واکسن فلج اطفال؛ زمان و نحوه تزریق + عوارض جانبی احتمالی

واکسن فلج اطفال بخشی از واکسیناسیون مهم کودکان است که باید در مورد آن اطلاعات کافی داشته باشید. در این مطلب می‌توانید با واکسن فلج اطفال کودکان آشنا شوید.

واکسن فلج اطفال چیست؟

واکسن فلج اطفال از بدن در مقابل بیماری پولیو یا همان فلج اطفال محافظت می‌کند. فلج اطفال یک بیماری بسیار عفونی است که به‌وسیلۀ ویروسی که به سیستم عصبی حمله می‌کند ایجاد می‌شود. قبل از اینکه این واکسن در سال ۱۹۵۴ ساخته شود،‌ سالانه هزاران مورد فلج اطفال گزارش می‌شد و هرساله،‌ هزاران نفر در اثر ابتلا به این بیماری می‌مردند.

تا ۹۵ درصد از افراد مبتلابه ویروس فلج اطفال هیچ نوع علائمی ندارند و بسیاری از کسانی هم که بیماری‌شان آشکار می‌شود،‌ تنها علائم خفیفی مثل گلودرد،‌ تب،‌ دل‌درد یا حالت تهوع را نشان می‌دهند. علائم کمتر شایع این بیماری شامل سردرد،‌ خشکی گردن،‌ پشت یا پاها است و کمتر از یک درصد از افرادی که فلج اطفال را می‌گیرند فلج می‌شوند.

شیوع فلج اطفال هنوز هم در آفریقا و خاورمیانه اتفاق می‌افتد. بنابراین، یک مسافر به‌راحتی می‌تواند فلج اطفال را به کشورهای دیگر وارد کند. اما کارشناسان معتقدند که واکسن فلج اطفال ممکن است در یک دهۀ آینده این ویروس را از تمام جهان ریشه‌کن کند.

واکسن فلج اطفال به‌صورت تزریقی دریافت می‌شود یا خوراکی؟

از تاریخ اول بهمن‌ماه ۱۳۹۷ تا آخر بهمن‌ماه ۱۳۹۷ قرار شد که تمام کودکان متولدشده از تاریخ یکم فروردین‌ماه ۱۳۹۵ تا شهریورماه ۱۳۹۷ در ایران، یک دز واکسن تزریقی سه سروتیپی دریافت کنند اما این خبر باعث نگرانی‌ها و سؤالاتی برای والدین شد. برای روشن شدن این مطلب و قبل از هر چیز باید گفت که اگر فرزند شما جزء متولدین سال ۱۳۹۵ و بعدازآن است، باید با یک مرکز بهداشت نزدیک محل زندگی‌تان یا مطب پزشک کودکتان تماس بگیرید و زمان مشخص مراجعه برای تزریق واکسن فلج اطفال کودکتان را بپرسید تا فرزندتان بتواند به‌موقع این واکسن را دریافت کند.

واکسن خوراکی فلج اطفال

اما به‌طورکلی، در حال حاضر هنوز در ایران دو نوع واکسن فلج اطفال وجود دارد؛ واکسن خوراکی و تزریقی. برای کودکانی که اکنون در ایران متولد می‌شوند هر دو نوع این واکسن‌ها در زمان‌های مشخص مورداستفاده قرار می‌گیرد. واکسن خوراکی فلج اطفال که به قطرۀ فلج اطفال یا OPV شناخته می‌شود حاوی ویروس زنده و ضعیف شده است. OPV در ایجاد ایمنی علیه ویروس فلج اطفال بسیار مؤثر است. بااین‌وجود، دریافت آن در موارد بسیار نادر ممکن بود منجر به فلج شود. اما نوع تزریقی واکسن یا همان IPV، حاوی ویروس غیرفعال یا به‌اصطلاح کشته‌شدۀ فلج اطفال است. در واکسن‌های تزریقی هیچ‌گونه خطر ابتلا به ویروس از محیط یا از ویروس موجود در واکسن وجود ندارد. بنابراین در کودکانی که دچار نقص ایمنی جدی هستند با توجه به تشخیص پزشک ممکن است قطرۀ خوراکی فلج اطفال داده نشود و فقط واکسن تزریقی آن مصرف شود.

چرا واکسن فلج اطفال جایگزین قطرهٔ فلج اطفال شد؟

در برخی کشورها همۀ چهار دوره‌ٔ واکسن فلج اطفال غیرفعال یعنی IPV، به‌صورت تزریقی دریافت می‌شوند. گاهی،‌ این واکسن‌ها همزمان با واکسن‌های سه‌گانه، ‌هپاتیت B یا واکسن هیب زده می‌شوند.

نوع دیگر این واکسن یعنی واکسن فلج اطفال خوراکی یعنی OPV، که از یک نسخۀ زنده و ضعیف شدۀ ویروس ساخته می‌شود، از سال ۲۰۰۰ دیگر در برخی کشورها استفاده‌نشده است، چون واکسن فلج اطفال خوراکی تا حدی از نوع تزریقی آن، مؤثرتر تلقی می‌شد.

همچنین متأسفانه،‌ قطرهٔ خوراکی فلج اطفال یک عارضۀ جانبی بسیار نادر اما خطرناک داشت. بر اساس آمار موجود، برخی از افرادی که واکسن فلج اطفال خوراکی را دریافت کردند،‌ به فلج اطفال مبتلا شدند و پس‌ازآن پزشکان در برخی کشورها به این نتیجه رسید که این نرخ ریسک خیلی بالاست و آن را از برنامۀ خود حذف کرد. اما امروزه واکسن تزریقی فلج اطفال تا حدی ارتقا یافته است که می‌تواند با همان تأثیرگذاری واکسن خوراکی، از کودکان محافظت کند. در ایران بخشی از واکسیناسیون بر ضد فلج اطفال هنوز با استفاده از واکسن زندهٔ خوراکی صورت می‌گیرد.

واکسن فلج اطفال در چه سنی تزریق می‌شود؟

سن مناسب برای تزریق واکسن فلج اطفال

واکسن تزریقی فلج اطفال معمولاً در چهارماهگی برای کودکان تزریق می‌شود و دادن قطرۀ خوراکی فلج اطفال به کودک در زمان‌های زیر انجام خواهد شد:

• بدو تولد
• دوماهگی
• چهارماهگی
• شش‌ماهگی

چه کودکانی نباید واکسن فلج اطفال را دریافت کنند؟

کودکی که به آنتی‌بیوتیک‌های نئومایسین، استرپتومایسین و پلی‌میکسین بی،‌ واکنش آلرژیک تهدیدکنندۀ زندگی داشته است یا به دز قبلی واکسن، واکنش شدیدی نشان داده است،‌ نباید واکسن فلج اطفال را دریافت کند. کودکانی هم که به میزان متوسط تا شدیدی بیمار هستند،‌ احتمالاً باید برای دریافت واکسن تا زمان بهبود صبر کند.

عوارض جانبی واکسن فلج اطفال چیست؟

بسیاری از کودکان فقط در محل تزریق کمی احساس درد می‌کنند. اما هیچ عوارض جانبی جدی برای واکسن تزریقی فلج اطفال گزارش نشده است. اگر فرزندتان هر نوع واکنش نامطلوبی به این واکسن یا هر واکسن دیگری نشان می‌دهد، حتماً در مورد آن با پزشک کودک صحبت کنید.