اکالیپتوس یک درخت همیشه‌سبز با رشد سریع و بومی استرالیا است. این درخت به علت خواص دارویی بسیاری که دارد، بسیار پرکاربرد است. پوست تنه، برگ‌ها و ساقه‌های بلند این گیاه، در صورت مصرف خوراکی به‌سختی هضم می‌شوند، بااین‌حال، مصرف دم‌کرده برگ‌های اکالیپتوس بی‌خطر است و عمدتاً مشکلی را به وجود نمی‌آورد. علاوه بر این، از روغن برگ اکالیپتوس نیز برای استفاده موضعی یا استنشاق استفاده می‌شود. اگر شما هم به خواص این گیاه علاقه‌مند شدید، با ما همراه باشید. در این مطلب به بررسی خواص اکالیپتوس، نحوه مصرف و مضرات آن می‌پردازیم.
خواص اکالیپتوس
اعتقاد بر این است که اکالیپتوس دارای خواص دارویی بسیاری است، اگرچه همه این خواص توسط تحقیقات علمی تائید نشده‌اند. در ادامه به برخی از این خواص می‌پردازیم.
۱. خواص ضد میکروبی
جالب اینجاست که در اواخر قرن نوزدهم، روغن اکالیپتوس در اکثر بیمارستان‌های انگلیس برای تمیز کردن کاترهای ادراری استفاده می‌شد. در فوریه سال ۲۰۱۶ میلادی، محققان صربستانی شواهدی یافتند که عملکرد ضد میکروبی اکالیپتوس را تائید می‌کرد. آن‌ها نتیجه گرفتند که اثر متقابل اکالیپتوس کامالدول (یک درخت از خانواده اکالیپتوس) و آنتی‌بیوتیک‌های موجود می‌توانند منجر به ایجاد روش‌های درمانی جدید برای برخی عفونت‌ها شود. آن‌ها امیدوارند که درنهایت این خاصیت بتواند نیاز به آنتی‌بیوتیک‌ها را کاهش دهد. همچنین مطالعه دیگری نشان می‌دهد که روغن اکالیپتوس می‌تواند در باکتری‌های ایجادکننده عفونت در دستگاه تنفسی فوقانی را از بین ببرد.
اکالیپتوس چه خواصی دارد؟
۲. کاهش علائم سرماخوردگی و بهبود مشکلات تنفسی
یکی از خواص اکالیپتوس که بسیاری نیز با آن آشنا هستند، رفع گرفتگی بینی و به‌طورکلی مجاری تنفسی است. از اکالیپتوس در صنعت داروسازی برای تولید داروهای ضد سرفه و سرماخوردگی استفاده می‌شود. تحقیقات نشان داده‌اند که این داروی گیاهی می‌تواند خلط را کاهش داده و همچنین «برونش» و «برونشیول» ریه‌ها را افزایش دهد. به‌علاوه اینکه اکالیپتوس یک ماده ضدالتهاب نیز محسوب می‌شود.
ماده‌ای که این خواص را ایجاد می‌کند «اکالیپتول» نام دارد، ترکیبی که در روغن اکالیپتوس بسیار یافت می‌شود. برخی تحقیقات نشان می‌دهند که اکالیپتول با کاهش التهاب و مخاط باعث کاهش علائم سرماخوردگی مانند سرفه، گرفتگی بینی و سردرد می‌شود. علاوه بر این، اکالیپتول می‌تواند علائم آسم را نیز بهبود بخشد. برای بهره‌مندی از این خواص می‌توان روغن اکالیپتوس و همچنین بخار جوشانده برگ‌های این گیاه را استنشاق کرد.
هشدار: توجه داشته باشید که مصرف دوزهای بالای روغن اکالیپتوس می‌تواند سمی باشد، بنابراین قبل از مصرف آن به‌صورت دارویی حتماً با پزشک خود مشورت نمایید. به‌علاوه، در رابطه با درمان آسم، این روغن در برخی موارد تسکین‌دهنده‌ی علائم است و در برخی موارد باعث بدتر شدن آن‌ها شده است. بنابراین بدون مشورت با پزشک از این گیاه برای کمک به درمان آسم استفاده نکنید.
۳. اکالیپتوس و مراقبت از دندان‌ها
عصاره برگ اکالیپتوس (اکالیپتول) ممکن است به تقویت سلامت دندان‌ها کمک کند. برگ‌های اکالیپتوس حاوی مقادیر زیادی اتانول و نوعی پلی‌فنوال است، ترکیباتی که می‌توانند با برخی باکتری‌های ایجادکننده حفره در دندان و برخی بیماری‌های لثه مقابله کنند. به همین دلیل است که در تولید بسیاری از دهان‌شویه‌ها از اکالیپتوس استفاده می‌شود.
۴. بهبود عفونت‌های قارچی و زخم‌ها
مرکز پزشکی دانشگاه مریلند توضیح می‌دهد که در طب سنتی بومی در کشورهای مختلف، از اکالیپتوس برای درمان عفونت‌های قارچی و زخم‌های پوستی استفاده می‌شده است.
۵. دفع حشرات
روغن اکاللیپتوس برای دفع حشرات
اکالیپتوس یک ماده دافع حشرات و حشره‌کش محسوب می‌شود. در سال ۱۹۴۸ میلادی، روغن اکالیپتوس به‌عنوان یک حشره‌کش و دافع آن‌ها در ایالات‌متحده آمریکا رسماً به ثبت رسید. روغن اکالیپتوس و لیمو توسط برخی افراد به‌عنوان دافع حشرات استفاده می‌شود و در دور نگه‌داشتن آن‌ها مؤثر است.
در سال ۲۰۱۲ میلادی، محققان در دهلی‌نو هند، دریافتند که روغن اکالیپتوس نیلی برای دور نگه‌داشتن کرم حشرات و شفیره‌ها کاربردی است. آن‌ها پیشنهاد کردند که این گیاه و روغن آن می‌تواند گزینه‌ای بسیار خوب و سازگار با محیط‌زیست برای دفع آفات و حشرات موذی است.
۶. تسکین درد
استنشاق اسانس اکالیپتوس می‌تواند باعث کاهش درد شود. اکالیپتوس حاوی ترکیبات ضدالتهابی بسیاری، مثل سینول و لیمونن، است که می‌تواند به‌عنوان مسکن در بدن عمل کنند. در یک مطالعه مشخص شد که استنشاق روغن رقیق‌شده اکالیپتوس به مدت ۳۰ دقیقه در روز، به‌طور قابل‌توجهی درد و فشارخون را کاهش می‌دهد. البته با توجه به آنکه برخی تحقیقات هیچ اثر تسکین‌دهنده‌ای ازاین‌روغن را نشان نداده‌اند، هنوز نمی‌توان با قاطعیت این خاصیت اکالیپتوس را تائید کرد.
۷. تقویت سیستم ایمنی بدن
بر اساس یافته‌ها، یکی دیگر از خواص اکالیپتوس آن است که روغن این گیاه می‌تواند پاسخ سیستم ایمنی بدن را تحریک کند. به‌طور خاص، این تحقیقات نشان می‌دهند که روغن اکالیپتوس «پاسخ فاگوسیتیک» سیستم ایمنی بدن را نسبت به یک پاتوژن تحریک می‌کند. این پاسخ، فرآیندی است که سیستم ایمنی ذرات خارجی موجود در بدن را از بین می‌برد.
۸. خاصیت آنتی‌اکسیدانی
اگرچه برگ تازه اکالیپتوس خوراکی نیست، اما برگ‌های خشک این درخت را می‌توانید به‌صورت دمنوش مصرف کنید. مراقب باشید که چای اکالیپتوس را با روغن اکالیپتوس اشتباه نگیرید، چراکه در صورت مصرف می‌تواند سمی باشد! بنابراین تنها باید برگ خشک‌شده اکالیپتوس را دم‌کنید و آب آن را بنوشید، نه آنکه روغن آن را به چای خود اضافه کنید. برگ‌های اکالیپتوس منبع غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها، به‌خصوص فلاونوئیدها هستند که بدن شمارا از استرس اکسیداتیو و آسیب رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کند.
۹. درمان خشکی پوست
خواص اکالیپتوس برای پوست
یکی از خواص اکالیپتوس درمان خشکی پوست، با افزایش محتوای سرامید در آن است. سرامیدها نوعی اسید چرب در پوست انسان هستند که وظیفه حفظ رطوبت پوست را بر عهده دارند. افرادی که پوستی خشک، شوره سر، یا اختلالات پوستی مانند درماتیت و پسوریازیس دارند، معمولاً سطح سرامید کمتری دارند.
استفاده موضعی از عصاره برگ‌های اکالیپتوس برای افزایش سرامید پوست و حفظ رطوبت آن بسیار مفید است. اکالیپتوس حاوی ترکیبی است که به نظر تولید سرامید را تحریک می‌کند. در یک تحقیق استفاده از لوسیون پوست سر حاوی عصاره برگ اکالیپتوس، و سرامید مصنوعی به طرز چشمگیری قرمزی پوست، خارش و خشکی پوست را کاهش داد. ازاین‌رو بسیاری از محصولات مو و پوست از عصاره اکالیپتوس تولید می‌شوند.
۱۰. کاهش استرس
اعتقاد بر این است که اکالیپتوس برخی علائم اضطراب را کاهش می‌دهد. در یک مطالعه، ۶۲ نفر بعد از استنشاق روغن اکالیپتوس قبل از عمل، کاهش زیادی در استرس پیش از عمل تجربه کردند. همان‌طور که پیش‌تر نیز ذکر شد، اکالیپتوس حاوی اکالیپتول است که همچنین دارای خواص ضد اضطرابی است.
افزون بر این، استنشاق روغن اکالیپتوس به مدت ۳۰ دقیقه در هر روز، فشارخون برخی بیماران را کاهش داده است. این موضوع، خاصیت اکالیپتوس در کاهش استرس را تائید می‌نماید. محققان معتقدند که استنشاق روغن اکالیپتوس باعث کاهش فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک انسان (سیستم پاسخ به استرس) می‌شود و در عوض فعالیت سیستم عصبی پاراسمپاتیک را افزایش می‌دهد و درنهایت منجر به آرامش می‌گردد.
۱۱. درمان حساسیت فصلی
برخی ترکیبات موجود در روغن اکالیپتوس، مانند اکالیپتول و سیترونلال، دارای اثرات ضدالتهابی و تعدیل‌کننده فعالیت سیستم ایمنی بدن هستند. به همین دلیل ازاین‌روغن می‌توان برای تسکین علائم آلرژی فصلی استفاده نمود. ازآنجاکه مبارزه با عفونت، التهاب و میکروب‌ها از دیگر خواص اکالیپتوس است، استفاده از روغن آن می‌تواند به تغییر پاسخ سیستم ایمنی هنگام تماس بدن با یک آلرژن، کمک کند.
۱۲. تسکین درد گوش
ازآنجاکه روغن اکالیپتوس به‌عنوان یک خلط‌آور عمل می‌کند می‌تواند علاوه بر رفع انسداد مجاری تنفسی، باعث ایجاد مایعات در کانال گوش شما شود و علائم عفونت گوش و سردرد را بهبود بخشد. ازاین‌رو، روغن اکالیپتوس برای بهبود درد گوش ناشی از سرماخوردگی یا آلرژی استفاده می‌شود.
همه چیز درباره اکالیپتوس
نحوه مصرف اکالیپتوس
برگ‌های اکالیپتوس را می‌توانید از عطاری‌ها خریداری کنید و به روش‌های مختلفی از خواص آن‌ها بهره‌مند شوید. این روش‌ها عبارت‌اند از:
۱. دمنوش: شما می‌توانید برگ‌های خشک‌شده اکالیپتوس را به یک فنجان آب جوش یا یک قوری آب جوش اضافه کنید و منتظر بمانید تا دم بکشد.
۲. رایحه‌درمانی یا آروماتراپی: چند قطره روغن اکالیپتوس را به یک ظرف دیفیوزر یا آب جوش اضافه کنید و اجازه دهید رایحه آن در هوا پخش شود.
۳. برگ‌های کامل: برگ‌های اکالیپتوس را در حمام خود آویزان کنید یا آن‌ها را به آب گرم داخل وان اضافه نمایید.
۴. دستگاه‌های دافع حشرات: از روغن یا عصاره اکالیپتوس و لیمو در این دستگاه‌ها برای دفع حشرات استفاده نمایید.
۵. موضعی: چند قطره روغن اکالیپتوس را به روغن حامل، مانند روغن نارگیل، اضافه نمایید و آن را برای بهبود احتقان روی قفسه سینه اعمال کنید.
شما همچنین می‌توانید از بسیاری از محصولات حاوی اکالیپتوس، مثل آدامس‌ها، دهان‌شویه‌ها و بخورها استفاده نمایید.
عوارض جانبی و هشدارهای استفاده از اکالیپتوس
بر اساس اعلام انجمن ملی آروما تراپی هالیستی، برخی از روغن‌های اسانس می‌توانند خطرآفرین باشند، اما آن‌هایی که از به‌صورت تجاری در دسترس هستند و از برندهای معتبرند، در صورت استفاده‌ی درست بی‌خطر هستند؛ بنابراین به‌طورکلی می‌توان از محصولات اکالیپتوس با خیال راحت به‌صورت موضعی استفاده کرد. اما روغن اکالیپتوس هرگز نباید به‌صورت مستقیم و قبل از رقیق شدن، بر روی پوست استفاده گردد. برای رقیق‌سازی روغن اکالیپتوس باید بین ۱ تا ۵ درصد ازاین‌روغن را با ۹۵ تا ۹۹ درصد روغن حامل ترکیب کنید. این معادل تقریباً یک تا پنج قطره روغن اسانس به ازای هر اونس روغن حامل است.
اکالیپتوس می‌تواند باعث تحریک پوست و احساس سوزش شود. همچنین از آن نباید در نزدیکی چشم استفاده کرد. بسیار مهم است که قبل از استفاده از اکالیپتوس یک تست حساسیت انجام دهید. برای این کار، مقداری از روغن رقیق‌شده را روی نقطه‌ای از بازو بمالید و اگر بعد از ۲۴ ساعت علائمی مشاهده نکردید، استفاده آن را بی‌خطر در نظر بگیرید. آلرژی ممکن است به‌مرورزمان ایجاد شود؛ بنابراین اگر قبلاً به روغن اکالیپتوس حساسیت نداشته‌اید، اما اکنون علائم آلرژیک مشاهده می‌کنید، مصرف آن را قطع نمایید.
هشدار: هرگز روغن اکالیپتوس را به‌صورت خوراکی مصرف نکنید، چراکه سمی است.
عوارض جانبی این گیاه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- اسهال
- حالت تهوع
- استفراغ
- درد و ناراحتی معده
علائم مسمومیت با اکالیپتوس عبارت‌اند از:
- سرگیجه
- احساس خفگی
- کوچک شدن مردمک چشم
تذکر: توجه به این نکته مهم است که اکالیپتوس با برخی داروها نیز تداخل دارد و ممکن است بر کبد اثر بگذارد. همچنین استفاده از روغن‌های اسانس اکالیپتوس برای کودکان و مادران باردار بدون مشورت با پزشک نباید انجام شود.
