شاید با شنیدن نام چلغوز ناخواسته به یاد ناسزا بیفتید درصورتیکه اشتباه فکر میکنید چراکه چلغوز فحش نیست. چلغوز نام دانهای سودمند و آجیلی است که طعم آن بسیار نزدیک و مشابه با پسته و بادام است. چلغوز در استان خراسان محبوبیت بیشماری دارد و در فروشگاههای خشکبار شهر مشهد میتوان آن را تهیه کرد.
چلغوز چیست؟
گیاه چلغوز (به انگلیسی: Chilgoza Pine) بومی کشورهای پاکستان، افغانستان و هیمالیا است و استفاده از این گیاه همانند روغنزیتون برای سلامتی بدن انسان مؤثر است. برگهای درخت چلغوز به شکل سوزنی مانند هستند. چلغوز دانهای پرچرب و سرشار از اسیدهای چرب غیراشباع مفید و همچنین اسیدهای آمینه ضروری برای بدن است. این دانه خواص و فواید فراوانی دارد.
کاج چلغوزه (در فارسی چَلغوزه از چهل غوزه به معنای چهل دانه در مخروط کاج) گونهای کاج است که در منطقه شمال غربی هیمالیا شامل شرق افغانستان و شمال پاکستان و شمال غربی هند میروید. نام این کاج فارسی است و از ترکیب چهل و غوزه ساختهشده است.
منطقه رویش این درخت ارتفاعی بین 1800 تا 3350 متر دارد و گاهی با کاج آبی و دیودار جامعه مشترک میسازد. بلندی کاج چلغوزه بین 10 تا 20 متر است و معمولاً دارای تاجی پهن و گسترده با شاخههایی راست و کشیده است.
خواص اعجاب انگیز چلغوز
منبع غنی از روی
روی یک عنصر اساسی است که از بروز ناباروری جلوگیری میکند. مقدار کافی روی در بدن تعداد اسپرمها را بهبود میبخشد و باعث میشود اسپرم برای باروری به حرکت درآید. روی، سیستم ایمنی بدن را تقویت میکند، به بهبودی سریع زخمها کمک میکند و از بروز مکرر سرماخوردگی جلوگیری میکند.
سرشار از منیزیم
چلغوز منبع غنی منیزیم است. دوز کافی منیزیم از نوسانات خلقی و افسردگی جلوگیری میکند. منیزیم هنگام شب در بدن مصرف میشود، به افراد برای آرامش حواس و ماهیچهها کمک میکند و خواب خوب شبانه را تسهیل میکند. منیزیم در رشد ساختاری سالم استخوانها کمک میکند، ازاینرو زنان باردار و مسن که نیاز به تراکم استخوان بالا دارند تا بدن آنها بهخوبی کار کند، باید بهطور مرتب از این عنصر جادویی استفاده کنند. منیزیم انتقال کلسیم در بدن را تسهیل میکند و این بهنوبه خود مانع از دردهای مفاصل و سایر دردهای بدن مربوط به سالخوردگی میشود. دوز روزانه منیزیم باعث تقویت قلب سالم میشود.
سرشار از آهن
چلغوز ازنظر مقادیر آهن بسیار غنی است. این ماده مغذی برای ذخیره اکسیژن و انتقال آن به اندامهای حیاتی بدن موردنیاز است، برای زنان باردار نیز بسیار مفید است زیرا مقدار آهن موردنیاز را دریافت میکنند. اگر مادران چلغوز را در رژیم غذایی خود بهطور منظم داشته باشند، سلامت و رشد مغز کودک نیز بهبود مییابد.
چلغوز دارای خواص و فواید فراوانی می باشد
جلوگیری از دیابت
شاخص قند چلغوز بسیار کم است که باعث افزایش عملکرد انسولین میشود. انسولین به پردازش بیشتر مقدار قندها کمک میکند و بنابراین این میوهٔ از گونه کاجها، خطر ابتلا به دیابت را کاهش میدهد.
مقدار انرژی بالا
چلغوز سرشار از کربوهیدراتهای تولیدکننده انرژی است. مواد مغذی موجود در این میوه کلسترول بد (LDL) را کاهش داده و جذب کلسترول خوب (HDL) را در بدن بهبود میبخشد. وجود آلفا توکوفرول به بدن کمک میکند تا بتواند چربیها را به انرژی تبدیل کند و چلغوز سرشار از آلفا توکوفرول است و ازاینرو روند چربی سوزی در بدن را تسریع میکند. اسکارلن یکی دیگر از عناصر حیاتی است که به کاهش سریع کلسترول LDL کمک میکند.
مناسب برای قلب
چلغوز در مقایسه با سایر آجیلها دارای ترکیب اسیدهای چرب مناسب است و این باعث میشود این میوه برای قلب مفید باشد. 90٪ چربیهای موجود در این گیاه اشباعنشده و درنتیجه در جلوگیری از بیماریهای قلبی مفید است. چربی اشباع موجود در این میوه فقط به 10٪ محدودشده است که از بیماریهای قلبی جلوگیری میکند.
جلوگیری از اشتهای زیاد
چلغوز منبع عالی برای مهار اشتها است. این میوه باعث میشود که معده احساس پر شدن کند و این امر باعث میشود هوس خوردن غذاهای چرب کاهش یابد. افرادی که به دنبال راهی برای کاهش وزن هستند، باید این ماده مغذی را مصرف کنند. آجیل به ترشح هورمون CCK-8 کمک میکند که اسید پینولنیک را برای سرکوب اشتها تولید میکند.
جلوگیری از حملهٔ ویروسها
با مصرف چلغوز میتوان از انتشار آنفولانزا و ویروس تبخال جلوگیری کرد. وجود پلی ساکاریدها در چلغوز به مقابله با بسیاری از ویروسهایی که سلامت را تهدید میکنند، کمک میکند. روغن چلغوز همچنین دارای خواص ضد قارچ، ضد باکتری و ضد فشارخون است. اثر ادرارآور روغن چلغوز، مصرف آن را بهعنوان گزینه روغن سالمتر تبدیل کرده است.
سلامت پوست
چلغوز منبع غنی ویتامین E است و در هر 100 گرم چلغوز 9.33 میلیگرم ویتامین E وجود دارد. ویتامین E همچنین بهعنوان آلفا توکوفرول شناخته میشود که برای حفظ رطوبت پوست مفید است. ویتامین E در مردان برای تولید اسپرمهای سالم و حرکتی برای باروری موردنیاز است.
تقویتکننده حافظه
چلغوز به دلیل وجود چربی غیراشباع و اسیدآمینه موجب تقویت حافظه و سیستم ایمنی بدن میشود. همچنین نافع چشم است.
تقویت پوست
برای تقویت پوست میتوان مغز چلغوز را نرم کرده و سپس بر روی پوست بمالید، پس از گذشت 45 دقیقه پوست را شستشو دهید.
جلوگیری از ابتلا به سرطان
چلغوز منبع غنی امگا 6 است و دارای سلنیوم میباشد. این امر به جلوگیری از رشد عناصر ایجادکننده سرطان در بدن کمک میکند، همچنین وجود سلنیوم در درمانهای ناباروری مفید است.
خواص چلغوز
سلامتی ماهیچهها
مقدار پروتئین موجود در چلغوز 24٪ است که از ضعف ماهیچهها جلوگیری میکند. با مصرف مرتب این میوه میتوان از بروز اسپاسم و درد ماهیچه جلوگیری کرد. لیزین نوعی پروتئین است که وظیفه مدیریت فشارخون بالا را بر عهده دارد. این ماده به مقادیر فراوان در چلغوز وجود دارد و بنابراین با مصرف مرتب این میوه میتوانید از فشارخون بالا جلوگیری کنید.
سرشار از آنتیاکسیدانها
چلغوز حاوی انواع مختلفی از آنتیاکسیدانها مانند لیکوپن، کاروتنوئید، توکوفرول ها، کاتچین و گالوکاتچین است. همه این آنتیاکسیدانها به تقویت عملکرد سالم اندامها کمک میکنند و پوست را سالم نگه میدارند. شما باید این میوه را بهجای اینکه بهصورت پختهشده مصرف کنید بهتر است آن را خام بخورید، زیرا تحقیقات نشان میدهند هنگام برشته شدن سطح آنتیاکسیدانها کاهش مییابد.
خواص چلغوز در طب سنتی
- به دلیل کمک به کاهش تریگلیسرید خون یار مهربان کبد است و به جهت فیبر و چربی بالا کورکننده خوب اشتهاست.
- پتاسیم و منگنز آن به تعادل فشارخون کمک کرده و منیزیم این دانه از بیخوابیهای شبانه میکاهد و دردهای عضلانی، خستگی مفرط، تنش و اضطراب را برطرف میکند.
- این میوه بالاترین میزان تراکم اسید اولیک را در میانمغزها دارد. این اسید که نوعی تک چربی اشباعشده است، به کبد کمک میکند تا تری گلیسیرید مضر را از بدن دفع کند.
- تک چربی اشباعشده در آن، خاصیت روغنزیتون را دارد و برای قلب مفید است. علاوه بر آن با کاهش دادن کلسترول و محافظت از رگهای خونی در مقابل آسیبدیدگی، مانع از بروز حمله قلبی میشود.
- آنتیاکسیدان موجود در آن سلولها را از آسیبهای رادیکالهای آزاد محافظت میکند.
- منبع غنی آهن است که میزان گلبولهای قرمز بدن را بالا میبرد.
- منیزیم آن درد عضله، خستگی مفرط و تنش را برطرف میکند.
- ویتامین A و E در آن برای پوست و چشم مفید است.
- نیاسین (نوعی ویتامین B3) تقویتکننده حافظه و کاهشدهنده فشارخون است.
مضرات چلغوز (موارد احتیاطی و منع مصرف)
با توجه به اینکه چلغوز طبع بسیار گرم و خشکی دارد مصرف آن برای افراد داری مزاج گرم و خشک مضر است. متخصصان طب سنتی، مصرف دانههای چلغوز را برای افراد دارای مزاج سوداوی و صفراوی توصیه نمیکنند.
در پایان لازم به ذکر است، مصرف دانههای چلغوز میتوانند اثرات متضادی بر افراد مختلف برجا گذارند، لذا توصیه میشود، قبل از کاربردشان بهعنوان گیاه دارویی، حتماً با متخصصین مربوطه مشورت کنید.
