علل سکسکه و راههای درمان خانگی سکسکه
سکسکه انقباض تشنجی و شدید ماهیچههای تنفسی است و با پایین رفتن غیر عادی دیافراگم و بسته شدن دهانه حنجره همراه است. انسداد دهانه حنجره باعث تولید صدای سکسکه میشود، این صدا در زمان عمل دم ایجاد میشود.
سکسکه چیزی است که بی گمان همه در طول زندگی خود با آن مواجه شده اند، هق هق های بی امانی که در صورت تداوم، فرد را مستأصل می کند و در مواردی حالت بیماری به خود می گیرد.
در زبان لاتین به سکسکه Singultus اطلاق می شود که از لغت Singult به معنی تلاش برای نفس کشیدن در حین هق هق گریه مشتق شده است. سکسکه همچنان به عنوان یکی از اسرار پزشکی باقی مانده است و تا به حال، نقش و عملکرد مفیدی برای آن شناخته نشده است.
در واقع سکسکه عبارت است از انقباضات ناخودآگاه و مکرر عضله دیافراگم و عضلات تنفسی بین دنده ای.
سکسکه یک علامت است و نه یک بیماری، در ایجاد سکسکه دیافراگم (عضله بزرگ و نازکی که قفسه سینه را از شکم جدا می کند) و عصب فرنیک (عصبی که دیافراگم را به مغز وصل می کند) نقش دارند.
سکسکه فشرده شدن ناگهانی و غیرارادی دیافراگم است. دیافراگم عضله اصلی تنفس است که در زیر ریهها قرار گرفته است. این عمل فشرده شدن، هوا را به سرعت به درون ریهها میکشد و دریچه واقع شده در بالای حنجره (glottis) با صدا بسته میشود. این بسته شدن سبب ایجاد صدای سکسکه میشود.
سکسکه به طور ناگهانی آغاز شده و معمولاً تنها چند دقیقه طول میکشد. شما ممکن است هر جایی به سکسکه مبتلا شوید و بین ۴ تا ۶۰ بار در دقیقه سکسکه کنید. سکسکه معمولاً خود به خود برطرف میشود.
سکسکه یک اثر واکنشی است، به این معنا که شما هیچ کنترلی بر روی آن ندارید. به نظر نمیرسد که سکسکه هیچ تاثیر سودمندی داشته باشد و بروز آن در بعد از ظهرها شایعتر است.
معمولاً در حین سکسکه، صدایی تند و سریع که در اثر حرکت غیرارادی عضلات دیافراگم و متعاقب آن بسته شدن سریع تارهای صوتی، پدید می آید، شنیده می شود.
تقریباً همه ممکن است دچار سکسکه شوند، حتی جنینی که در رحم مادر است، اما به طور کلی مردان به مراتب بیشتر از زنان دچار سکسکه می شوند. اما عملاً هر فردی از نوزادان گرفته تا افراد بزرگسال، آن را تجربه می کنند.
سکسکه معمولاً یک مشکل گذرا و خوش خیم است. با این حال، همین عارضه ساده، در صورتی که بیش از حد ادامه پیدا کند، می تواند آزار دهنده و ناتوان کننده باشد.
در ضایعات مغزی، ضربه و تومورهای مغزی و یا به دنبال بی هوشی ها نیز، امکان بروز سکسکه وجود دارد.
عموماً سکسکه با این علت، خود به خود بهبود یافته و غالباً در افراد مضطرب و دارای استرس بالا و یا متعاقب خبر خوشایند و غم انگیز تظاهر می کند و در برخی مواقع مصرف دارو و سموم نیز علت آن است.
علل سکسکه
تحریک اعصابی است که عضلات تنفسی، خصوصاً دیافراگم را تحریک می کنند، علت سکسکه کوتاه مدت معمولاً ناشناخته است اما در صورتی که سکسکه طولانی مدت باشد یا به شکل مکرر رخ دهد، امکان دارد به علل زیر ایجاد شده باشد:
- خوردن یا آشامیدن غذا یا نوشیدنی داغ یا مواد تحریک کننده
- بیماری پرده جنب (پرده ای که روی ریه را می پوشاند)
- ذات الریه
- اورمی (جمع شدن مواد زاید سمی در اثر نارسایی کلیه)
- الکلی بودن
- مصرف برخی از داروها
- اختلالات معده
- مری
- روده یا لوزالمعده
- حاملگی
- تحریک مثانه
- هپاتیت
- سابقه عمل جراحی (خصوصاً جراحی روی شکم)
- علل عاطفی
- پربودن معده
- خنده شدید یا احساسات قوی
- تغییر در دمای محیط
چنانچه گفته شد، معده خیلی پر و انباشته نیز می تواند باعث حمله های سکسکه شود که به شکل غیرارادی بروز می کند و در شرایط زیر پیش می آید:
- خوردن بیش از حد غذا و با سرعت، به درون کشیدن هوای بیش از اندازه، تغییر ناگهانی در دمای معده؛ مثل نوشیدن مایعات سرد بلافاصله بعد از نوشیدن یک نوشیدنی داغ.
- کشیده شدن بدن پس از غذا خوردن و نوشیدن سریع مایعات، یا بلع هوا یا نوشیدنیهای گازدار
- سوء هاضمه معمولاً به واسطه خوردن غذاهای داغ و پر ادویه
- هیجانات احساسی، ناراحتی یا تعجب ناگهانی مانند خندیدن
- تغییر ناگهانی دمای هوا به عنوان مثال گرفتن دوش آب سرد
- خوردن غذاها یا آشامیدنی های خیلی داغ یا سرد
- نوشیدن الکل یا سیگار کشیدن مفرط
در مواقع بسیار نادری علت زمینه سکسکه میتواند ناشی از یک بیماری جدی باشد، مانند:
- تحریک دیافراگم در اثر عفونت، گسترش سرطان به اعضاء دیگر یا فتق هیاتوس (هنگامی که بخشی از شکم به طرف دیافراگم رانده میشود)
- تحریک عصب فرنیک (عصب کنترل کننده دیافراگم) در اثر سرطان یا جراحی سینه
- عفونت یا تومور مغزی
- نارسایی شدید کبدی
- فعالیت بیش از حد غده تیروئید
- پنومونی (التهاب ریه ها)
- عفونت های عمومی شدید مانند مالاریا
- بیماری های سیستم اعصاب مرکزی مانند مولتیپل اسکلروزیس (یا ام اس)
- سکسکه ناشی از مصرف بی هوش کنندهها به عنوان مثال در طی جراحی شکمی یا پس از آن
- مشکلات مربوط به متابولیسم بدن مانند هایپرگلایسمی (بالا بودن قند خون)
- عوارض جانبی برخی داروها به عنوان مثال بنزودیازپینها که آرام بخش و خواب آور هستند.
اغلب اوقات سکسکه، بیش از ۴۸ ساعت طول نمی کشد ولی در فرم مداوم، فرد بیش از ۲ روز و کمتر از ۱ ماه مبتلاست و در موارد بیشتر یا در صورتی که با بیماری ها ی دیگری مثل مشکلات قلبی – ریوی همراه باشد، فرد نیاز به مراجعه به بیمارستان دارد.
اگر شما دچار سکسکه هایی می شوید که تا چند روز یا بیشتر ادامه پیدا می کنند، پزشک شما می تواند دستور انجام آزمایشاتی را تجویز کند که برای بررسی احتمال وجود یک مشکل جدی تر به کار می روند.
درمان سکسه
روش های درمان سکسکه متنوع هستند و درمان های غیردارویی معمولاً بر روش های تحریک ناحیه حلق و بینی مبتنی هستند. در زیر به مواردی اشاره می شود که شما می توانید در حین بروز مشکل، یک یا تعداد بیشتری از آنها را به کار بندید:
- نفس خود را نگاه دارید و تا ۱۰ بشمارید.
- داخل یک کیسه کاغذی تنفس کنید (کیسه پلاستیکی به دلیل احتمال چسبندگی آن به بینی و خصوصاً در اطفال به هیچ عنوان، توصیه نمی شود.)
- انگشت شست خود را بین دندان ها و لب بالا قرار دهید، سپس لب بالا را با انگشت سبابه خود، درست در زیر سوراخ بینی سمت راست، فشار دهید.
- یک لیوان آب را با استفاده یک “نی” بنوشید:
درحالیکه انگشتانتان را در حفره های دوگوش خود فرو کرده اید با استفاده از نی جرعه جرعه آب بنوشید. هیچ کس نمی داند که چرا استفاده از این متد به قطع شدن سکسکه منجر می شود اما مانند این است که در این روش در واقع سکسکه خود را می بلعید. این روش تنها با نوشیدن چند جرعه سکسکه کودکان و افراد جوان را بند خواهد آورد در حالی که افراد مسن تر ممکن است نیاز به چندین بار استفاده از این روش داشته باشند. - نان خشک یا یخ خرد شده، قورت دهید.
- زبان خود را به ملایمت بکشید.
- یک قاشق چای خوری شکر خشک بخورید.
- بالا کشیدن زانوها به درون سینه.
- از کسی بخواهید که شما را غافل گیر کند تا از نظر ذهنی حواستان پرت شود.
- در برخی متون به گذاشتن یخ و لیمو روی زبان برای متوقف کردن سکسکه، اشاره شده است.
- گذاشتن ژله انگور در زیر زبان
- بو کردن موادی که بوی نافذی دارند.
- نوشیدن جرعه جرعه آب سرد یا جویدن یخ
- غرغره کردن دهان با آب یا محلول شستشوی دهان
- گاز زدن لیمو یا خوردن یک تکه زنجبیل تازه
- طب سوزنی:
مطالعات موردی نشان میدهد طب سوزنی در درمان سکسکههای مداوم بسیار مؤثر است. طب سوزنی عصبهایی که مسئول سکسکه هستند را آرام میکنند. بااینکه مطالعه استانداردی درزمینهٔ طب سوزنی انجامنشده، اما افراد زیادی با این روش سکسکههای طولانی خود را متوقف کردهاند؛ بنابراین ارزش امتحان کردن را دارد. - تحریک عصب واگ:
عصب واگ از مغز به معده میرود. محققان معتقدند تحریک این عصب سبب بروز سکسکه میشود. یک راهحل ساده “بازنشاندن” این عصب است. میتوانید با نوشیدن آب سرد، جویدن لیموترش یا خوردن یک قاشق غذاخوری عسل طبیعی این عصب را تحت تأثیر قرار دهید. - ۱۸- مانور والسالوا:
در مانور والسالوا با دهان و بینی بسته سعی به بازدم هوا میشود. از این تکنیک برای افزایش فشار به عصب واگ، گلو، سینوسها و گوش داخلی استفاده میشود. برخی افراد از این شیوه تنفس برای متوقف کردن آریتمی استفاده میکنند. اما برای سکسکه نیز استفاده میشود، زیرا عصب واگ را بازنشانی میکند.
درمان سکسکه با داروهای گیاهی
- چای نعناع: لطیف کننده خون، مفرح و مقوی قلب، مسکن ناراحتیهای گوارشی، کمک کننده به هضم غذا، مقوی اعصاب معده، بادشکن، اشتهاآور، پاک کننده و تقویت کننده کبد و طحال و ضد نفخ، تهوع، اسهال، دل پیچه و سکسکه است.
- عصاره نعناع فلفلی: عصاره این گیاه در درمان سکسکه مؤثر است، زیرا با شل کردن ماهیچه چلانگر مری آروغ را متوقف میکند. یک قطره از عصاره نعناع فلفلی را به سقف دهانتان بمالید تا عصب واگ تحت تأثیر قرار بگیرد. با کاهش انقباضات، سکسکه نیز متوقف میشود.
- دمنوش آویشن: آویشن به هضم غذا کمک مینماید و ضد سرفه و خلط آور است و در برونشیت، سیاه سرفه و التهاب دستگاه تنفس فوقانی استفاده میگردد. دم کرده آن برای دل پیچه، قطره قطره ادرار کردن، خرد کردن سنگ مثانه و تسکین دردهای قاعدگی و درمان سکسکه بسیار مفید است.
- برگ انبه: به تسکین سکسکه و عفونتهای گلو هم کمک میکنند و از دود ناشی از برگهای سوزانده شده برای درمان سکسکه و تسکین عفونتهای گلو استفاده میشود.
- عرق بهارنارنج: آرام بخش، مسکن سردردهای مزمن، مقوی اعصاب و قلب، نشاط آور، خواب آور، ضد تهوع و ضد تشنج و سکسکه است.
- میخک: مقوی معده و جهاز هاضمه است، کبد و کلیه را تقویت کرده و سکسکه را برطرف میکند.
- سنبل الطیب: ضد هیجان و آرامبخش است و سکسکه مداوم را از بین میبرد.
درمان دارویی سکسکه
به طور کلی سکسکه معمولاً حالت خوش خیم داشته و با درمان های خانگی برطرف می شود، در مواردی هم که به طول بینجامد یا به درمان های معمول جواب ندهد معمولاً با دخالت پزشک برطرف خواهد شد.
کلرپرومازین:
آرامبخشها مانند کلرپرومازین عضله دیافراگم را شل کرده و اعصاب اطراف آن را غیر فعال میکند. این دارو از انواع داروهای اعصاب است و به این دلیل که سکسکه یک رفلکس عصبی است به عنوان قرص سکسکه تجویز میشود.
موارد مصرف: اختلالات شدید روانی (سایکوز) یا حملات حاد مانیا، به عنوان آرامبخش، رفع سکسکه مقاوم، بی اشتهایی عصبی، میگرن و فشار خون حاملگی، درمان وابستگی به مخدرها و در درمان نوزادان دیستونی گردنی تجویز میشود.
متوکلوپرامید:
متوکلوپرامید یا متوکلوپراماید یکی دیگر از داروهایی است که به عنوان قرص سکسکه استفاده میشود.
موارد مصرف: این دارو در درمان تهوع و استفراغ به هر دلیلی از جمله جراحی یا شیمی درمانی، برگشت محتویات معده به مری، آهسته بودن تخلیه معده، جلوگیری از پنومونی ناشی از آسپیراسیون، سردرد عروقی، سکسکه مقاوم و فلج معده دیابتیک مصرف میشود.
در بیماری که آیروفاژی(بادگلو) علت سکسکه است، باید از صحبت حین صرف غذا، پرهیز کند، غذا را به خوبی جویده و با استرس و اضطراب صرف نکند. درمان سکسکه با علت رفلاکس، مصرف حجم کم غذا و پرهیز از خوابیدن پس از غذا خوردن است. غذای پر چرب، نوشابه های گازدار، پیاز خام، مرکبات و حتی سیگار کشیدن، سبب تشدید رفلاکس معده می شود.
سکسکه در کودکان
«سکسکه برای کودک مفید است»، شاید شما هم این جمله را شنیده باشید و ممکن است که واقعا درست باشد. به هر حال، سکسکه حالتی جزئی و بدون درد و عارضه است.
سکسکه به خاطر ورود هوا به معده کودک، در هنگام شیرخوردن به وجود می آید. انبساط ناگهانی معده به خاطر حجم زیاد هوا، موجب انقباض دیافراگم می شود و سکسکه را در پی دارد.
این حالت در نوزادن زیاد دیده می شود و احتمالابه خاطر این است که پرده دیافراگم، هنوز به طور کامل رشد نکرده است. اما خود به خود و عموما در دو ماهگی کاهش می یابد.
شاید این حالت برای بدن کوچک نوزاد، حالتی عجیب و سخت باشد، اما در واقع این انقباضات، همراه درد نیست، مشکلی برای او به وجود نمی آورد و باعث گریه اش نمی شود. همچنین بد نیست بدانید که کودک در دوران جنینی نیز سکسکه می کند و این حالت چندان برایش عجیب نیست، با این تفاوت که سکسکه جنین به خاطر هوا نیست، بلکه مایع آمنیون، موجب سکسکه می شود.
بین سکسکه، باد گلو و سریع شیرخوردن نوزاد هیچ رابطه ای وجود ندارد، زیرا سکسکه اصلابه مشکلات گوارشی بستگی ندارد. در مواقع سکسکه کودک هیچ کار خاصی لازم نیست انجام دهید، فقط آرامش خود را حفظ کنید تا سکسکه برطرف شود. اگر سکسکه طول کشید، کودک را چند دقیقه به شکم صاف بخوابانید. همچنین می توانید مقداری آب به او بدهید. توجه داشته باشید که اگر کودک در حال سکسکه کردن است، بازهم می توانید با خیال راحت او را بخوابانید.
در هر صورت سکسکه بعد از چند دقیقه متوقف می شود. پس صبور باشید و به یاد داشته باشید که برای رفع سکسکه کودکان، هرگز آنان را نترسانید.
سکسکه جنین در شکم مادر
سکسکه جنین در شکم مادر یک امر کاملاً طبیعی است و معمولاً اغلب مادرها آن را حس می کنند. جنین احتمالاً در اواخر سه ماهه اول یا اوایل سه ماهه دوم بارداری شروع به سکسکه می کند، البته ممکن است در این مرحله این سکسه را اصلاً احساس نکنید.
ظاهرا سکسکه جزیی از تکامل اعصاب جنین است. برخی از مادران این سکسکهها را به صورت یک سری حرکت ریتمیک کوچک در روز حس می کنند، اما برخی دیگر تنها یک بار در روز متوجه یک حرکت کوچک میشوند که این همان سکسکه است. بر خلاف لگد زدن که تنها بخشی از شکم تکان میخورد، هنگام سکسکه معمولا تمام شکم تکان میخورد.
علل سکسکه در جنین
۱- انقباض دیافراگم
برای آنکه جنین در رحم سکسکه کند، باید از یک سیستم عصبی مرکزی کامل برخوردار باشد. سیستم عصبی مرکزی به جنین کمک میکند که در مایع آمنیوتیک رحم نفس بکشد. در صورتی که این مایع وارد ریه شود، دیافراگم به سرعت منقبض شده و جنین سکسکه میکند. سکسکه در جنین امری رایج است و در سونوگرافی به صورت حرکات ریتمیک دیده میشود. سکسکه جنین پدیدهای بازتابنده است و معمولا باعث ناراحتی او نمیشود. علاوه براین، سکسکه ریهی جنین را برای تنفس بهتر پس از تولد آماده کرده و ضربان قلب او را در سه ماهه سوم تنظیم میکند.
۲-پیچ خوردگی بند ناف
در برخی از موارد، سکسکه جنین به این علت رخ میدهد که هوای کافی به او نمیرسد. اگر شدت و دفعات سکسکه به طور ناگهانی کاهش یافت، سریعا به یک پزشک متخصص مراجعه کنید تا احتمال پیچ خوردگی بند ناف بررسی شود. پیچ خوردگی بند ناف زمانی رخ میدهد که بند ناف به دور گردن جنین میپیچد و از رسیدن هوای کافی به ریه جلوگیری میکند. زمانی که بند ناف به دور گردن میپیچد، ضربان قلب جنین افزایش یافته و جریان خون منتقله از طریق بند ناف کاهش مییابد.