بی اختیاری مدفوع در کودکان؛ علت و روش های درمان آن
آنچه در این مقاله میخوانید
در این مطلب از مجله اینترنتی مثبت 1، به بیان علت بی اختیاری مدفوع در کودکان و روش های درمان آن میپردازیم. ما را تا انتهای این مطلب همراهی کنید.
بی اختیاری مدفوع (انکوپرزیس) چیست؟
مشکلی در روده‌ها که اجبار طبیعی برای رفتن به دستشویی را کند می‌کند و نمی‌توانند خود را نگهدارند.
گرچه برآورد می‌شود بی اختیاری مدفوع (انکوپرزیس) ۱ تا ۲ درصد کودکان زیر ۱۰ سال را مبتلا می‌کند، اما مشکلات مربوط به بی اختیاری مدفوع و یبوست برای بیش از ۲۵ درصد تمامی مراجعین به متخصصان گوارش اطفال (پزشکانی که متخصص در اختلالات معده و روده‌اند) در نظر گرفته می‌شود.
علت ابتلا به بی اختیاری مدفوع در کودکان
۹۰ درصد موارد بی اختیاری مدفوع (انکوپرزیس) به دلیل یبوست است. مدفوع سفت و خشک دفعش مشکل است. اکثر کودکان مدفوع خود را بدلیل درد ناشی از یبوست که مرحله‌ای از دفع غیر عادی مدفوع محسوب می‌گردد، نگه می‌دارند.
توصیه‌های اعضای خانواده و دوستان همیشه مفید نیست چون بیشتر افراد به اشتباه معتقدند انکوپرزیس مقوله‌ای رفتاری است.
والدین، پدر و مادر بزرگ، از تنبیهات و اقدامات متعددی برای بی اختیاری مدفوع استفاده می‌کنند که تنها احساس تنهایی، خشم، افسردگی یا تحقیر به کودک می‌دهد.
بیش از ۲۰ درصد کودکان مبتلا به بی اختیاری مدفوع (انکوپرزیس) احساس کمبود عزت نفس دارند این کودکان نیاز به دخالت روانشناس یا مشاور دارند. اگر کودکتان بی اختیاری مدفوع دارد، تحقیر یا تنبیه کردنش تنها اوضاع را بدتر می‌کند – در عوض، با پزشکش صحبت نمایید که می‌تواند به شما و کودکتان برای مبارزه با این شرایط کمک کند.
بی اختیاری مدفوع (انکوپرزیس) سه تا ۶ برابر در پسران شایعتر است
برای کودک بی اختیاری مدفوع، درک یبوست مهم است. تعداد دفعات اجابت مزاج از نظر سن و ماهیت فرد متغیر است.
خالی کردن روده در حالت طبیعی از یک تا دوبار در روز تا تنها ۳ تا ۴ بار در هفته متغیر می‌باشد.
به عنوان مثال کودکی که بدون مشکل بعد از ۳ روز مدفوع نرمی دفع می‌کند یبوست ندارد. در هر حال کودکی که مدفوع سختی (کوچک یا بزرگ) هر چند روز یکبار دفع می‌کند، یبوست دارد. کودکان دیگر هر روز به دستشویی می‌روند اما تنها کمی گلوله‌های مدفوع سخت و کوچک دفع می‌کنند و همیشه مقداری مدفوع در روده بزرگشان دارند.
عوامل بی اختیاری مدفوع در اولین مرحله چیست؟
هر یک از مواردی چون رژیم غذایی، بیماری، مصرف کم مایعات، ترس از دستشویی رفتن و یا دسترسی محدود به توالت عمومی (مانند توالت مدرسه).
بعضی کودکان پس از اتفاقات استرس آور در زندگی‌شان مانند طلاق یا مرگ فامیل نزدیک دچار یبوست مزمن می‌شوند.
عامل هر چه که باشد زمانی که کودک شروع به نگهداشتن مدفوع خود می‌کند، مدفوع در روده بزرگ افزایش می‌یابد و چرخه معیوب شروع می‌گردد.
کار اصلی روده بزرگ حذف آب از مدفوع است پیش ازآنکه بخواهد آن را دفع کند.
هر چه مدفوع بیشتر در آنجا بماند آب بیشتری حذف می‌گردد و برای کودک دفع مدفوع خشک و بزرگ سخت‌تر می‌شود.
مدفوع بزرگ نیز روده بزرگ را کش می‌دهد و عضلات آن را ضعیف می‌کند و بر اعصابی که زمان دفع مدفوع را به کودک خبر می‌دهد، تأثیر می‌گذارند.
چون روده بزرگ شل، مدفوع سخت را نمی‌توان بیرون براند، دفعش دردناک است و کودک برای خودداری از دفع مدفوع به رقصیدن، مورب کردن پاها، ادا در آوردن یا روی نوک پا راه رفتن ادامه می‌دهد.
در نهایت، بخش تحتانی روده بزرگ به قدری پر می‌شود که برای اسفنکتر (دریچه‌ای که خروج مدفوع از مقعد را کنترل می‌کند) نگهداشتن مدفوع را مشکل می‌سازد. مدفوع جزئی شاید خارج شود و باعث کثیف کردن شورت کودک گردد.
مدفوع نرم‌تر نیز در اطراف توده بزرگ مدفوع تراوش می‌کند و لباس زیرش را به هنگام استراحت اسفنکتر لکه می‌کند.
کودک نمی‌تواند از کثیف کردن خودش خودداری کند. هیچ فکری در مورد این رویداد ندارد چون اعصاب پیامی را که تنظیم کننده تخلیه شکم (یا دفع مدفوع) است نمی‌فرستند.
والدین در ابتدا فکر می‌کنند کودکشان دارای مورد ساده‌ای از اسهال است اما پس از تکرار بی اختیاری مدفوع، مشخص می‌گردد که مشکل دیگری وجود دارد خصوصاً چون دفع مدفوع زمانی رخ می‌دهد که کودک بیمار نیست.
اغلب والدین از این واقعیت که کودکشان به نظر می‌رسد بخاطر این پیشامدها که اکثراً به هنگام بیداریش رخ می‌دهد
آرامش داشته باشد نومید می‌گردند. انگار که به علت سهل‌انگاری کودک است، کودک نباید از این حالت شرمنده و مقصر باشد (بعضی کودکان حتی سعی می‌کنند لباس زیر کثیفشان را از والدین پنهان نمایند).
دلیل دیگری شاید مشخص‌تر باشد چون مغز کودک در نهایت به بوی مدفوع عادت می‌کند، دیگر متوجه آن نمی‌شود.
اگر کودکتان هر یک از علائم ذیل را نشان می‌دهد با پزشکش تماس بگیرید:
- وجود مدفوع آبکی روی لباس زیر به هنگامی که کودکتان بیمار نیست.
- مدفوع سخت یا درد به هنگام داشتن مدفوع
- زمانیکه که کودک از اجابت مزاج اجتناب می‌کند.
- درد شکمی
- فقدان اشتها
روش های درمان بی اختیاری مدفوع در کودکان
درمان بی اختیاری مدفوع در کودکان
اگر فکر می‌کنید کودکتان دارای بی اختیاری مدفوع است، بسیار مهم می‌باشد که فوراً با پزشکش تماس بگیرید و چنانچه بیشتر صبر نمایید، سخت‌تر درمان می‌شود. وقتی روده بزرگ بوسیله مدفوع کشیده می‌شود، توانایی اعصاب در ارسال علائم به مغز برای زمان دفع مدفوع مختل می‌گردد.
اگر درمان نشود، نه تنها دفع مدفوع سخت‌تر می‌شود بلکه کودکان مبتلا به انکوپرزیس اشتهایشان را از دست می‌دهند
یا از درد شکم رنج می‌برند. مدفوع بزرگ و سخت نیز باعث جراحت پوست در اطراف مقعد می‌شود که خون در مدفوع، کاغذ توالت یا در توالت باقی می‌ماند.
یبوست می‌تواند منجر به شب ادراری و عفونتهای مجرای ادراری نیز گردد چراکه روده بزرگ پر از مدفوع بر مثانه فشار می‌آورد.
درمان بی اختیاری مدفوع عبارت است از سه مرحله اقدام تحت نظر پزشک کودکتان.
اکثر موارد بی اختیاری مدفوع را می‌توان با پزشک کودک درمان نمود. اگر تلاشهای اولیه پزشک بی نتیجه ماند او را نزد متخصص گوارش ببرید:
- اولین مرحله عبارت است از تخلیه کردن روده بزرگ از مدفوع سخت و متراکم. هر پزشکی روش متفاوتی برای کمک به کودکتان دارد. بر اساس سن کودک و فاکتور دیگر، پزشک داروهایی تجویز می‌کند از جمله نرم کننده مدفوع (مانند روغن معدنی)، مسهل و یا تنقیه. (مسهل یا تنقیه باید تنها با نظارت پزشک کودکتان داده شود؛ هرگز این درمانها را بدون اولین بررسی پزشکش در منزل انجام ندهید). هر چند اولین قدم ناخوشایند بنظر می‌رسد ولیکن بسیارلازم است که روده‌ها برای درمان موفق یبوست و خاتمه دادبه انکوپرزیس تمیز شوند.
- پس از تخلیه روده بزرگ، پزشک به کودک کمک می‌کند با استفاده از عوامل نرم کننده مدفوع دفع منظم مدفوع داشته باشند که بیشترشان به صورت عادی این کار را می‌کنند. در این مرحله مهم است استفاده از نرم کننده مدفوع را ادامه داد تا فرصتی به روده‌های کودکتان بدهید تا به حد طبیعی برسد (عضلات روده‌ها کشیده شده‌اند لذا نیاز به فرصت دارد تا به حالت عادی بر گردد. از والدین خواسته می‌شود دو بار در روز پس از وعده غذایی کودک را روی نشیمنگاه توالت به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه بنشانند تا روده‌ها بر حسب عادت منظم تحریک شوند.
این کار به کودک کمک می‌کند تا توجه به فشارهای خاص خودش را یاد بگیرد.
وقتی دفع مدفوع منظم صورت می‌گیرد پزشک کودکتان استفاده از نرم کننده مدفوع را کاهش می‌دهد.
به خاطر داشته باشید اگر در دوره درمان کودکتان به طور اتفاقی دوباره یبوست شدید پیدا کرد یا لباس زیرش را در طول درمان کثیف کرد مخصوصاً وقتی پزشک سعی می‌کند کودک را از داروهای مسهل دور کند، نومید نشوید.
روش خوبی برای پیگیری پیشرفت کودکتان ادامه دادن یادداشت زمان دفع مدفوع روزانه‌اش می‌باشد. با اطمینان تکرر، ماهیت (یعنی سفتی، نرمی، خشکی) اندازه (یعنی کوچکی، بزرگی) مدفوع‌ها را یادداشت نمایید.
چند ماه تا چند سال طول می‌کشد تا روده بزرگ کشیده شده به حالت عادیش بر گردد و اعصاب آن دوباره مؤثر گردند.
در ضمن، رژیم غذایی و ورزش اهمیت زیادی در نرم و منظم کردن مدفوع دارد. همچنین غذاهای غنی از فیبر بالا را به خود کودکتان بدهید و راههای دیگری برای ترکیب کردن این غذاها با غذای کودکتان اتخاذ نمایید به گونه‌ای که خوردن خوراکی با فیبر بالا که برای درمان بی اختیاری مدفوع لازم است کاری عادی گردد.
- بیسکویت و یا کلوچه سبوس دار برای کودک تهیه کنید.
- خوراک لوبیا (از جمله لوبیا رشتی) درست کرده و پس از اضافه کردن آبلیمو و مقداری روغن زیتون و ادویه همراه و یا بدون سالاد به کودکتان بدهید.
- خورشت کدو و یا بادمجان درست کنید.
- حلیم بادمجان درست کرده و مقدار زیادی عدس آب‌پز نیز به آن اضافه کنید
- به کودک کِشته آلو و یا کِشته زردآلو بدهید.
- کودک را به خوردن سالاد تشویق کنید. سالاد می‌تواند حاوی هویج خرد شده، خیار، کاهو، گوجه فرنگی، گل کلم یا کلم به همراه سس لذیذ باشد.
علاوه بر اینکه مطمئن می‌شوید کودکتان رژیم غذایی غنی از فیبر دارد، فراموش نکنید که مقدار زیادی مایعات هر روز به او بخورانید از جمله آب و آب میوه طبیعی مثل آب گلابی، هلو و آلو تا به جذب آب در روده بزرگ کمک کند. همچنین مصرف لبنیات روزانه کودکتان (از جمله پنیر، ماست و بستنی) را به ۵۰۰ سی‌سی محدود نمایید.
برخی والدین متوجه می‌شوند تشویق‌ها و عملکردهای مثبت به ترغیب کودک در طول درمان کمک می‌کند.
انگیزه به کودک بدهید مثل زدن ستاره یا برچسب روی تقویم دفع مدفوعش، به خاطر داشتن مدفوع یا حتی سعی در این زمینه، نشستن روی نشیمنگاه توالت یا مصرف دارو.
هر چه که انجام می‌دهید، سرزنش نکنید یا فریاد نکشید احساس بدی به کودکتان می‌دهد و به کنترل این وضعیت کمکی نمی‌کند.
صحبت و حمایت زیادی نشان دهید و اطمینانش دهید تنها کودکی نیست که در دنیا دچار این مشکل شده است.
با گذشت زمان و درک وی، به بی اختیاری مدفوع می‌تواند غلبه کند.
کتاب الکترونیکی (182 صفحه)
فایل صوتی کتاب (132 دقیقه)
کتاب الکترونیکی 14 تمرین مکمل
برنامه تمرینی 4 هفته ای
موسیقی درمانی سابلیمینال
