پزشک برای تشخیص این بیماری با استتوسکوپ تنفس نوزاد را گوش میدهد و تنفس غیرطبیعی را تشخیص میدهد. چند روش متداول برای تأیید تشخیص وجود دارد:
- آزمایش گاز خون برای ارزیابی میزان اکسیژن و دیاکسید کربن
- اشعه ایکس قفسه سینه برای دیدن مکونیوم در ریههای نوزاد
آسپیراسیون مدفوع چگونه درمان میشود؟
در صورت بروز MAS، نوزاد به درمان فوری نیاز دارد تا مکونیوم را از مجاری هوایی فوقانی خارج کنند. بعد از زایمان، پزشک بلافاصله بینی، دهان و گلو را مکش میکند.
سندرم آسپیراسیون چه درمانی دارد؟
- اگر نوزاد تنفس نکند یا به خوبی واکنش نشان ندهد، لولهای در نای نوزاد قرار میدهند تا مایعات حاوی مکونیوم را از طریق بادگیر مکش کند. مکش ادامه مییابد تا زمانی که هیچ مکونیومی در مواد دیده نشود.
- اگر نوزاد هنوز نفس نمیکشد یا ضربان قلب او کم باشد، پزشک از کیسه و ماسک برای کمک به تنفس استفاده میکند. این امر اکسیژن را به کودک شما منتقل میکند و به باد کردن ریههای او کمک میکند.
- اگر کودک بسیار بیمار است یا نمیتواند تنفس کند، پزشک لولهای در نای نوزاد قرار میدهد تا به تنفس او کمک کند.
پس از ارائه کمکهای اورژانسی، نوزاد در بخش مراقبتهای ویژه نگهداری میشود تا نفس او بررسی شود. برای جلوگیری از عوارض MAS ممکن است به درمان اضافی نیاز باشد. پنج درمان معمول شامل موارد زیر است:
- اکسیژن درمانی برای اطمینان از وجود اکسیژن کافی در خون
- استفاده از گرمکن تابشی برای کمک به کودک در حفظ درجه حرارت بدن
- آنتیبیوتیکهایی مانند آمپیسیلین و جنتامایسین برای جلوگیری یا درمان عفونت
- استفاده از دستگاه تهویه (دستگاه تنفس) برای کمک به تنفس نوزاد شما
اکسیژنرسانی غشایی خارج از بدن (ECMO). اگر کودک شما به درمانهای دیگر پاسخ نمیدهد یا فشارخون زیادی در ریهها وجود دارد (برای این روش درمانی، یک پمپ و دستگاهی که عملکرد ریهها را انجام میدهد، کار قلب و ریههای نوزاد شما را انجام میدهد تا این اندامها بهبود یابند)
چه عوارضی با آسپیراسون مدفوع همراه است؟
بیشتر نوزادان مبتلا به MAS عوارض طولانیمدت ندارند. بااینحال، MAS یک مسئله جدی است که میتواند تأثیر آنی بر سلامت نوزاد شما داشته باشد. مکونیوم موجود در ریهها میتواند باعث التهاب و عفونت شود.
مکونیوم همچنین میتواند راههای هوایی را مسدود کند، که میتواند باعث بزرگ شدن ریهها شود. اگر ریه بیشازحد گسترش یابد یا تورم کند، دچار پارگی یا فروپاشی میشود. بعدازاین اتفاق، هوای داخل ریه در حفره قفسه سینه و اطراف ریه جمع میشود. این وضعیت که پنوموتوراکس نامیده میشود باعث میشود باد کردن ریه دشوار شود.
MAS خطر ابتلا به پرفشاری خون ریوی مداوم در نوزادان را افزایش میدهد (PPHN). فشارخون بالا در عروق ریهها جریان خون را محدود میکند و تنفس مناسب کودک را دشوار میکند. PPHN یک بیماری نادر اما خطرناک است.
در موارد نادر، MAS شدید ممکن است اکسیژن را به مغز محدود کند. این اتفاق باعث آسیب دائمی به مغز میشود.
نوزادانی که عوارض خفیف MAS را تجربه میکنند معمولاً به خوبی بهبود مییابند. نوزادانی که به دلیل MAS دچار آسیب مغزی یا PPHN میشوند با مشکلات سلامتی مادامالعمر مواجه میشوند که نیاز به حمایت پزشکی دارند.
چگونه میتوان از مکیدن مدفوع جلوگیری کرد؟
تشخیص زودهنگام بهترین روش درمان MAS است. نظارت بر جنین قبل از زایمان میتواند تعیین کند که آیا جنین تحت استرس است یا خیر. پزشک میتواند به کاهش استرس جنین در هنگام زایمان بپردازد. و اگر کودک دچار استرس باشد، پزشک آماده است تا در صورت وجود علائم MAS، کودک را ارزیابی و درمان کند.
