پره اکلامپسی، پری-اکلامپسیا (به انگلیسی: Pre-eclampsia) یا مسمومیت بارداری در این روزها در دوران بارداری زیاد شده و یکی از دلایل مهم زایمان زودرس بشمار می‌رود؛ اما پره اکلامپسی چیست؟ چه علائمی دارد؟ پره اکلامپسی چگونه درمان میشود؟ در این مقاله مروری کامل بر این سؤالات خواهیم داشت؟
پره اکلامپسی چیست؟
پره اکلامپسی یک عارضه بارداری با فشارخون بالا و علائم آسیب به اندام‌های دیگر ازجمله کبد و کلیه می‌باشد. پره اکلامپسی معمولاً پس از هفته بیستم حاملگی در زنانی که فشارخون آن‌ها طبیعی است اتفاق می‌افتد. افزایش کمی در فشارخون ممکن است نشانه پره اکلامپسی باشد. پره اکلامپسی درمان‌نشده عوارض جدی و کشنده‌ای برای شما و نوزاد شما ایجاد می‌کند. اگر پره اکلامپسی دارید، تنها درمان، زایمان جنین است.
اگر در ابتدای بارداری پره اکلامپسی تشخیص داده شده باشد، شما و دکتر با یک کار چالش‌برانگیز مواجه می‌شوید. فرزند شما نیاز به زمان بیشتری دارد تا بالغ شود، اما باید مراقب باشید خود و فرزندتان را از خطر دور نگه‌دارید.
اکلامپسی چیست؟
در موارد نادر، پره اکلامپسی می‌تواند منجر به تشنج شود؛ بیماری که به نام اکلامپسی می‌باشد. اکلامپسی می‌تواند برای شما و جنین خطرناک باشد. تشنج ممکن است با علائم زیر همراه باشد مانند:
- سردرد شدید یا مداوم
- تغییرات بینایی، ازجمله دید مبهم، دیدن نقاط، یا حساسیت به نور
- سردرگمی ذهنی
- درد شدید در قسمت فوقانی شکم
بااین‌حال، گاهی تشنج بدون هشدار رخ می‌دهد، بنابراین باید قرص سولفات منیزیم باید قبل و بعد از زایمان مصرف کنید.
علائم پره اکلامپسی چیست؟
پره اکلامپسی گاهی بدون علائم ایجاد میشود. فشارخون بالا ممکن است به‌آرامی افزایش یابد یا ممکن است به صورت ناگهانی افزایش یابد. بررسی فشارخون بخش مهمی از مراقبت‌های قبل از زایمان است، زیرا اولین نشانه پره اکلامپسی معمولاً افزایش فشارخون است. فشارخون بیش از 90/140 میلی‌متر جیوه یا بیشتر – در دو مورد، حداقل چهار ساعت جدا – غیرطبیعی است. علائم و نشانه‌های دیگر پره اکلامپسی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
علائم پره اکلامپسی در بارداری چیست؟
- پروتئین بیش‌ازحد در ادرار (پروتئینوری) یا علائم اضافی مشکلات کلیوی
- سردرد شدید
- تغییر در بینایی، ازجمله از دست دادن موقت بینایی، دید مات یا حساسیت به نور
- درد قسمت بالایی شکم، معمولاً زیر دنده‌ها، سمت راست
- تهوع یا استفراغ
- کاهش تولید ادرار
- کاهش سطح پلاکت‌ها در خون (ترومبوسیتوپنی)
- اختلال در عملکرد کبد
- تنگی نفس، ناشی از مایع در ریه‌ها
افزایش ناگهانی وزن و تورم (آدم) – به‌ویژه در صورت و دست – ممکن است با پره اکلامپسی رخ دهد. البته این علائم در بسیاری از حاملگی‌های طبیعی رخ می‌دهد، بنابراین آن‌ها نشانه‌های قطعی پره اکلامپسی نیستند. تورم غیرمعمول شایع‌ترین نشانه است. در صورت مشاهده علائم زیر با پزشک خود تماس بگیرید:
- به تورم در چهره و یا پف اطراف چشم توجه کنید
- تورم بیش‌ازحد در دست
- تورم ناگهانی یا بیش‌ازحد پاها یا مچ پا
- افزایش بیش از 4 پوند وزن در هفته (این مسئله اغلب به دلیل احتباس آب است).
اگر هر یک از این علائم هشداردهنده پره اکلامپسی را مشاهده کردید، بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید:
- سردرد شدید یا مداوم
- تغییرات بینایی، ازجمله دید دوگانه، تاری دید، مشاهده نقاط یا چشمک زدن، حساسیت نور، یا از دست دادن موقت بینایی
- درد شدید یا حساسیت در قسمت فوقانی شکم
- تهوع و استفراغ (در سه ماهه دوم یا سوم)
- تنفس دشوار
علت ایجاد پره اکلامپسی در بارداری چیست؟
علت دقیق پره اکلامپسی شامل چندین فاکتور است. کارشناسان معتقدند پره اکلامپسی ابتدا در جفت آغاز میشود – عضوی که در طی بارداری جنین را تغذیه می‌کند. در اوایل بارداری، رگ‌های خونی جدید رشد می‌کنند و به‌طور مؤثر خون را به جفت می‌فرستند. در زنان مبتلا به پره اکلامپسی، این عروق خونی به نظر نمی‌رسد به‌درستی عمل کنند. آن‌ها باریک‌تر از عروق خونی معمولی هستند و به سیگنال‌های هورمونی واکنش متفاوتی نشان می‌دهند که میزان خون جاری را محدود می‌کند. علل این پیشرفت غیرطبیعی ممکن است عبارت‌اند از:
- خونریزی نامناسب به رحم
- آسیب به عروق خونی
- مشکل با سیستم ایمنی بدن
- ژن‌های خاص
- سایر اختلالات فشارخون بالا در دوران بارداری
پره اکلامپسی به‌عنوان یکی از چهار اختلالات فشارخون بالا است که در طول بارداری رخ می‌دهد. سه اختلال دیگر عبارت‌اند از:
1- پرفشاری خون بالای بارداری:
زنان با فشارخون بالای بارداری دارای فشارخون بالا هستند اما پروتئین بیش‌ازحد در ادرار و یا سایر نشانه‌های آسیب اندام دیده نمی‌شوند. بعضی از زنان مبتلا به فشارخون بارداری درنهایت دچار پره اکلامپسی می‌شوند.
2- پرفشاری خون بالای مزمن:
در فشارخون بالای مزمن فشارخون بالا پیش از بارداری نیز وجود دارد یا قبل از هفته بیستم حاملگی اتفاق افتاده است؛ اما به این دلیل که فشارخون بالا معمولاً علائمی ندارد، ممکن است دشوار باشد که زمان شروع آن مشخص شود.
3- پرفشاری خون مزمن با پره اکلامپسی:
این بیماری در زنان مبتلا به فشارخون بالای مزمن قبل از بارداری اتفاق می‌افتد، اما پس‌ازآن افزایش فشارخون و پروتئین در ادرار یا دیگر عوارض در دوران بارداری افزایش می‌یابد.
عوامل خطرساز پره اکلامپسی چیست؟
پره اکلامپسی تنها به‌عنوان یک عارضه بارداری گسترش می‌یابد. عوامل خطر عبارت‌اند از:
سابقه پره اکلامپسی
- سابقه شخصی یا خانوادگی پره اکلامپسی به‌طور چشمگیری خطر ابتلا به پره اکلامپسی را افزایش می‌دهد.
پرفشاری خون مزمن
- اگر فشارخون بالا دارید، خطر ابتلا به پره اکلامپسی افزایش می‌یابد.
اولین حاملگی
- خطر ابتلا به پره اکلامپسی در طول اولین بارداری شما بیشتر است.
همسر جدید
- حاملگی با همسر جدید خطر ابتلا به پره اکلامپسی را افزایش داده و احتمال بیماری در این حالت، از بارداری دوم یا سوم با شریک مشابه بیشتر است.
سن
- خطر ابتلا به پره اکلامپسی برای زنان باردار بسیار جوان و زنان باردار بالای 40 سال بالاتر است.
چاقی
- اگر چاق هستید، خطر ابتلا به پره اکلامپسی بالاتر است.
حاملگی چندقلو
- احتمال پره اکلامپسی در زنانی که دوقلو، سه‌قلو یا چندقلو دارند، بیشتر است.
فاصله بین بارداری
- داشتن نوزادان کمتر از دو سال یا بیش از 10 سال، خطر ابتلا به پره اکلامپسی را افزایش می‌دهد.
سابقه بیماری خاص
- بیماری خاص قبل از بارداری مثل فشارخون بالای مزمن، میگرن، دیابت نوع 1 یا نوع 2، بیماری کلیوی، تمایل به ایجاد لخته شدن خون یا لوپوس، خطر ابتلا به پره اکلامپسی را افزایش می‌دهد.
لقاح مصنوعی
- اگر بارداری شما با استفاده از لقاح مصنوعی انجام شود، خطر ابتلا به پره اکلامپسی افزایش می‌یابد.
هر چه پره اکلامپسی شدیدتر باشد و هر چه زودتر در بارداری رخ دهد، خطر مادر و جنین بیشتر میشود. پره اکلامپسی ممکن است نیاز به درد القایی و زایمان داشته باشد. اگر مشکلی داشته باشید که نیاز به زایمان فوری باشد، زایمان سزارین ضروری میشود. پزشک به شما در تصمیم‌گیری در مورد نوع زایمان کمک خواهد کرد.
عوارض پره اکلامپسی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
1- محدودیت رشد جنین
پره اکلامپسی بر روی شریان‌هایی که خون را به جفت منتقل می‌کنند، تأثیر می‌گذارد. اگر جفت خون کافی نداشته باشد، ممکن است جنین خون و اکسیژن ناکافی و مواد مغذی کمتری دریافت کند. این می‌تواند منجر به رشد آهسته‌ای به نام محدودیت رشد جنین، وزن کم هنگام تولد یا زایمان زودرس (چگونه از زایمان زودرس جلوگیری کنیم؟) شود.
2- زایمان زودرس
اگر پره اکلامپسی با ویژگی‌های شدید داشته باشید، ممکن است نیاز به زایمان زودرس داشته باشید تا زندگی شما و جنین شما را نجات دهید. نارسایی می‌تواند منجر به تنفس و سایر مشکلات برای جنین شود. پزشک کمک خواهد کرد زمان مناسب برای زایمان را بدانید.
3- جداشدگی جفت
پره اکلامپسی خطر ابتلا به جداشدگی جفت را افزایش می‌دهد، بیماری که جفت از دیواره داخلی رحم شما قبل از زایمان جداشده است. جداشدگی جفت می‌تواند باعث خونریزی شدید شود که می‌تواند برای شما و جنین خطرناک باشد.
4- سندرم HELLP
که نشانه‌های همولیز (تخریب گلبول‌های قرمز)، افزایش آنزیم‌های کبدی و شمارش پلاکت‌های پائین است – این سندرم فرم شدیدتری از پره اکلامپسی است و می‌تواند به سرعت برای شما و جنین تهدیدکننده حیات باشد. علائم سندرم HELLP عبارت‌اند از تهوع و استفراغ، سردرد و درد قسمت بالا و سمت راست شکم است. سندرم HELLP به‌ویژه خطرناک است، زیرا این آسیب را به سیستم‌های مختلف بدن منتقل می‌کند. در موارد خاص، این بیماری ممکن است به‌طور ناگهانی ایجاد شود، حتی قبل از اینکه فشارخون بالا تشخیص داده شود یا ممکن است بدون هیچ‌گونه نشانه‌ای ایجاد شود.
5- اکلامپسی
وقتی پره اکلامپسی کنترل نشود، اکلامپسی – که اساساً پره اکلامپسی همراه با تشنج است – می‌تواند بهبود یابد. پیش‌بینی بیماری پره اکلامپسی بسیار دشوار است. اغلب، علائم و نشانه‌های هشداردهنده‌ای برای پیش‌بینی اکلامپسی وجود ندارد. ازآنجاکه اکلامپسی می‌تواند پیامدهای جدی برای مادر و نوزاد داشته باشد، زایمان بدون توجه به دوران بارداری ضروری است.
6- سایر آسیب‌های اندام‌ها
پره اکلامپسی ممکن است به کلیه، کبد، ریه، قلب یا چشم‌ها آسیب وارد کند و ممکن است باعث سکته یا آسیب مغزی شود. میزان آسیب به سایر اعضای بدن بستگی به شدت پره اکلامپسی دارد.
7- بیماری قلبی و عروقی
داشتن پره اکلامپسی ممکن است خطر ابتلا به بیماری قلبی و رگ‌های خونی (قلب و عروق) را در آینده افزایش دهد. اگر بیش از یک‌بار به پره اکلامپسی مبتلا شدید و یا زایمان زودرس داشتید، خطر این بیماری بیشتر میشود. برای به حداقل رساندن این خطر، پس از زایمان سعی کنید وزن مطلوب خود را حفظ کنید، انواع میوه‌ها و سبزیجات را بخورید، ورزش کنید و سیگار نکشید.
تشخیص پره اکلامپسی چگونه است؟
برای تشخیص پره اکلامپسی، بعد از هفته 20 بارداری فشارخون بالا و یک یا چند عارضه زیر را خواهید داشت:
- پروتئین در ادرار (پروتئینوری)
- تعداد پلاکت‌های کم
- اختلال در عملکرد کبد
- علائم نارسایی کلیه به‌غیراز پروتئین در ادرار
- مایع در ریه‌ها (آدم ریوی)
- سردرد یا اختلالات بینایی جدید
روش های تشخیص پره اکلامپسی در زنان باردار چگونه است؟
پیش‌ازاین، پره اکلامپسی تنها زمانی تشخیص داده می‌شد که فشارخون بالابود و در ادرار پروتئین وجود داشت. بااین‌حال، کارشناسان می‌دانند ممکن است پره اکلامپسی داشته باشید، اما در ادرار پروتئین وجود نداشته باشد.
فشارخون بالای 90/140 میلی‌متر جیوه در حاملگی غیرطبیعی است. بااین‌حال، خواندن یک فشارخون بالا تنها به معنای پره اکلامپسی نیست. البته فشارخون در محدوده غیرطبیعی به معنی پره اکلامپسی نیست. در صورت بالا بودن غیرطبیعی فشارخون، پزشک معاینات دقیقی انجام می‌دهد. داشتن فشارخون غیرطبیعی دوم بعد چهار ساعت پس از اولین اندازه‌گیری احتمال پره اکلامپسی را تأیید می‌کند. ممکن است پزشک به بررسی فشارخون و آزمایش خون و ادرار بپردازد.
تست‌هایی که ممکن است موردنیاز باشد:
اگر پزشک مشکوک به پره اکلامپسی باشد، ممکن است به آزمایش‌های خاصی نیاز داشته باشید، ازجمله:
1- آزمایش خون
پزشک شما آزمایش‌های عملکرد کبدی، آزمایشات عملکرد کلیه را انجام می‌دهد و همچنین پلاکت‌ها (سلول‌هایی که به لخته شدن خون کمک می‌کنند) را اندازه‌گیری می‌کند.
2- تجزیه‌وتحلیل ادرار
پزشک از شما می‌خواهد برای اندازه‌گیری مقدار پروتئین در ادرار خود 24 ساعت ادرار را جمع‌آوری کنید. نمونه‌ای از ادرار که نسبت پروتئین به کراتینین را اندازه‌گیری می‌کند – یک ماده شیمیایی که همیشه در ادرار وجود دارد – همچنین برای تشخیص استفاده میشود.
3- سونوگرافی جنین
پزشک ممکن است از طریق سونوگرافی بر رشد جنین نظارت دقیق داشته باشد. تصاویر جنین در طول سونوگرافی به پزشک اجازه می‌دهد وزن جنین و مقدار مایع در رحم (مایع آمنیوتیک) را بررسی کند.
4- آزمون غیر استرس یا پروفایل بیوفیزیکال.
آزمون غیر استرسی روشی ساده است که به بررسی میزان ضربان قلب جنین واکنش نشان می‌دهد. یک پروفایل بیوفیزیکی با استفاده از سونوگرافی برای اندازه‌گیری تنفس جنین، ماهیچه‌ها، حرکت و حجم مایع آمنیوتیک در رحم انجام میشود.
پره اکلامپسی چگونه درمان میشود؟
تنها درمان پره اکلامپسی، زایمان است. در هنگام کاهش فشارخون، شما در معرض خطر تشنج، جداشدگی جفت، سکته مغزی و احتمالاً خونریزی شدید هستید. البته، اگر در ابتدای بارداری هستید زایمان بهترین راه برای جنین نیست. اگر پره اکلامپسی داشته باشید، انجام آزمایش خون، سونوگرافی و تست‌های غیر استرسی بیشتر از بارداری عادی توصیه میشود.
1- داروها
درمان احتمالی پره اکلامپسی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
داروها برای کاهش فشارخون
این داروها، به نام antihypertensives، برای کاهش فشارخون استفاده میشود. فشارخون در 90/140 میلی‌متر جیوه (mmHg) به‌طورکلی قابل‌درمان نیست. اگرچه انواع مختلفی از داروهای ضد فشارخون وجود دارد، اما تعدادی از آن‌ها در دوران بارداری ایمن نیستند؛ بنابراین در خصوص داروهای ضد فشارخون با پزشک خود مشورت کنید.
کورتیکواستروئیدها
اگر پره اکلامپسی شدید یا سندرم HELLP دارید، داروهای کورتیکواسترویید می‌توانند به‌طور موقت باعث بهبود عملکرد کبد و پلاکت برای کمک به طولانی شدن بارداری شوند. کورتیکواستروئیدها همچنین می‌توانند باعث کامل شدن رشد ریه‌های جنین در 48 ساعت شوند – گامی مهم در آماده‌سازی نوزاد نارس برای زندگی در خارج از رحم.
داروهای ضد تشنج
اگر پره اکلامپسی شما شدید باشد، پزشک ممکن است یک داروی ضد انعقادی مانند سولفات منیزیم تجویز کند تا از اولین تشنج جلوگیری شود.
2- استراحت مطلق
استراحت مطلق برای زنان مبتلا به پره اکلامپسی به‌طور مرتب توصیه میشود؛ اما تحقیقات نشان داده است که این عمل به نفع شما نیست و این کار می‌تواند خطر افزایش لخته‌های خون را افزایش دهد.
3- بستری شدن
پره اکلامپسی شدید ممکن است نیاز به بستری شدن داشته باشد. در بیمارستان، پزشک ممکن است تست‌های منظم غیراسترسی یا پروفایل بیوفیزیکال برای نظارت بر سلامت جنین انجام دهد و حجم مایع آمنیوتیک را اندازه‌گیری کند. فقدان مایع آمنیوتیک نشانه فقدان خون‌رسانی به نوزاد است.
4- زایمان
در صورت تشخیص پره اکلامپسی در نزدیکی پایان بارداری، پزشک ممکن است القای درد زایمان را توصیه کند. آمادگی دهانه رحم – گشادن شدن، نرم شدن و نازک شدن آن- نیز عامل تعیین‌کننده برای نیاز به القای درد می‌باشد.
در موارد شدید ممکن است سن حاملگی یا آمادگی دهانه رحم در نظر گرفته نشود. اگر امکان انتظار نباشد، پزشک بلافاصله مادر را به بخش سزارین منتقل می‌کند یا از القای درد استفاده می‌کند. در حین زایمان ممکن است به صورت داخل وریدی منیزیم سولفات داده شود تا از تشنج جلوگیری شود.
اگر پس از زایمان به داروی ضد درد نیاز داشتید، از پزشک خود بپرسید چه باید بکنید. داروهای ضدالتهابی مانند ibuprofen و ناپروکسن سدیم (Aleve)، می‌توانند فشارخون را افزایش دهند.
چگونه از بروز پره اکلامپسی در بارداری جلوگیری کنیم؟
محققان همچنان به مطالعه راه‌های پیشگیری از پره اکلامپسی ادامه می‌دهند، اما تاکنون هیچ استراتژی روشنی نیافته‌اند. مصرف کمتر نمک، تغییر فعالیت‌ها، کاهش کالری، یا مصرف سیر یا روغن ماهی خطر بیماری را کاهش نمی‌دهد. نشان داده شده است افزایش مصرف ویتامین‌های C و E مفید نیست.
برخی مطالعات ارتباط بین کمبود ویتامین D و افزایش خطر ابتلا به پره اکلامپسی را گزارش کرده‌اند؛ اما برخی مطالعات نشان داده‌اند که ارتباط بین مصرف مکمل‌های ویتامین D و خطر ابتلا به پره اکلامپسی کمتر است. در موارد خاص، می‌توانید خطر ابتلا به پره اکلامپسی را با موارد زیر کاهش دهید:
1- آسپرین با دوز کم:
در صورت بروز برخی از عوامل خطر، ازجمله سابقه پره اکلامپسی با ویژگی‌های شدید، پره اکلامپسی درنتیجه زایمان زودرس، پرفشاری مزمن یا سابقه بیماری کلیه، پزشک ممکن است آسپیرین با دوز کم را به صورت روزانه- بین 60 تا 81 میلی‌گرم تجویز کند.
2- مکمل کلسیم
در برخی جوامع، زنان قبل از بارداری کمبود کلسیم دارند. در این صورت مصرف مکمل‌های کلسیم برای جلوگیری از پره اکلامپسی توصیه میشود.
مهم این است که هیچ دارو، ویتامین یا مکملی را بدون مشورت با پزشک مصرف نکنید. قبل از اینکه باردار شوید، به‌خصوص اگر پیش‌ازاین پره اکلامپسی داشته‌اید، بهتر است تا می‌توانید به سلامتی خود توجه کنید. اگر نیاز است وزن خود را کاهش دهید و بیماری‌های دیگر مانند دیابت را مدیریت کنید. هنگامی که باردار شدید از طریق مراقبت‌های اولیه و منظم قبل از زایمان مراقب خود و فرزندتان باشید. اگر پره اکلامپسی در اوایل تشخیص داده شود، شما و دکتر می‌توانید برای جلوگیری از عوارض تلاش کنید.
سؤالات رایج شما درباره پره اکلامپسی
چگونه پره اکلامپسی بر مادر تأثیر می‌گذارد؟
اگر پره اکلامپسی به سرعت و به‌درستی درمان نشود، می‌تواند به مشکلات جدی مانند نارسایی کبد یا کلیه و بیماری‌های مربوط به قلب و عروق در مادر منجر شود. همچنین ممکن است به بیماری‌های تهدیدکننده زندگی منجر شود:
اکلامپسی – این نوع شدید پره اکلامپسی است که منجر به تشنج در مادر میشود. سندرم HELLP. (همولیز، آنزیم کبدی زیاد و پلاکت کم) – این بیماری معمولاً در اواخر بارداری اتفاق می‌افتد که بر تجزیه سلول‌های قرمز خون، چگونگی لخته شدن خون و عملکرد کبد برای زن باردار تأثیر می‌گذارد.
پره اکلامپسی چگونه جنین من را تحت تأثیر قرار می‌دهد؟
پره اکلامپسی مانع از دریافت خون به مقدار کافی توسط جفت میشود. اگر جفت خون کافی نداشته باشد، جنین اکسیژن و غذای کمتری دریافت می‌کند. این مسئله می‌تواند سبب کاهش جنین در هنگام تولد شود. اگر پره اکلامپسی در اوایل تشخیص داده شود و مراقبت‌های منظم قبل از زایمان انجام میشود، اکثر زنان می‌توانند نوزاد سالم را زایمان کنند.
چگونه پره اکلامپسی شدید درمان میشود؟
اگر مبتلا به پره اکلامپسی شدید هستید، باید بقیه بارداری خود را در بیمارستان صرف کنید. ممکن است به بخشی انتقال داده شوید که به صورتی تخصصی از بارداری‌های خطرناک مراقبت می‌کنند. برای جلوگیری از تشنج، دارویی برای کاهش فشارخون به شما داده میشود. اگر در هفته 34 بارداری یا بعدازآن باشید، ممکن است از درد القایی یا سزارین استفاده شود. اگر هنوز به هفته 34 نرسیده‌اید، ممکن است کورتیکواستروئیدها به شما کمک کنند تا ریه‌های جنین سریع‌تر رشد کنند. اگر بلافاصله زایمان نکنید، هر دو شما و جنین به‌دقت مورد نظارت قرار خواهید گرفت.
زمان مراجعه به پزشک در پره اکلامپسی کی است؟
در هنگام بارداری به‌طور مرتب به پزشک مراجعه کنید تا فشارخون شما را کنترل کند. اگر سردرد شدید، دید مات یا سایر ناراحتی‌های بصری، درد شدید در شکم، یا تنگی نفس دارید بلافاصله با پزشک تماس بگیرید یا به اورژانس مراجعه کنید. ازآنجایی‌که سردردها، تهوع و درد شکایت‌های رایج در بارداری هستند، تشخیص علائم جدید در بارداری کاری دشوار است؛ به‌خصوص اگر بارداری اول شما می‌باشد. اگر نگران علائم خود هستید، با پزشک مشورت کنید.
