پنج انگشت یا فلفل کوهی، بنطافلن، درخت عصمت و پاکدامنی یا بنگرو با (نام علمی: Vitex agnus-castus) درختچه زیبایی به ارتفاع یک متر و نیم است که به علت گلهای زیبایی که دارد گاه به عنوان گیاه تزئینی کاشته میشود. بدین علت به آن پنج انگشت گویند که برگهای آن پنجهای و پنجتایی است. گلهای آن به رنگ آبی و شبیه سنبلهای دراز است که سپس تبدیل به گل میشود. این گیاه را فلفل بیابانی نیز مینامند و در بسیاری از مناطق ایران میروید.
معرفی گیاه پنج انگشت و خواص آن
گیاه پنج انگشت (Vitex agnus-castus) از دسته گیاهان دارویی است که به دلیل گلهای زیبایی که دارد، کاشت آن در باغچه و فضای سبز نیز به عنوان یک گیاه زینتی رایج است. پنج انگشت دارای خواص دارویی ساختاری و مهم فراوانی به ویژه برای تقویت سیستم تولید مثلی در زنان و مردان است و امروزه از برگها، گلها و میوههای این گیاه برای اهداف درمانی و در صنعت داروسازی استفاده میشود. در این مقاله مهمترین خواص گیاه پنج انگشت، طریقه مصرف و مضرات جانبی و موارد احتیاطی و منع مصرف آن را معرفی میکنیم.
خواص گیاه پنج انگشت (طبیعت و خواص درمانی)
طبع گیاه پنج انگشت معتدل است و در برخی از متون طب سنتی از این گیاه با طبعی گرم و خشک، نامبردهاند. مهمترین خواص گیاه پنج انگشت به طور خلاصه عبارتاند از:
۱. درمان ناباروری زنان
یکی از شناختهشدهترین خواص گیاه پنج انگشت تقویت باروری زنان و درمان برخی مشکلات ناباروری در خانمها است. این گیاه به پخش هورمونهای استروژن، پروژسترون وتستوسترون در بدن کمک میکند و ازاینرو تأثیر ویژه در تقویت باروری دارد. گیاه پنج انگشت همچنین در بهبود تخمکگذاری با توجه به سطح پرولاکتین بالا مؤثر است.
همچنین بخوانید: ناباروری در زنان؛ علل، تشخیص و روش های درمان آن
۲. درمان تنبلی تخمدان
یکی از مشکلات شایع که باعث بروز ناباروری در زنان میشود، بیماری تنبلی تخمدان یا تخمدان پلی کیستیک (PCOS) است. مصرف گیاه پنج انگشت به درمان این مشکل کمک شایانی میکند.
همچنین بخوانید: علائم، دلایل و درمان خانگی تنبلی تخمدان
تمام خواص و فواید گیاه پنج انگشت
۳. کاهش مشکلات قاعدگی
مطالعات بالینی درباره خواص گیاه پنج انگشت روی دوره قاعدگی زنان، نشان داده است که این گیاه تأثیر زیادی بر بهبود علائم پیش از قاعدگی خونریزیهای غیرعادی و کاهش انواع دردها و ناراحتیهای زنانه دارد و در بسیاری منابع طب سنتی از آن به عنوان گیاه زنان یاد میشود.
همچنین بخوانید: علت درد قاعدگی | درمان های خانگی درد قاعدگی
۴. درمان ناراحتیهای رحم
برطرف کردن ورم و عفونتهای رحمی، کاهش فیبروم رحم و جلوگیری از شکلگیری آنها، از دیگر خواص گیاه پنج انگشت برای زنان است. این گیاه با تأثیرگذاری بر محور مرکزی ترشح هورمون در بدن یعنی بخش هیپوتالاموس و هیپوفیز در درمان بسیاری از اختلالات زنانه مؤثر است. پنجانگشت باعث کاهش آزاد شدن FSH و افزایش آزاد شدن LH و پرولاکتین از هیپوفیز میشود. این هورمونها در تولید استروژن (هورمون جنسی زنانه) از تخمدانها و دوره تخمکگذاری در خانمها مؤثر است. همچنین در درمان مشکل ضخیم شدن دیواره رحم نیز مؤثر است.
۵. کاهش درد پستان
مصرف گیاه دارویی پنج انگشت باعث بالا رفتن میزان پرولاکتین در بدن میشود و به همین دلیل در کاهش درد پستانها در اثر لمس، مفید است.
همچنین بخوانید: حساس شدن و درد سينه ها در زنان؛ علت، علائم و درمان خانگی آن
۶. کاهش میل جنسی مردان
گیاه پنج انگشت کاهش دهنده میل جنسی و شهوت مردان
همچنین بخوانید: چه بخوریم تا شهوتمان کم شود
مصرف گیاه پنج انگشت در کاهش میل جنسی و شهوت مردان مؤثر است و به دلیل همین ویژگی از گذشته این گیاه را با نام گیاه پاکدامنی میشناختند.
۷. بهبود عملکرد دستگاه گوارش
رفع ناراحتیهای گوارشی، درمان یبوست و کمک به درمان بیماری بواسیر از دیگر خواص گیاه پنج انگشت در طب سنتی است. به این منظور به مبتلایان به بواسیر توصیه میشود در جوشانده این گیاه بنشینند. همچنین جالب است بدانید خوردن یک فنجان دمنوش گیاه پنجانگشت، باعث کاهش ولع شدید و میل کاذب به مصرف غذاها شده و از این طریق به لاغری و کاهش وزن کمک میکند.
۸. افزایش شیر مادران شیرده
افزایش شیر مادر با مصرف گیاه پنج انگشت
مصرف گیاه پنج انگشت در دوران شیردهی ممنوع نیست و به دلیل تأثیر بر هورمون پرولاکتین (هورمون شیردهی) برای افزایش شیر مادر کاربرد دارد.
همچنین بخوانید: برای افزایش شیر مادر چه بخوریم؟
۹. کاهش علائم یائسگی
این گیاه دارویی با تأثیر بر میزان هورمونهای زنانه در کاهش علائم یائسگی و گرگرفتگی این دوران مؤثر است و به افزایش تمایلات جنسی زنان کمک میکند.
همچنین بخوانید: یائسگی زودرس | عوامل، علائم، تشخیص و درمان
۱۰. درمان آکنه
پنج انگشت درمان کننده آکنه و جای جوش
یکی از عوامل بروز آکنه اختلالات هورمونی است. پنج انگشت از طریق تأثیر بر هورمونها برای درمان آکنه نیز مؤثر است. همچنین استفاده از دمکرده این گیاه به عنوان لوسیون برای پاکسازی پوست به ویژه پوست ظریف نوزادان بسیار عالی است.
۱۱. کاهش ابتلا به سرطان
گیاه پنج انگشت خطر ابتلا به سرطان پروستات ناشی از بالا بودن سطح هورمون تستوسترون را کاهش میدهد. همچنین به دلیل فیتواسترژونهای گیاهی در کاهش خطر ابتلا به انواع خاصی از سرطانها مانند سرطان سینه، روده بزرگ و سرطان تخمدان مؤثر است. بهطورکلی یکی از مهمترین خواص گیاه پنج انگشت داشتن خاصیت آنتیاکسیدانی است که میتواند بدن را در مقابل آسیب رادیکالهای آزاد محافظت کند.
ترکیبات شیمیایی گیاه پنج انگشت
فلاونوئیدها، آلکالوئیدها، دی ترپنوئیدها، ویتکسین، کاستیسین و پیش ماده هورمونهای استروئیدال از مهمترین ترکیبات شیمیایی موجود در این گیاه هستند. گیاه پنج انگشت همچنین دارای ترکیبات فرّار و روغنی نیز هست که از آن ترکیبات میتوان به لینز، لینالول، ترپینل استات، آلفا پینن و بتا پینن اشاره کرد. علاوه بر ترکیبات بالا، این گیاه ترکیبات دیگری از جمله اسیدهای چرب ضروری مانند پالماتیک اسید، لینولئیک اسید و استائریک اسید نیز دارد.
طریقه مصرف گیاه پنج انگشت
از عصاره میوه گیاه پنج انگشت، محصولات دارویی مختلف به صورت عصاره مایع، عصاری پودری، کپسول، تنتور، ضماد و مکمل در بازار موجود است.
طریقه مصرف گیاه پنج انگشت در طب سنتی:
طرز تهیه دمنوش و جوشانده گیاه پنج انگشت
برای تهیه دمنوش پنج انگشت، یک قاشق مرباخوری از گیاه خشکشده را با آب جوش ترکیب کنید و به مدت ۱۰ دقیقه فرصت دهید تا دم بکشد. سپس دمنوش را صاف کرده و میل کنید. در صورت تمایل میتوانید در زمان مصرف به دمنوش، یک قاشق عسل به آن اضافه کنید.
طریقه مصرف داروی گیاهی ویتاگنوس:
از این گیاه داروی گیاهی ویتاگنوس ساخته شده که هماکنون بهصورت قرص و قطره موجود است. برای مصرف قطره ویتاگنوس که شامل عصاره گیاه پنج انگشت است بایستی روزانه ۴۰ قطره همراه با آب یا آبمیوه، قبل از صبحانه مصرف شود.
مضرات گیاه پنج انگشت (موارد احتیاطی و منع مصرف)
مهمترین مضرات و موارد احتیاطی گیاه پنج انگشت و فراوردههای دارویی تهیهشده از آن عبارتاند از:
- زیادهروی در مصرف این گیاه باعث بروز عوارض جانبی مانند سرگیجه، سردرد، ناراحتی معده، حالت تهوع، خارش و راش پوستی میشود.
- با توجه به اثرات هورمونی این گیاه، مصرف آن در دوران بارداری ممنوع است و کودکان نیز بایستی در مصرف این گیاه احتیاط کنند و حتماً با نظر پزشک متخصص مشورت کنند.
- به دلیل تأثیر زیاد گیاه پنج انگشت روی میزان هورمونها در بدن زنان، استفاده از آن برای زنان مبتلا به سرطان سینه مضر است.
- زیادهروی در مصرف ین گیاه برای کلیهها مضر است.
- استفاده از این گیاه برای افراد دچار آلرژی و حساسیت پوستی باید با احتیاط همراه باشد.
- توصیه میشود که مصرف گیاه پنج انگشت، برای افرادی که ذخایر کم انرژی دارند، سیستم ایمنی آنها ضعیف بوده و بیشتر از غذاهای فرآوری شده مصرف میکنند، همراه با تغییراتی در رژیم غذایی آنها باشد.
تداخلات دارویی گیاه پنج انگشت
مصرف این گیاه همزمان با مصرف داروها و قرصهای ضدبارداری ممنوع است.
استفاده از گیاه برای بیمارانی که داروهایی با محتوای برموکریپتین و دوپامین مصرف میکنند، ممنوع است.
افرادی که به مدت طولانی در حال مصرف آنتیبیوتیک یا استروئیدها هستند، قبل از شروع استفاده از گیاه پنج انگشت، با پزشک مشورت کنند.
