بیماری فلج مغزی یا CP (به انگلیسی: cerebral palsy) به مجموعه‌ای از اختلالات اشاره می‌کند که حرکت عضلات و هماهنگی بین آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بیماری سی پی رایج‌ترین علت ناتوانی‌های حرکتی در کودکان است.
تأثیر فلج مغزی بر عملکرد بسیار متفاوت است. بعضی از افراد مبتلابه بیماری CP یا فلج مغزی تنها نقص حرکتی دارند و اختلال دیگری ندارند ولی در دیگر بیماران علائم احتمالی همراه این اختلالات، مشکلات یادگیری، شنیدن، دیدن و تشنج است. وضعیت هوش بسته به محل آسیب مغز متغیر است و برخی از این کودکان ازنظر هوشی بااستعدادند.
عوامل مؤثر در بیماری سی پی (فلج مغزی)
عواملی وجود دارند که خطر ابتلای کودک به فلج مغزی را بیشتر می‌کنند که عبارت‌اند از:
علت فلج مغزی در کودکان چیست؟
- تماس اشعه x با مغز جنین در سه‌ماهه‌ی اول حاملگی
- تب‌خال می‌تواند از مادر به کودک در زمان بارداری انتقال یابد و بر رحم و جفت تأثیر بگذارد. التهاب ناشی از عفونت می‌تواند به سیستم عصبی در حال رشد نوزاد آسیب نرساند و منجر به بیماری سی پی یا فلج مغزی شود.
- ابتلا مادر به سرخجه در زمان حاملگی
- جهش‌های ژن که منجر به رشد غیرطبیعی می‌شوند
- عفونت‌های مادر که روی جنین در حال رشد تأثیر می‌گذارد.
- سکته مغزی جنین که سبب اختلال در خون‌رسانی به مغز درحال‌توسعه او می‌شود.
- زایمان زودرس
- کم اکسیژنی نوزاد یا نرسیدن اکسیژن به مغز نوزاد و انسداد ریه‌ها
- وزن کم نوزاد در زمان تولد
- عفونت‌های نوزادی که سبب ایجاد التهاب در مغز یا اطراف آن می‌شوند
- آسیب‌دیدگی و ضربه‌مغزی به نوزاد در اثر تصادف
علائم بیماری CP یا فلج مغزی
علائم و نشانه‌ها بیماری cp در زمان نوزادی یا پیش‌دبستانی ظاهر می‌شود. تعداد و شدت علائم زیر در کودکان دچار فلج مغزی، کاملاً متفاوت است:
علائم فلج مغزی در کودکان و نوزادان چیست؟
- بروز مشکل در مکیدن نوک سینه یا شیشه شیر در همان ابتدای شیرخوارگی
- فقدان توان عضلانی طبیعی در مراحل اولیه
- آهستگی رشد و نمو مانند راه رفتن، حرف زدن
- سفتی و اسپاسم عضلات (در مراحل بعدی)
- درجات متغیری از عقب‌ماندگی ذهنی
- مشکل در هماهنگی و تعادل بدن
- مشکل در کسب مهارت‌های حرکتی خوب، مثل بستن دکمه لباس و یا چیدن وسایل
- ژست‌های غیرطبیعی بدن
- مشکلات یادگیری
- لوچی
- کری
- بی‌اختیاری ادرار
- حرکات بی‌هدف بدن
- تشنج
پیشگیری از بیماری فلج مغزی (سی پی)
روش های پیشگیری از بیماری cp در بارداری
در اکثر موارد فلج مغزی (بیماری سی پی) قابل‌پیشگیری نیست، ولی شما می‌توانید خطرات را کاهش دهید. درصورتی‌که باردار هستید یا تصمیم به حاملگی دارید، می‌توانید این مراحل را برای سالم نگه‌داشتن و به حداقل رساندن عوارض بارداری انجام دهید:
✓ حتماً واکسن بزنید. واکسیناسیون در برابر بیماری‌هایی مثل سرخجه، قبل از حاملگی، می‌تواند از عفونت جلوگیری از آسیب مغزی جنین جلوگیری کند.
✓ مراقب خودت باش. هرچه سالم‌تر به سمت بارداری بروید، احتمال ابتلا به عفونت که منجر به فلج مغزی شود، کم‌تر خواهد بود.
✓ به دنبال مراقبت زودرس و مداوم در دوران حاملگی باشید. مراجعه منظم به پزشک در زمان بارداری، روش خوبی برای کاهش خطرات سلامتی برای شما و جنین است. مراجعه مرتب به پزشک می‌تواند به جلوگیری از زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد و عفونت کمک کند.
✓ از مصرف الکل، دخانیات و مواد مخدر در دوران بارداری پرهیز کنید. این‌ها با خطر فلج مغزی مرتبط بوده است.
✓ ایمنی خوب کودک را تمرین کنید. با تهیه صندلی ماشین، کلاه ایمنی دوچرخه، ریل ایمنی روی تختخواب‌ها و … از آسیب به سر جلوگیری کنید.
درمان بیماری فلج مغزی (cp)
بیماری فلج مغزی یا سی پی می‌تواند بر کل بدن تأثیر بگذارد، یا امکان دارد در درجه اول به یک اندام یا یک طرف بدن محدود شود. اختلال مغزی که سبب فلج مغزی می‌شود با گذشت زمان تغییر نمی‌کند، بنابراین معمولاً علائم با افزایش سن بدتر نمی‌شوند؛ اما با بزرگ‌تر شدن کودک، امکان دارد بعضی از علائم کم‌وبیش آشکار شود، کوتاه شدن عضلات و سفتی عضلات در صورت عدم برخورد تهاجمی، می‌توانند بدتر شوند.
روش های درمان بیماری cp یا فلج مغزی در کودکان
درمان به نوع اختلال عملکردی بستگی دارد درمان‌های فیزیکی و کاردرمانی به نحو مطلوبی وضعیت و حرکات بدنی را تسهیل می‌کند روش‌های درمانی عبارت‌اند از:
- تجویز داروهای خوراکی، تجویز بوتولینیوم، کارگذاری پمپ اینتراتکال باکلوفن جهت درمان اسپاسیته
- درمان تشنج، اختلالات ارتوپدی، و اختلالات حسی.
- هیچ راه معالجه‌ای وجود ندارد. اما با درمان مناسب می‌توان به این کودکان کمک کرد.
- گفتاردرمانی جهت درمان مشکل شیر خوردن کودک و مشکلات مربوط به گفتار، بهترین گزینه می‌باشد.
- روان درمانی یا مشاوره برای کمک به خانواده کودک برای پذیرش وضعیت کودکشان و کمک کردن به وی برای دستیابی به حداکثر توانایی خود
- جراحی برای تصحیح مشکلات عضلانی و بدشکلی‌های مربوطه (گاهی)
- مراقبت در مکان مخصوص نگهداری درازمدت کودکان دچار فلج مغزی شدید (گاهی)
- با توجه به این‌که تشخیص زودهنگام مهم است، کودک خود را مرتب برای چکاب پیش پزشک ببرید. تشخیص ندادن فلج مغزی ممکن است باعث شود کودک فرصت وارد شدن به برنامه‌های مخصوص برای به حداکثر رساندن رشد و نمو را از دست دهد.
- همواره در مورد خود و کودکتان دید مثبت داشته باشید. گاهی نتایج دور از انتظار و خوبی به دست می‌آید.
- با دیگر والدینی که کودکانشان فلج مغزی داشته‌اند مشورت کنید و از آن‌ها راهنمایی و کمک بخواهید.
- در مورد برنامه‌های آموزشی و فیزیوتراپی مخصوص این کودکان و نیز گروه‌های حمایتی تحقیق به عمل‌آورید تا بتوانید به بهترین درمان دسترسی داشته باشید و توانایی‌های کودکتان را به حداکثر برسانید.
- کاردرمانی بهترین و مؤثرترین شیوه جهت درمان و بهبودی این کودکان است و در صورت صلاح‌دید کاردرمانگر مربوطه به فیزیوتراپیست محترم مراجعه شود.
فیزیوتراپی در درمان این بیماران بسیار موفق بوده و برای درمان تکنیک‌های بسیاری دارد فیزیوتراپیست کنترل سر و گردن. کنترل اندام‌ها و یادگیری نشستن ایستادن. راه رفتن به کودک آموزش می‌دهند و به او کمک می‌کند و کاردرمان نیز برای فعالیت‌های روزمره مانند لباس پوشیدن به‌تنهایی حمام و دستشویی رفتن و…را به کودک آموزش می‌دهد.
مراقبت‌های لازم
در این خصوص تاکنون مداخله پزشکی قابل‌قبول که ترمیم ضایعه مغزی را انجام دهد وجود نداشته ولی با پیگیری توان‌بخشی مناسب می‌توان به این‌گونه کودکان کمک کرد تا زندگی مستقلی را دنبال نمایند و به‌عبارت‌دیگر وجود ضایعه بدان معنی نیست که این‌گونه افراد از یک زندگی متکی‌به‌خود محروم باشند. این‌چنین بچه‌ها علاوه بر نیازهای عمومی برای شکوفا شدن استعدادهای بالقوه‌ای که از آن برخوردارند به آموزش و خدمات خاص هم نیازمندند.
متأسفانه در برخی موارد حتی نیازهای عمومی این کودکان به دست فراموشی سپرده می‌شود و نهایتاً ارتباط و تعامل اجتماعی که زمینه رشد، تکامل و آموزش کودکان می‌باشد محروم می‌گردند. در خصوص این‌که چه باید کرد خانواده‌ها می‌بایست توجه نمایند که: پیامد ضایعه فلج مغزی برای کودکان با انواع ضایعه متفاوت می‌باشد و انتظار این است کودک را همان‌گونه که هست پذیرا باشیم.
ضایعه فلج مغزی یک بیماری پیش‌رونده نبوده، مداخلات و حمایت‌های به‌موقع می‌تواند کمک مؤثری برای استقلال کودک باشد. کودک توجه بیشتری را طلب می‌نماید و ضرورت دارد فرصت‌ها و امکانات و شرایط مناسب برای رشد و شکوفایی استعدادهایش فراهم شود. بهتر است والدین هرچه بیشتر درباره فرزند و معلولیتش اطلاعات مناسب کسب نماید تا در آموزش و حمایت از او نقش مؤثری را ایفا کند.
