اگر پاره شدن کیسه آب در دوران بارداری را تجربه نکرده‌ایم، فقط در فیلم‌ها برای یک‌بار هم که شده دیده‌ایم یا برای یکی از اطرافیانمان رخ داده است.
به طور میانگین حدود ۱۰ درصد از وضع حمل‌ها با پاره شدن ناگهانی کیسه آب اتفاق می‌افتند.
کیسه آب چیست؟
وقتی‌که باردار می‌شوید، جنین داخل کیسه‌ای که حاوی مایع آمنیوتیک است، در حالت امن و مناسبی رشد می‌کند.
در واقع این کیسه، اتاق زندگی جنین است. دمای این اتاق مناسب رشد او است و جنین در این فضای مطمئن به راحتی و بدون فشار رشد می‌کند.
با نزدیک شدن به زمان وضع حمل، این کیسه پاره می‌شود و مقداری آب از واژن زن باردار خارج می‌شود.
این روند بسیار طبیعی است و پاره شدن کیسه آب، خبر از آمدن نوزاد و آغاز زندگی‌اش در دنیای ما را می‌دهد، ولی گاهی بنا به دلایل فوق (پیش‌تر ذکرشده)، کیسه آب قبل از ۹ ماهگی پاره می‌شود که به آن پارگی زودهنگام کیسه آب (PROM) می‌گویند.
پاره شدن کیسه آب در هفته ۳۴ ام بارداری یا بیشتر: برای کاهش خطر عفونت مادر و جنین، احتمالاً پزشک دستور انجام زایمان را می‌دهد.
پاره شدن کیسه آب در هفته ۳۳ – ۲۴: معمولاً در چنین شرایطی پزشک متخصص توصیه می‌کند که جنین را تا زمانی که رشد مناسبی کند و ریه و دستگاه تنفسی‌اش کامل شود، حفظ کند.
برای جلوگیری از عفونت، به مادر آنتی‌بیوتیک داده می‌شود. معمولاً مادر را تا زمان تولد نوزاد در بیمارستان بستری می‌کنند.
داروهایی برای زودتر کامل شدن ریه جنین و حفاظت عصبی نوزاد داده می‌شود.
اگر کیسه آب قبل از ۲۳ هفتگی پاره شود: پزشک متخصص با زن باردار راجع به خطرات احتمالی حرف می‌زند. معمولاً جنین در چنین شرایطی زنده نمی‌ماند و اگر بماند ممکن است دچار ناتوانی‌های فیزیکی و ذهنی شود.
دلایل پاره شدن ناگهانی کیسه آب قبل از ۹ ماهگی چیست؟
این امر به پارگی خودبه‌خود پرده‌های جنینی قبل از ۳۷ هفته کامل بارداری و قبل از دردهای زایمانی اطلاق می‌شود.
علت پاره شدن کیسه آب در بارداری
علی‌رغم تحقیقات به‌عمل‌آمده در این خصوص، هنوز هم نمی‌توان دلایل واقعی آن را گفت، اما عواملی که در این مسئله دخالت دارند:
- تغییرات مولکولی – پیری زودرس سلولی
- کم‌وزن بودن مادر (BMI کمتر از ۱۹/۸)
- عفونت داخل رحمی
- چند قلویی
- کشیده شدن بیش‌ازحد کیسه آمنیوتیک (این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که مایع داخل آن بسیار زیاد می‌شود و به کیسه فشار وارد می‌شود).
- وضعیت اجتماعی – اقتصادی پایین
- سیگار کشیدن و مصرف دخانیات (همچنین بخوانید: عوارض سیگار کشیدن در دوران بارداری)
- کمبود مواد تغذیه‌ای
- جراحی یا بیوپسی رحم
- سابقه پارگی کیسه آب در بارداری‌های قبلی
همچنین بخوانید: علائم و درمان خانگی عفونت مجاری ادراری در بارداری
چطور متوجه شویم که کیسه آب پاره شده است؟
علائم پاره شدن کیسه اب در بارداری
مهم‌ترین و نخستین نشانه آن، خروج مقداری مایع از واژن می‌باشد. ممکن است که روند خروج کند باشد، مثلاً قطره‌ای یا یک‌دفعه و با حجم زیاد.
گاهی اوقات وقتی‌که مایع به‌کندی از واژن خارج می‌شود، زن باردار این اتفاق را با ترشح و خروج ادرار از بدنش (در حد قطره‌ای) اشتباه می‌گیرد.
در چنین مواقعی بهتر است به بو و ظاهر آن دقت کند. مایع آمنیوتیک، معمولاً هیچ رنگی ندارد و بوی ادرار نمی‌دهد.
شاید کمی بوی شیرینی داشته باشد، بنابراین با توجه به بی‌رنگی و بوی آن می‌توان تشخیص بهتری داشت.
اگر در شرایطی هستید که گمان می‌کنید کیسه آبتان دچار پارگی شده است، حتماً با پزشک تماس بگیرید و هر چه زودتر برای معاینه و اقدامات دیگر دست‌به‌کار شوید.
اگر پارگی کیسه آب زود به هنگام رخ دهد چه اتفاقی می‌افتد؟
پزشک متخصص با معاینه متوجه می‌شود که:
✔ نشت مایع آمنیوتیک وجود دارد یا نه.
✔ آیا لازم است تغییراتی در زمان و شرایط زایمان رخ دهد.
✔ آیا نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک وجود دارد.
با اسکن و تخمین زدن میزان مایع آمنیوتیک ازدست‌رفته (خارج‌شده از بدن) می‌توان مقدار آب دور جنین را تشخیص داد، یعنی اینکه آیا جنین در اطرافش به اندازه کافی مایع آمنیوتیک دارد یا نه.
اگر فقط مقدار کمی از مایع از بدن مادر دفع شده باشد، خطر جدی نیست. تخمین زدن مقدار مایع برای پزشک کار سخت و پیچیده‌ای نیست.
✔ توصیه می‌شود که از پَد استفاده شود تا مادر به بیمارستان منتقل گردد و هر چه زودتر شرایط بررسی شود.
زن بارداری که کیسه آبش دچار پارگی شده باید هر چه زودتر به بیمارستان منتقل شود و هر چه سریع‌تر شرایط از لحاظ وجود عفونت، بررسی گردد.
بازگشت از بیمارستان به خانه بعد از پارگی زودرس کیسه آب بیشتر پزشکان، زنان با پارگی زودرس کیسه آب را بستری می‌کنند.
اگر عفونتی اتفاق نیفتاده باشد و پزشک تشخیص دهد که مادر می‌تواند بیمارستان را ترک کرده و به خانه بازگردد، خطری در کار نیست و مادر و جنین به روال قبل بازمی‌گردند، ولی احتمال بروز عفونت باید مرتب بررسی شود:
- دمای بدن مادر مرتب چک شود (به‌طورمعمول هر ۴ – ۳ ساعت یک‌بار و روی ۳۷ درجه سانتی‌گراد باشد).
- به هنگام عوض کردن پَد، رنگ مایع خارج شده از بدن تغییر نکند.
- از هرگونه آمیزش جنسی و برقراری رابطه با همسر، پرهیز شود.
اگر هرگونه از این علائم را دارد، سریع‌تر به پزشک مراجعه شود:
- بالا رفتن دمای بدن
- دچار شرایطی مثل آنفلوانزا شدن (تب، لرز، درد بدن و …)
- خونریزی از واژن
- مایع خارج شده از بدن به سبزی بزند و بودار شود.
- مادر دچار دل‌درد شود.
- مادر احساس کند که جنین در شکم دچار کاهش حرکت شده است.
اگر پارگی کیسه آب در حدی باشد که در اطراف جنین چیزی از مایع نماند، چه اتفاقی می‌افتد؟
مقدار مایع داخل کیسه آب باید به‌اندازه‌ای باشد که بارداری طبیعی و شرایط معمولی برای جنین ایجاد شود. در صورت خارج شدن مقداری از این مایع از کیسه، جنین به تولید مایع آمنیوتیک ادامه می‌دهد.
قبل از ۲۴ هفته، جنین به آب نیاز بیشتری دارد تا دستگاه تنفسی و ریه‌اش به طور نرمال رشد کند. از دست رفتن آب قبل از این دوره (۲۳ هفتگی) مشکلات جدی به بار می‌آورد، مخصوصاً برای ریه. بعد از ۲۴ هفتگی نیاز جنین به آب دورش کمتر می‌شود. پس حتی اگر مقدار آن کمتر هم شود، باز مشکل زیادی به بار نمی‌آید.
فقط احتمال بروز عفونت بالا می‌رود، بنابراین پارگی کیسه آب قبل از ۲۴ هفتگی، شرایط بحرانی بدتری را ایجاد می‌کند و احتمال دفورمه شدن اندام‌های جنین به دلیل فشردگی هم وجود دارد.
اقدامات لازم بعد از پاره شدن کیسه آب
چه مدت بعد از پاره شدن کیسه آب، نوزاد به دنیا می‌آید؟
در صورت پاره شدن کیسه آب در زمان ۹ ماهگی و در شرایط معمول، نوزاد به‌طورمعمول در مدت کوتاهی به دنیا می‌آید.
اگر بین زمان پاره شدن کیسه آب و وضع حمل فاصله بیفتد، باید القای زایمان صورت بگیرد، مخصوصاً اگر عفونت هم در کار باشد.
اگر بچه من زودرس به دنیا بیاید، چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر کیسه آب شما زودرس پاره شود، پزشک برای شما تصمیم می‌گیرد که چه‌کاری برای شما و بچه بهتر است.
اگر بچه زودرس به دنیا بیاید، بیمارستانی که شما آنجا زایمان کرده‌اید، بچه شما را به NICU (بخش ویژه نوزادان نارس) خواهد فرستاد.
همچنین بخوانید: زایمان زودرس؛ عوامل، علائم، جلوگیری از وقوع زایمان زودرس
اگر آن بیمارستان NICU نداشته باشد، بچه شما را به بیمارستان مجهز دیگری انتقال خواهند داد.
اگر کیسه آب قبل از زایمان پاره شود و نخواهید القاء انجام دهید چه؟
✔ ضربان قلب و حرکات جنین باید توسط ماما یا پزشک هر ۲۴ ساعت چک شود تا برای زایمان آماده شوید و یا زایمان شما تحریک شود.
✔ درجه حرارت خود را هر چهار ساعت چک کنید.
✔ ازآنجایی‌که احتمال ادامه یافتن از دست دادن مایع را دارید، تغییر رنگ و بوی مایع آمنیوتیک (آب) را چک کنید.
✔ بررسی کنید که کودک شما به‌طورمعمول حرکت می‌کند.
✔ درصورتی‌که امیدوار بوده‌اید در خانه زایمان کنید، ممکن است لازم باشد برنامه‌های خود را تغییر دهید. حتی اگر شما هر دو خوب هستید، پزشک به شما توصیه می‌کند درصورتی‌که حتی بیشتر از ۱۲ ساعت از زمانی که کیسه آبتان پاره شده است برای شروع زایمان می‌گذرد، نوزاد خود را در بیمارستان به دنیا آورید.
اگر در خانه منتظر هستید، در صورت مواجه‌شدن با موارد زیر، بلافاصله با بیمارستان تماس بگیرید:
✔ نشانه‌های عفونت دارید، علائم عفونت، مانند درجه حرارت بالا، از سرما لرزیدن و گر گرفتن و قرمز شدن پوست
✔ متوجه کاهش حرکات کودک خود شدید.
درصورتی‌که ماما یا پزشک شما عفونت را پیدا کند، باید آنتی‌بیوتیک‌ها را از طریق یک لوله ریز به وریدتان (داخل وریدی) دریافت کنید.
همچنین ممکن است بسته به مورد خاصتان بدون درنگ نیاز به تحریک زایمان داشته باشید. اگرچه این ممکن است به نظر آشوبناک باشد، این اقدامات به محافظت از کودک شما کمک می‌کنند.
نوزاد شما نیز پس از تولد در معرض خطر ابتلا به عفونت قرار دارد بنابراین باید حداقل ۱۲ ساعت بعد از تولد در بیمارستان بمانید. اگر در عرض پنج روز اول پس از تولد، نگرانی‌هایی در مورد سلامت نوزاد داشته باشید، باید بلافاصله با ماما تماس بگیرید تا کودک شما بتواند سریعاً بررسی شود.
خطرات القاء نشدن پس از ۴۸ ساعت چیست؟
اگر کیسه آب شما بیش از ۴۸ ساعت پاره شده باشد، و زایمان شما هنوز آغاز نشده است، ممکن است لازم باشد که در مورد القاء تجدیدنظر کنید.
خطر اصلی این است که به‌محض اینکه کیسه‌ی آبتان پاره می‌شود، خودتان بیشتر احتمال مبتلا شدن به عفونت را دارید.
این به‌نوبه خود با افزایش خطر ابتلا به عفونت در نوزاد شما ارتباط دارد، هرچند شانس این اتفاق همچنان کم است. اگر شما القاء نشده‌اید، ممکن است نوزاد شما زمانی که به دنیا می‌آید، نیاز به مراقبت‌های خاصی داشته باشد، اگرچه این ممکن است صرفاً اقدامی احتیاطی باشد.
درصورتی‌که پزشک مشکوک است یا تشخیص داده که عفونت دارید، شما و نوزادتان هر دو باید تحت درمان قرار بگیرید و القاء توصیه خواهد شد.
القاء شدن بعد از پاره شدن کیسه‌ی آب، لزوماً خطر نیاز به سزارین شما را افزایش نمی‌دهد، اگرچه شواهد برای این موضوع جورواجور هستند. یک مطالعه بزرگ نشان داد که میزان سزارین در زنانی که برای شروع زایمان منتظر مانده‌اند نسبت به افرادی که القاشده بودند، کمتر بوده است.
درصورتی‌که تصمیم به انجام القاء دارید، همان گزینه‌های تسکین درد به شما توصیه می‌شوند، همان‌طور و هر زمان که به آن‌ها نیاز دارید، گویی که زایمان طبیعی انجام داده‌اید. خطر عفونت باید نسبت به‌احتمال زایمان طبیعی سنجیده شود. شما می‌توانید با پزشک یا ماما صحبت کنید، که آیا می‌خواهید زایمان خود را القاء کنید یا منتظر بمانید تا زایمان شروع شود.
