پای پرانتزی | علل، علائم، تشخیص و درمان پای پرانتزی

آنچه در این مقاله میخوانید
در این مطلب به علل، تشخیص و درمان پای پرانتزی با تمرینات ورزشی خواهیم پرداخت، باما همراه باشید 🙂
پای پرانتزی حالتی است که در آن زمانی که فرد پاهای خود را به یکدیگر میچسباند، زانوها همچنان از هم فاصلهدارند.
علت پای پرانتزی چیست؟
تنگ بودن فضای نوزاد در درون رحم باعث پرانتزی شدن پاها میشود که والدین معمولاً تا زمان ایستادن و راه رفتن کودک به این عارضه پی نمیبرند. اکثر کودکان بین 1 تا 2 سال دارای پاهای پرانتزی میباشند. این الگوی رشد طبیعی، ژنو واروم نام دارد (ژنو به معنی زانو میباشد). دومین علت شایع ایجاد پای پرانتزی، بیماری بلانت میباشد که در این بیماری نادر، یکطرف ساق پا (استخوان درشت نی) رشد غیرطبیعی دارد. در برخی از موارد نادر، ممکن است عارضههایی چون کمبود ویتامین (نرمی استخوان)، آرتروز، عفونت، تومور و یا بیماریهای استخوانی منجر به ایجاد پای پرانتزی در کودکان شوند.
از دیگر علل میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- بیماریهای که باعث کاهش ماده معدنی استخوان میشوند (مثل بیماری راشیتیسم و استئومالاسی)
- به دنبال ضربات وارده (بهویژه به صفحه رشد)
- پارگی رباطهای زانو
- شکستگیهای انتهایی استخوان رآنکه منجر به بد جوش خوردن شدهاند
- شکستگی قسمت فوقانی استخوان درشت نی (به علت بد جوش خوردن)
پرانتزی بودن پاها به دلایل فیزیولوژیک
در موارد نادری، پرانتزی بودن پای کودکی که به دلایل فیزیولوژیک میباشد، بهخودیخود اصلاح نمیشود. در این صورت با بالا رفتن سن کودک ممکن است ظاهر نامناسب پاها برای خود شخص و خانواده او ناخوشایند باشد. در چنین مواردی که میزان بدشکلی و خمیده بودن پاها شدید باشد میتوان با عمل جراحی آن را برطرف نمود.
علت پرانتزی شدن پاها چیست؟
پرانتزی بودن پاها به علت بیماری بلانت
درصورتیکه در کودکان مبتلابه بیماری بلانت، باوجود استفاده از بریس مخصوص، خمیدگی پاها پیشرفت کند، با رسیدن کودک به سن 4 سالگی نیاز به انجام عمل جراحی میباشد. انجام عمل جراحی میتواند پیشروی روند پرانتزی شدن پاها را متوقف کند و از آسیبی که پرانتزی بودن پاها میتواند به صفحات رشد استخوان ساق پای کودک بزند، جلوگیری کند. همچنین کودکانی که در سن بالاتر مبتلابه بیماری بلانت میشوند نیز باید برای اصلاح پرانتزی بودن پاها عمل جراحی انجام دهند.
پرانتزی بودن پاها به علت بیماری ریکت
در مورد کودکان مبتلابه بیماری ریکت نیز در صورت درمان نشدن و پیشروی بدشکلی پاها، باوجود مصرف دارو، نیاز به انجام عمل جراحی میباشد.
درجات زانوی پرانتزی
این بیماری به سه دسته تقسیم میشود:
- زانوی پرانتزی خفیف
- زانوی پرانتزی متوسط
- زانوی پرانتزی شدید
چه کسانی بهپای پرانتزی مبتلا میشوند؟
پا و زانوی پرانتزی در برههای از زندگی هر کودک وجود دارد، بهخصوص در سنین قبل از 2 سالگی. بیماری بلانت ممکن است در نوزادان، کودکان در سن مدرسه و نوجوانان دیده شود. این عارضه بیشترین شیوع را در بین کودکان بسیار چاق دارد.
علائم پاهای پرانتزی
یکی از علائم رایج پاهای پرانتزی در کودکان و بزرگسالان، الگوی راه رفتن ناخوشایند و غیر هماهنگ است.
نشانهای که اغلب کودکان مبتلابه پاهای پرانتزی دارند به داخل بودن پا و یا انحراف پا روبهداخل نامیده میشود.
باوجوداینکه که پاهای پرانتزی معمولاً باعث درد نمیشوند، طولانی شدن حالت پرانتزی در نوجوانی میتواند باعث ایجاد ناراحتیهایی در ران شده یا به علت افزایش استرس در این مفاصل باعث ایجاد درد زانو / مچ پا شود.
بیماران مبتلابه پاهای پرانتزی نیز اغلب ممکن است دچار لغزش شده یا تعادل خود را از دست بدهند.
چگونه از پرانتزی شدن پاها جلوگیری کنیم
هر عاملی که بتواند منجر به تنگتر شدن فضای درون رحم برای نوزاد شود (دوقلوها، اندازهی بزرگ نوزاد و یا دیابت بارداری) میتواند عارضهی پای پرانتزی را شدیدتر کند. چاقی کودکان میتواند منجر به پرانتزی شدن بیشتر پاها گردد پس در این صورت حفظ وزن مناسب و مصرف غذاهای غنی از کلسیم و ویتامین D پراهمیت میباشد.
پای پرانتزی بهعنوان یک الگوی رشد طبیعی نیز در افراد وجود داشته و نباید کاملاً از وقوع آن پیشگیری کرد.
تشخیص زانوی پرانتزی توسط پزشک
تشخیص پای پرانتزی در بزرگسالان
برای تشخیص پرانتزی بودن پای شما یا کودک شما، در ابتدا پزشک بهدقت به وضعیت پاها نگاه میکند. چیزی که پزشک در حین بررسی پاها به دنبال آن است، این است که آیا زمانی که بیمار کاملاً صاف خوابیده است، زانوهای او چه میزان از هم فاصلهدارند. برای آنکه پزشک بررسی کند که علت پرانتزی شدن پاها، چه بیماری یا مشکل زمینهای بوده است، انجام برخی آزمایشها و تستهای تشخیصی مانند آزمایش خون ضروری است، همچنین ممکن است طی فرآیند تشخیصی، از تصاویر رادیوگرافی نیز استفاده شود.
برای اینکه بتوانید زانوی پرانتزی را تشخیص دهید، باید از فرد بخواهید بهصورت طاقباز روی کمر خود دراز بکشد. سپس هر دو پا را در حالت آزاد، کنار هم قرار داده تا بتوانید فاصله دو کندیل داخلی رانها را اندازهگیری کنید.
تشخیص زانوی پرانتزی برای کسی که اطلاعات درستی از این ناهنجاری ندارد سختتر است؛ مگر اینکه این تغییر شکل آنقدر زیاد شده باشد که حتی افراد غیرمتخصص نیز بتوانند زانوی پرانتزی را از زانوی سالم تشخیص دهند. فاصله دو کندیل داخلی ران در زانوی پرانتزی درجههای مختلفی دارد. در درجه اول این ناهنجاری، فاصله دو کندیل داخلی ران به 2.5 سانتیمتر میرسد.
در درجه دوم این فاصله 2.5 تا 5 سانتیمتر بوده و اگر همین فاصله بیشتر از 5 تا 7.5 سانتیمتر باشد، زانوی پرانتزی وارد درجه سوم خود میشود. در درجه چهارم، فاصله دو کندیل داخلی ران از 7.5 سانتیمتر نیز میگذرد. حتی درصورتیکه میزان فاصله دو کندیل داخلی ران کم باشد، تغییر شکل در این ناحیه توسط متخصص پزشکی ـ ورزشی قابلتشخیص است.
روش اندازهگیری زانوی پرانتزی
برای اندازهگیری این اختلال فرد بدون کفش و جوراب درحالیکه زانوها و رانها وی دیده میشود بدون هیچگونه انقباض غیرطبیعی در عضلات ناحیه ران میایستد. زانو باید در حالت اکستنشن کامل قرارگرفته و قوزکهای دو پا بهگونهای به هم بچسبد که استخوان کشکک به روبرو باشند. در این حالت فاصله بین دو کندیل داخلی رانها (فوق لقمه داخلی ران) بهوسیله متر نواری، خط کش، کولیس و یا کالیپر مخصوص اندازهگیری و ثبت میشود. در برخی متون بیشترین فراوانی بین این دامنه 2 تا 4 سانتیمتر قیدشده است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم
در اغلب موارد، کودک شما احتمالاً کاملاً نرمال است و مشکل پای پرانتزی در کوتاهمدت برطرف میشود. درصورتیکه در مورد این مشکل ابراز نگرانی میکنید، کودک خود را نزد پزشک ببرید تا پزشک نحوه راه رفتن او را بررسی کند. درصورتیکه دلیلی برای نگرانی وجود داشته باشد، پزشک متوجه آن میشود.
اغلب کودکان تا سن سهسالگی از بیماری زانوی پرانتزی رهایی پیدا میکند. درصورتیکه کودک هنوز در این سن از مشکل رنج میبرد، زمان آن میرسد که بار دیگر به پزشک مراجعه کنید.
درصورتیکه این مشکل یکطرف پای شمارا تحت تأثیر قرار میدهد یا باگذشت زمان بجای بهتر شدن، شدت پیدا میکند، زمان آن رسیده که به پزشک مراجعه کنید.
زمانهای مراجعه به پزشک شامل موارد زیر میشود:
- کودک شما دوساله است و وضعیت زانوی پرانتزی وی در حال بدتر شدن است
- یکپا بیشتر از پای دیگر پرانتزی میشود
- انگشتان پای کودک در حین راه رفتن به سمت داخل کشیده میشود (به این مشکل اغلب چرخش پنجه پا به داخل گفته میشود).
- قد کودک شما با توجه به سنش کوتاه است، نمیتواند بهراحتی راه برود، نمیتواند بهراحتی صاف بایستد.
- زاویه زانوها یا پاها منجر به درد پا در کودکان و بروز مشکل در حین راه رفتن میشود. مطابق معمول، درصورتیکه در مورد نحوه راه رفتن نوزاد خود نگران هستید، به پزشک مراجعه کنید. همیشه ایمن بودن از نگران بودن بهتر است.
پا و زانوی پرانتزی چگونه درمان میشود
برای نوجوانان و افراد بزرگسال بسیار مهم است که با روشهای اصلاح زانوی پرانتزی آشنا باشند، چراکه معمولاً در ورای بدشکلی و پرانتزی بودن پاها، مشکلات و آسیبهای بسیار جدیتری وجود دارند که لازم است برای درمان و رفع آنها اقدام شود. علاوه بر این درصورتیکه برای درمان زانوی پرانتزی هیچ اقدامی صورت نگیرد، این اختلال در آینده موجب عوارض جدیتری مانند آرتروز زانو میشود.
بریس (زانوبند مخصوص)
زانوبند مخصوص پاهای پرانتزی
برخی بریس های ارتوپدی (زانوبندهای مخصوص) برای اصلاح زانوی پرانتزی طراحیشدهاند. البته این بریس ها برای استفاده در سن مناسب طراحیشدهاند و معمولاً برای افراد بزرگسال تجویز نمیشوند، چراکه رشد استخوانی در افراد بزرگسال کامل شده است و بنابراین استفاده از بریس نمیتواند تغییری در نحوهی رشد استخوان ایجاد کند. این بریس ها بیش از همه برای کودکانی با سن پایین مناسب است که هنوز استخوانهای آنها رشد زیادی خواهند داشت.
درمان زانوی پرانتزی با ورزش
ورزشهای مخصوص اصلاح زانو پرانتزی موجب تقویت عضلات ران پا و پشتیبانی بیشتر از مفصل زانو میشوند که البته این تمرینات تأثیر بسیار کمی در اصلاح حالت پرانتزی بودن پاها دارند. این تمرینات تنها برای افرادی مؤثرند که میزان خمیدگی و انحراف پای آنها، خفیف است. معمولاً برای اصلاح پای پرانتزی، تمریناتی تجویز میشوند که موجب تقویت عضلات ران پا میشوند. این تمرینات موجب میشوند که فشار کمتری بر مفاصل و تاندونهای پا وارد شود. انجام حرکات چرخش مفصل لگن و ران بهطرفین نیز میتواند در اصلاح زانوی پرانتزی مؤثر باشد چراکه عضلات جمع کنندهی ران پا در ناحیه بالای ران و لگن را تقویت میکنند. درصورتیکه در این عضلات هرگونه عدم تعادل وجود داشته باشد، میتواند موجب پرانتزی شدن پاها شود.
ماساژ تراپی برای درمان پای پرانتزی
درمان پای پرانتزی با ماساژ تراپی
یکی دیگر از درمانهای تجویزشده برای زانوی پرانتزی، انجام ماساژ درمانی است که در این روش درمانگر بهطور مکرر، پاها را به سمت عقب و جلو حرکت میدهد. ماساژ درمانی مخصوص پای پرانتزی معمولاً توسط فیزیوتراپیست متخصص و باتجربه باید انجام شود چراکه دارای تکنیکها و روشهای پیشرفتهی خاص خود میباشد. روش ماساژتراپی معمولاً برای کودکان تجویز میشود و برای بزرگسالان توصیه نمیشود.
کفی و کفش طبی
یکی از روشهای درمانی مؤثر برای زانوی پرانتزی، تجویز کفیها و کفشهای طبی مخصوص است که به ایجاد راستای صحیح قرارگیری پاها کمک میکنند. این کفشها و کفیها همچنین موجب میشوند که فشار واردشده بر زانوها به نحو صحیحی توزیع شود و فشار مضاعفی که بر روی برخی قسمتهای زانو (به خاطر پرانتزی بودن پاها) وارد میشود، برطرف شود و شخص بتواند با راحتی بیشتری بایستد و راه برود.
درمان پای پرانتزی آنتیبیوتیک ها
در بزرگسالانی که پای پرانتزی دارند، برخی از عفونتهای استخوانی مانند عفونتهای باکتریایی که منجر به پوکی استخوان میشوند را میتوان با آنتیبیوتیک درمان کرد.
رژیم غذایی ویتامین D
پای پرانتزی ممکن است در اثر کمبود ویتامین D نیز ایجاد شود. برای مثال نرمی استخوان (که اساساً در اثر کمبود ویتامین D بروز میکند) میتواند موجب ایجاد پای پرانتزی شود. درنتیجه افزایش سطح ویتامین D در رژیم غذایی میتواند از بروز بیماری نرمی استخوان جلوگیری کرده و درنتیجه مانع از ایجاد پای پرانتزی در فرد شود.
درمان پای پرانتزی با جراحی
برای افرادی که میخواهند با کمک روشهای درمانی غیرتهاجمی مشکل زانوی پرانتزی خود را حل کنند، قطعاً جراحی اولین گزینهی درمانی نیست؛ اما بااینحال در برخی موارد که میزان بدشکلی پاها شدید است، تنها راه برطرف کردن مشکل، انجام جراحی میباشد. درواقع جراحی تنها راه برطرف کردن کامل حالت پرانتزی پاها در افراد بزرگسال است. پرکاربردترین تکنیک جراحی برای درمان پای پرانتزی، استئوتومی است.
روش انجام جراحی
روشهای مختلفی برای درمان پای پرانتزی وجود دارد که این روشها به دودسته تقسیم میشوند.
هدایت رشد استخوانی
در این روش صفحات رشد استخوانی در سمتی از استخوان ساق که رشد طبیعی دارد متوقف میکند با انجام این کار رشد غیرطبیعی استخوان در سمت دیگر (که رشد بیشازحد دارد) نیز متوقف میشود. بدین ترتیب بعد از انجام عمل با رشد طبیعی پاها، حالت پرانتزی بودن آنها اصلاح میشود.
برش استخوان ساق پا
در این روش استخوان ساق پا، در قسمت زیر زانوها، برش داده میشود و سپس استخوان با استفاده از صفحات و پیچهایی که در قسمت داخلی یا خارجی استخوان قرار داده میشوند، در راستای صحیح قرار داده میشود تا در همین حالت دوباره جوش بخورد.
بعد از انجام عمل جراحی ممکن است پا را گچ کنند تا استخوان پا تا زمان بهبودی و جوش خوردن کامل ثابت بماند. برای چند هفته پس از جراحی نیاز است که بیمار از عصا برای راه رفتن کمک بگیرد و پزشک، شخص را برای بازیابی توان عضلانی و دامنه حرکتی پاها به فیزیوتراپی ارجاع دهد. پزشک جراح در مورد مدتزمان لازم برای ریکاوری و بازگشت به سطح فعالیت قبلی تمامی اطلاعات لازم را به بیمار میدهد.
درمان پای پرانتزی در نوزادان
عکس پای پرانتزی نوزاد
اگرچه پای پرانتزی در نوزاد طبیعی است اما اگر نوزاد شما سهساله است و فاصله بین زانوهایش در حالت ایستاده غیرطبیعی است حتماً به پزشک مراجعه کنید. مراجعه به پزشک به تشخیص دلیل پرانتزی بودن پای کودک کمک میکند و پزشک توصیههای لازم برای برطرف شدن پای پرانتزی را به شما میدهد. همچنین پزشک با استفاده از اشعه ایکس بیماری بلانت (دلیل جدی پرانتزی شدن پا) را بررسی میکند.
پای پرانتزی در نوزادان و کودکان با استفاده از رژیم غذایی، عمل جراحی و مصرف قرص برطرف میشود. جلوگیری از چاقی نوزاد از افزایش فشار برپاها به دلیل افزایش وزن جلوگیری میکند.
میتوان در نوزادان زیر سه سال، مشکل پرانتزی بودن پا را با استفاده از بستن پا برطرف کرد. برای پرانتزی شدید، بهخصوص به خاطر بیماری بلانت، میتوان از عمل جراحی استوتومی استفاده کرد. این عمل جراحی با تقسیم کردن استخوان به چند قسمت انجام میشود. سپس قسمتهای جداشده را در جای درست قرار میدهند. در این حالت اندازه استخوانهای پا نیز مهم است که یکسان باشد.
برای درمان پای پرانتزی کودک باید چکار کرد؟
مقدار بهینه ویتامین D در نوزادان و کودکان به رشد درست استخوانها کمک میکند و از پرانتزی شدن پا جلوگیری میکند. منابع زیادی غنی از ویتامین د وجود دارد و نور خورشید نیز منبعی طبیعی است. در معرض خورشید بودن به تولید ویتامین D در سطح پوست کمک میکند. رژیم غذایی غنی از ویتامین D، کلسیم و فسفر برای جلوگیری از پرانتزی شدن پا در نوزادان ضروری است. محصولات لبنی، تخم مرغ و ماهی نیز منابعی غنی از ویتامین D و کلسیم هستند. گوشت، لوبیا و عدس نیز منابع غنی فسفر هستند.
علاوه بر درمان میتوان از ورزشهای مناسب برای ورزشدرمانی استفاده کرد. ورزشدرمانی در نوزادان باید با کمک متخصص انجام شود تا به قوی شدن عضلات و ماهیچههای پای نوزاد کمک شود و باعث کاهش سرعت پیشروی پای پرانتزی شود.
درمان پای پرانتزی با تمرینات ورزشی
درمان پای پرانتزی در بزرگسالان با ورزش
درمان پای پرانتزی با حرکات کششی:
بهطورکلی انجام حرکتهای کششی روزی دو بار آنهم در 3 تا 4 مرحله توصیه میشود. کشش باید 20 تا 30 ثانیه حفظ شود. میزان کشش باید به حدی باشد که فرد تا حدودی احساس ناراحتی داشته باشد (ولی درد پذیرفتهشده نیست). ضمناً کشش یکنواخت است و ضربه زده نمیشود. برای اثربخشی حداقل این ورزشها حداقل باید هشت هفته انجام شوند.
1- میتوانید دراز بکشید.
پای خود را با زانوی کاملاً باز با استفاده از یک ملحفه به سمت بالا بکشید.
این حرکت را روزی دو بار آنهم در 3 تا 4 مرحله انجام دهید؛ یکبار صبح و یکبار شب.
حین انجام این حرکت باید پا را 20 تا 30 ثانیه در این حالت نگهدارید.
2- بایستید. یکپایتان را پشت پای دیگر قرار دهید و به سمت مقابل خم شوید.
20 تا 30 ثانیه این حالت کشش را ادامه دهید.
احساس کشش باید بهگونهای باشد که احساس درد نکنید. این حرکت را دو بار در روز انجام دهید.
درمان پای پرانتزی با حرکات قدرتی:
این تمرینهای ورزشی را باید در سه ست، 10 بار تکرار کنید. البته بین ستها دو دقیقه استراحت توصیه میشود.
1- تقویت بخش میانی عضله چهار سر ران
روی صندلی یا تخت بنشینید؛ بهگونهای که پاهایتان از زانو حالت آویزان داشته باشد. ابتدا یکی از پاها را بهطرف بالا حرکت دهید (مطابق شکل).
10 ثانیه در این حالت بمانید و سپس آرام پا را پایین بیاورید.
دو دقیقه استراحت کنید و بار دیگر این حرکت را با پای دیگر انجام دهید. این حرکت باید 10 بار تکرار شود.
2- تقویت عضلات داخل ران
یک حوله یا توپ والیبال را بین دو زانو بگذارید. 10 ثانیه حداکثر فشار باید وارد شود. این حرکت را باید در سه مرحله و آنهم 10 بار تکرار کنید.
3- تقویت عضلات پشت ران
حوله یا ملحفهای را زیر ران بگذارید. 10 ثانیه با رانتان به ملحفه یا حوله فشار وارد کنید.
هشدار
اگر مبتلابه فشارخون هستید، باید فشارخونتان را قبل از انجام این ورزشها کنترل کنید و در صورت بالا بودن آن، از انجام حرکتهای قدرتی که باعث احتباس نفس میشوند، خودداری کنید.
عوارض
افراد مبتلا بهپای پرانتزی احتمال بیشتر ابتلا به آرتروز زانو در سنین پایین را دارند بهویژه اگر سابقه خانوادگی آرتروز زانو را نیز داشته باشند.
ورزش پیلاتس برای پای پرانتزی:
درمان پای پرانتزی با پیلاتس
پیلاتس زمانی بسیار ایده آل است که شما بخواهید ماهیچههای اصلیتان را بهبود ببخشید، حالت بدنیتان را درست کنید، بدنتان را تراز کنید و پاهای پرانتزیتان را بهبود دهید.
مثل یوگا عمل میکند، اما قدرت زیادی دارند که ماهیچههای پای شمارا تغییر میدهند و نیز عضلات شکم را نیز توسعه دهند.
- شما میتوانید از رول و بازوهای بالرین استفاده کنید.
- روی یک حصیر راحت دراز بکشید و شکم خود را رو به بالا بکشید و سپس پاهای خود را بالا و پایین ببرید.
- همانطور که این کار را انجام میدهید، پاهایتان را کنار هم نگاهدارید و چندین بار تکرار کنید.
- این کار را با بلند کردن بالاتنه خود از روی زمین برای سفت کردن ماهیچههای شکم ترکیب کنید.
غلتک برای درمان پای پرانتزی:
درمان پای پرانتزی با غلتک
- فقط به یک حوله غلتکی و یا غلتک فومی نیاز دارید تا این تمرینات را انجام دهید. غلتک حولهای یا فومی را بین پاهایتان نگهدارید و سپس به جلو خم شوید تا انگشتان خود را لمس کنید.
- باکمی جدا بودن پاها صاف بایستید (فقط چند اینچ) و سپس یک غلتک حولهای را بینشان بگذارید و سپس پاها را فشار دهید.
- بهآرامی خم شوید تا انگشتان پایتان را لمس کنید و سپس بهآرامی بالا بیایید. این کار را باید چند بار تکرار کنید.
درمان پای پرانتزی با اسکات – در انگشتان پا:
درمان پای پرانتزی با ورزش اسکات
این ورزشی عالی است و برای ماهیچههایی که در داخل ران قرار دارند و بیرون هستند، طراحیشده است.
هنگامیکه روی ماهیچهها اسکات میزنید و زانوهای خود را به سمت مرکز بدنتان میکشید، درگیر و درنتیجه تقویت میشوند.
- برای انجام این تمرینات، با زانوهای جدا از هم خود بایستید (سه اینچ از هم فاصله داشته باشند) و سپس انگشتان خود را به داخل خمکنید تا در کنار هم قرار بگیرند.
- تا زمانی که انگشتهای بزرگتان باهم برخورد کنند ادامه دهید و سپس آهسته و تا جایی که ممکن است اسکات بزنید.
- بازوهایتان را به جلو بکشید تاکمی تعادل برقرار کنید و تکرار کنید.