طرز تهیه شله مشهدی برای 200 نفر
شله مشهدی که در مشهد فقط با نام شُله شناخته میشود، غذایی محبوب در خراسان بهویژه مشهد از خانواده آشها است. مواد اصلی این غذا گوشت، حبوبات و ادویهٔ فراوان است.
به دلیل آنکه فرایند تهیه شله بسیار پر زحمت و پر خرج است، معمولاً در خانهها پخته نمیشود و همیشه در حجم زیاد و در مناسبتهای خاص (مخصوصا محرم) و توسط آشپز مخصوص خود تهیه میگردد و برای مشهدیها از اهمیت فراوانی برخوردار است. روزهای آخر دهه محرم این غذا پخته میشود.
در این مطلب از مجله اینترنتی مثبت 1، طرز تهیه شله مشهدی برای 200 نفر را بیان کرده ایم. با ما همراه باشید.
طرز تهیه شله مشهدی مجلسی برای 200 نفر
مواد لازم برای 200 نفر:
- برنج گرده یا نیمه ایرانی 8 کیلوگرم
- بلغور گندم 10 کیلوگرم
- لوبیا قرمز 5 کیلوگرم
- لوبیا سفید 5 کیلوگرم
- نخود 5 کیلوگرم
- ماش دو و نیم کیلوگرم
- گوشت (ترجیحاً گوشت گوسفند) شامل گوشت خالص بدون دنبه و استخوان 10 کیلوگرم (پخته و ریش شده)
- دنبه 5 کیلوگرم (چرخ شده یا بسیار ریز شده)
- آب قلم گاو یا گوساله؛ جوشیده و صاف شده؛ 5 کاسه (در صورت تمایل)
- ادویه حدود 15 قاشق غذاخوری بر حسب ذائقه شامل: نمک، فلفل سیاه، زنجبیل، هل، دارچین، پودر میخک (حدود یک سوم بقیه ادویهها به دلخواه)، ریشه جوز یا جوز هندی (کمتر از دو برابر بقیه ادویهها)
- روغن مایع یا جامد 10 لیتر
- گلاب 5 لیوان معمولی
- پیاز 15 کیلوگرم (خرد و سرخ شده)
طرز تهیه شله مشهدی اصیل نذری مرحله به مرحله برای 200 نفر
برای پخت شله، مقدمات کمی لازم است که عبارت است از پاک کردن حبوبات و خیساندن آنها. دقت کنید حبوبات کاملاً تمیز شده و بدون سنگ و ریگ باشد. قبل از خیساندن چند بار آنها را بشویید. حبوبات باید به صورت جداگانه خیسانده شود.
برای طول این زمان همان حداکثر 14 ساعت کافیست ولی حداقل نباید کمتر از 8 ساعت باشد. در طول این زمان هم بهتر است حداقل یک یا دو بار آب آنها را عوض کنید. مدت زمان خیلی بیشتر از جمله 24 ساعت و غیره، باعث از بین رفتن خواص حبوبات میشود به ویژه چون آب آنها را هم بیرون میریزیم؛ باعث اسراف میشود. پس نیازی به این زمان طولانی نیست. حداکثر شش ظرف برای خیساندن مواد زیر لازم دارید:
برنج گرده یا نیمه، بلغور گندم، لوبیا قرمز، لوبیا سفید، نخود، لوبیا و ماش.
اگر ظرف به اندازه کافی ندارید نخود و لوبیا را میتوانید با هم در یک جا نم کنید. ماش را جداگانه خیس کنید. چون راحتتر کنترل کنید که دانههای سفت نداشته؛ همه یک دست باشد. بعد از گذشت زمان لازم، حبوبات را صافی کنید و آب آنها را دور بریزید. با این کار، احتمال نفخ پس از خوردن شله را به حداقل میرسانید. همچنین آب لوبیا قرمز تأثیر زیادی در تیره شدن شله دارد. بهتر این است که نخود و لوبیا و ماش، به صورت جداگانه پخته شود.
پس از پخته شدن، حدود یک سوم تا یک چهارم آنها را با گوشتکوب یا قابلمه کوچکتری له کنید. این کار برای چسبندگی بیشتر مواد شله خوب است و زحمت شما را هم در هم زدن بیشتر شله؛ کمتر میکند. سپس دنبهها را چرخ کرده یا با چاقو، به صورت بسیار ریز در آورید و به مواد داخل قابلمه اضافه کنید.
حداقل نیم ساعت اجازه دهید تا در حرارت ملایم، با هم بجوشند و همچنان هم بزنید. فراموش نکنید عمل هم زدن برای شله بسیار مهم است و یکی از عمده کارهای زمان تهیه شله همین کار است. شله به شدت مستعد ته گرفتن است.
عمل هم زدن باید با یک ملاقه یا کفگیر فلزی محکم و قوی انجام شده و حتماً به ته ظرف برخورد کرده و مواد آنجا را جابجا کند. (دیگهای شله در مجالس را با ابزار آهنی خاصی به نام کمچه یا کپچه که شبیه کاردک یا لیسه نقاشی ولی بزرگ و به اندازه دو کف دست است؛ هم میزنند چنانکه کف ظرف را همواره جاروب میکند).
سپس، بلغور و برنج را (بدون آبی که با آن خیسانده شدهاند) به حبوبات که در این زمان باید مثل آش سوپ، آبکی باشند اضافه کنید. چون بلغور و برنج، به شدت آب به خود میکشند. لازم نیست برنج را با نمک خیس کنید. باز هم دقایقی هم بزنید. پیاز ریز و سرخ شده را هم به ظرف اضافه کنید. پیاز را میتوانید در کمی دنبه یا روغن معمولی سرخ کنید. دقایقی دوباره آنها را خوب هم بزنید. مراقب باشید ظرف شله ته نگیرند.
هر چه عمل جوشیدن و هم زدن بیشتر صورت گیرد انسجام و پیوستگی مواد شله و طعم آن بهتر میشود.
در این زمان، ادویههای زنجبیل، میخک و ریشه جوز را از هر کدام، به میزان نصف قاشق غذاخوری به ظرف اضافه کنید. میتوانید به مقدار کمتر از هل هم برای خوشبو شدن استفاده کنید. لازم به ذکر است استفاده از میخک بسته به ذائقه است و خیلی هم مهم نیست. بو و همچنین تأثیر آن در کمک به هضم غذا به سبب گرمی آن، از مزایای استفاده از آن در شله است.
تاکید میشود دیگر به هیچ عنوان، بعد از این زمان، این ادویهها را اضافه نکنید چون بوی آنها در شله محو نخواهد شد و ممکن است به نظر بعضی ناخوشایند باشد. حداقل نیم ساعت، اجازه دهید تا محتویات ظرف؛ در حرارت ملایم، جوش بخورند تا آب اضافه احتمالی هم تبخیر شود و همزمان، آنها را با ملاقه بزرگ و محکم، هم بزنید چون در این زمان، شله نیمه آماده، قابلیت ته نشین شدن و در نتیجه سوختن دارد. به تدریج سایر ادویه لازم (نمک و فلفل) را طبق ذائقهتان به شله که در آستانه آماده شدن است اضافه کنید و البته همچنان هم بزنید.
توصیه میکنم به تدریج عمل اضافه کردن نمک و فلفل را انجام دهید چرا که ممکن است شما یک قاشق بزرگ از این ادویه را داخل قابلمه ریخته باشید ولی به سبب غلظت مواد داخل آن، آنها خوب در داخل مواد پخش نشده باشد و چه بسا در نقطهای از ظرف، مقداری را بچشید ولی اینطور به نظر آید که بی نمک است یا اصلاً فلفل ندارد. بنابراین با احتیاط این کار را انجام دهید. چون اگر زنجفیل یا ریشه جوز کمی بیشتر یا کمتر باشد ممکن است اصلاً مشخص نباشد ولی اگر کمی شور یا تند شود زحمتتان به هدر رفته است.
گوشتهای پخته شده را از استخوان پاک کرده و ریش کنید و در آستانه اتمام زمان جوش خوردن ملایم شله که دارای غلظتی میان آش رشته و ماست شده است، به صورت تدریجی به آن اضافه کنید (مثل پاشیدن بذر – دقت کنید گوشت، در شله متناسب پخش شود و کپهای و تودهای نشود). انجام این کار در این زمان، از محو و ناپدید شدن گوشتهای نازک گوسفند در شله جلوگیری میکند.
اندازه گوشتهای ریش شده باید از نظر طول حدود اندازه چوب کبریت و از نظر ضخامت؛ نصف یا کمتر از ضخامت مداد معمولی باشند.
کمتر از بیست دقیقه بعد از افزودن گوشت، همچنان شله را در حرارت ملایمتر، به آرامی هم بزنید. در طی این زمان تا آماده شدن نهایی شله که زمانی هم نمانده؛ شله را چندین بار بچشید و شوری و تندی آن را تنظیم کنید.
باز هم تاکید میشود اگر نمک یا فلفل به شله اضافه میکنید، آن را به نحو ملایم هم بزنید تا خوب مخلوط شود سپس بچشید.
نباید هم زدن ملایم شله بعد از اضافه کردن گوشت؛ بیشتر از نیم ساعت طول بکشد چون در غیر این صورت، گوشت گوسفند در شله حل شده؛ ناپدید میشود.
سپس زیر ظرف را خاموش کنید. شله در این زمان، باید کاملاً حالت خامهای از نظر غلظت داشته باشد و کمی هم مثل پیتزا؛ کش بیاید.
برای به نحو احسن به پایان رسیدن تهیه شله، توصیه اینجانب این است که شله را دم کنید اما نه مثل برنج. حدود نیم ساعت، برای دم کردن شله کافیست هر چند بدون این کار هم شله بسیار لذیذ و خوشمزه خواهد بود و قابل خوردن. برای دم کردن شله؛ مقداری روغن، روی سطح شله بپاشید چنانکه لایه بسیار نازکی از ذرات روغن، روی سطح شله قرار گیرد. مقدار خیلی کمی گلاب و هل و دارچین هم میتوانید با روغن همراه کنید. مقدار زیاد این خوشبو کنندهها ممکن است به مذاق خیلیها خوش نیاید.
سپس در آن را محکم ببندید. از بالای ظرف، حرارت ایجاد کنید. این کار با کمی زغال افروخته، قابل انجام است. بهتر است شعله زیر شله بسیار بسیار خفیف یا اینکه کلاً خاموش باشد چون شله هر آن ممکن است ته بگیرد و خدای ناکرده بوی سوختنی آن، زحمت شما را به باد دهد. بعد از نیم ساعت یا کمی کمتر؛ شله آماده است.
در ظرف را باز کنید و آن را ملایم هم بزنید. سپس با سرو شله در بشقاب، و افزودن دو یا سه قاشق خورش قیمه کم آب و خوشرنگ و بدون مزه ترشی روی هر بشقاب، میتوانید شله مشهدی را که به بهترین شکل ممکن آماده شده، تناول کنید.
البته مقدار خورش روی قیمه بر حسب سلیقه متفاوت است. ولی توصیه این حقیر این است در هر حال زیاد روغن خورش روی شله نریزید. چون طعم شله را تضعیف میکند. همراه با شله، از دوغ و ماست استفاده نکنید؛ به جای آن، کمی سبزی و نوشابه سیاه مصرف شود.
ضمناً اگر برای دوستان یا اقوام هم میخواهید بفرستید یا بدهید ببرند؛ لطفاً از ریختن شله داغ (یا حتی گرم) داخل ظروف یک بار مصرف که معضل این روزهای محیط زیست مان شده؛ به شدت اجتناب کنید. چون علاوه بر خطر بیماری زایی، طعم و به ویژه؛ بوی شله را به شدت تغییر میدهد. میتوانید قبلاً از مهمانان بخواهید یک قابلمه یا کاسه همراه خود بیاورند چون مطمئن باشید ذات شله با بردن قابلمهای و ظرفی پیوند دارد و گریزی از آن هم نخواهد بود.
خورش قیمه برای روی شله:
روی هر بشقاب شله، دو یا سه قاشق از آن ریخته میشود. فقط توجه داشته باشید این خورش قیمه با قیمه معولی چند تفاوت دارد که عبارتند از: آبلیمو، آبغوره یا لیمو خشک نداشته باشد. همچنین به میزان یک سوم؛ کمتر از خورش معمولی، آبکی باشد یعنی کمی غلیظتر باشد. ضمناً گوشت آن هم گوسفندی و کوچکتر از معمول باشد؛ تقریباً نصف اندازه قطعات گوشت در خورش معمولی.
لپه آن هم از نوع لپههای ریز باشد که بهترین آن همان لپه ایرانی است. لپه درشت، به شدت ظاهر و طعم شله آمیخته با خورش را تنزل میدهد.
نکات پخت شله مشهدی
- برخی شله مشهدی را با نان سرو می کنند.
- بعد از پخت حبوبات، میتوانید بدون میکس کردن بقیه ی مراحل پخت ادامه دهید.
- در مشهد شله مشهدی را با خورش قیمه تزیین می کنند.
- گوشت را می توانید ریش ریش نکرده و به صورت تکه های کوچک در آش بریزید.
- برای خوشمزه تر شدن شله مشهدی هنگام سرو، کمی دارچین بریزید.