چگونه اعتیاد به مصرف شیشه را ترک کنیم؟

از میان مواد اعتیادآور، مواد محرک به واسطه ترکیبات شیمیایی خاص علاوه بر صدمات جسمانی دارای قدرت فراوان در ایجاد وابستگی روانی و تغییرات رفتاری در فرد می باشند.

به همین دلیل میزان وابستگی فرد به این مواد بسیار بالا است و در صورت اقدام به ترک خودسرانه احتمال وسوسه، لغزش و عود به میزان زیادی وجود دارد. مواد محرک با ایجاد حالات روانی _ رفتاری خاص و هجوم افکار نا خواسته، توهم و هذیان برای خود فرد و اطرافیان بسیار خطرناکند.

با توجه به خصوصیات مذکور، مواد محرک بویژه شیشه روان درمانی منحصر به خود را می طلبد که در آن به جز در موارد معدود از دارو استفاده نمی شود و این روان درمانی از نوع شناختی _ رفتاری (CBT) می باشد.

شیشه چیست؟

ماده مخدر شیشه را بشناسید

مت‌آمفتامین که در بازار سیاه بنام «شیشه» معروف است در رده آمفتامین ها است و خاصیت محرکی دارد. مت‌آمفتامین با تاثیر مستقیم بر مکانیسم‌های مغز شادی و هیجان كاذب در فرد ایجاد می‌کند. مت‌آمفتامین همچنین باعث اختلال شدید در خواب و یا بی‌خوابی شدید می‌شود.

مصرف کننده دچار بی‌اشتهایی شدید شده و ساعت‌ها و حتی تا روزها اشتها به غذا ندارد. در عین حال این ماده باعث تشنگی می‌شود و مصرف کننده مجبور است مقدار زیادی آب بنوشد. در روان درمانی شناختی _ رفتاری، درمانگران تلاش می کنند تا با ایجاد شناخت و خود آگاهی در بیمار، تغییرات رفتاری که همانا حرکت به سوی زندگی بدون مواد و فاصله گرفتن از عوارض خطرناک آنهاست بوجود آورند و در نهایت با تغییر سبک زندگی فرد او را به یک زندگی سالم رهنمون سازند.

اخیرا در درمان روان شناختی وابستگی به مواد محرک از الگوی ماتریکس (matrix) استفاده می شود. روش درمانی ماتریکس، درمانی غیر دارویی در افراد وابسته به شیشه است که جز در موارد نادر نیاز به بستری بیماران نمی باشد. این روش معروفترین و شناخته شده ترین روش درمان اعتیاد به شیشه در سراسر دنیاست.

اجرای ماتریکس که به صورت هفتگی با حضور درمانگر و بیمار انجام می شود، یک برنامه زمانبندی شده سه ماهه می باشد که تمام جلسات دارای یک برنامه تدوین شده مشخص است. در تعدادی از جلسات حضور حداقل یکی از اعضای خانواده بیمار ضرورت دارد. مدت زمان هر جلسه در یک روز حدود 30 دقیقه بوده که در طول جلسه مباحث مخصوص آن جلسه، تکالیف جلسه قبل، آموزشهایی برای هفته آینده، بر رسی وضعیت رفتاری در طول هفته و غیره را شامل می شود.

عوارض مصرف شیشه

مت‌آمفتامین با ورود به سیستم عصبی مرکزی باعث آزاد شدن ناگهانی واسطه شیمیایی دوپامین در مغز می‌شود که باعث تحریک سلولهای مغزی و افزایش حالت تهاجمی و افزایش حرکات جسمی می‌شود. در صورت ادامه مصرف بعد از مدت طولانی علایم بدخلقی و افسردگی و علایم اختلال حرکتی مثل پارکینسون در فرد ظاهر می‌شود.

مصرف شیشه چه عوارضی دارد؟

همچنین این ماده در همان ابتدای مصرف خسارات جبران ناپذیری را در مغز وارد می‌آورد که

• افت حافظه
• پرخاشگری
• تهاجم
• رفتارهای جنون آمیز
• آسیب‌های قلبی و مغزی

از عوارض مصرف آن است. این ماده به صورت داخل بینی و خوراکی و تزریق وریدی و کشیدنی یا تدخین مصرف می‌شود و بلافاصله بعد از مصرف حالتی به نام rush یا flash در فرد ایجاد می‌گردد.

با مصرف این ماده حالاتی مثل:

• هیجان زدگی
• بی تابی
• سخن‌گفتن تند
• کاهش خواب
• کاهش اشتها
• افزایش فعالیت‌های فیزیکی

به وجود می‌آید.

روش های ترک اعتیاد به شیشه

درمان اعتیاد به شیشه روش واحدی ندارد، بلکه امروزه درمانگران با در نظر گرفتن شرایط بیمار درمان مناسب را به او پیشنهاد می دهند. در ادامه به روش های درمانی رایج در درمان شیشه اشاره خواهیم کرد:

1- ترک شیشه با روش درمانی ماتریکس

روش درمانی ماتریکس، از جمله روش های درمانی غیر دارویی برای افراد وابسته به شیشه است که جز در موارد نادر نیازی به بستری کردن بیمار نیست. این روش معروفترین و شناخته شده ترین روش درمان اعتیاد به شیشه در سراسر دنیاست.

در الگوی درمانی ماتریکس، برای درمان اعتیاد به شیشه، جلسات آموزشی نیز برای خانواده فرد معتاد در نظر گرفته شده است تا خانواده هم آگاهی و دانش لازم، در مورد این بیماری و نحوه رفتار صحیح با فرد معتاد را بعد از درمان بیاموزد. حمایت اجتماعی و آموزش پیش‌گیری از لغزش هم جزئی از برنامه جلسات این درمان است.

هر جلسه درمان ماتریکس، حدود 45 دقیقه تا یک ساعت برگزار می‌شود. در این جلسات، اتفاقات روزهای گذشته و مسائل مطرح شده در جلسه قبل مرور می گردد، سپس جلسه ادامه می یابد. انجام آزمایشات ادرار به صورت زمان بندی شده و تصادفی از جمله اجزاء مهم در الگوی درمانی ماتریکس در ترک شیشه می باشد که معمولات در مراکز درمانی ترک اعتیاد قبل از برگزاری جلسه انجام می شود تا درمانگر بتواند بر اساس نتایج آزمایشات در طول دوره درمان، وضعیت پیشرفت بیمار و مسیر بهبودی او را ارزیابی کند و آموزش ها و مداخلات درمانی خود را مطابق با بهبود فرد تنظیم نماید.

در انتها زمانی که بیمار به ترک کامل نزدیک می‌شود، درمانگر جلسات پیشگیری از بازگشت را برگزار می‌کند تا فرد برای مواجه شدن با لغزش‌ها و وسوسه‌های مصرف مجدد نیز آمادگی داشته باشد و به این ترتیب بتواند در مرحله ترک یا پرهیز از مواد باقی بماند.

ماده مخدر شیشه را چگونه ترک کنیم

2- ترک شیشه با روش دی اس تی DST (کنگره 60)

ترک اعتیاد به شیشه با روش دی اس تی DST از جمله روش های طولانی مدت محسوب می شود که با کاهش  مصرف مواد در طی ده ماه در گام های بیست و یک روزه صورت می گیرد. این روش معروف به گروه های کنگره 60 که توسط یک بیمار اعتیاد بهبود یافته ایرانی ایجاد شده تلفیقی از اصول گروه‌های 12 قدمی و روش‌های ترک تدریجی مواد می باشد. در روش DST تنتور تریاک جایگزین ماده مصرفی مانند شیشه شده و پس از هر 21 روز یک پنجم مقدار مصرف کاهش یافته تا پس از 10 ماه مصرف به صفر می‌رسد.

همچنین بخوانید: چگونه مصرف تریاک را ترک کنیم؛ ترک اعتیاد به تریاک و شیره در منزل

از ویژگی‌های اصلی این درمان این است که در کنار پرداختن به جسمِ افراد مصرف‌کننده، به سلامت روان و جهان بینی آن‌ها نیز پرداخته می‌شود. در حقیقت جسم، روان و جهان بینی مثلت درمانی در کنگره 60 محسوب می‌شود. به این منظور برای مصرف‌کنندگان مواد کلاس‌های  آموزشی فردی و گروهی برگزار می‌شود تا آن‌ها بتوانند نحوه تفکر خود را که تحت تأثیر مصرف شیشه با تحریف زیادی روبه رو شده اصلاح کنند.

با وجود آن که آثار مثبتی تحت تاثیر این روش درمانی مشاهده شده، اما هنوز هیچ تحقیق علمی روش دی اس تی را تایید نکرده و تنها تجربه افراد بهبودیافته نشانه اثربخشی آن است.

3- ترک شیشه با درمان نگه‌دارنده با متادون

ترک شیشه با متادون

بسیاری از کلینیک‌‌های درمان اعتیاد از روش نگه‌دارنده با متادون برای ترک مواد استفاده می‌کنند. تحقیقات نشان داده برای برخی بیماران اعتیاد در شرایط بدنی و یا سنی خاص که ترک ناگهانی یا تدریج مواد برای آن‌ها سختی‌هایی را به همراه داشته باشد این روش پیشنهاد می‌شود؛ اما متادون اصولا برای ترک مواد افیونی مانند تریاک، هروئین و مشتقات مرفین به کار می‌رود و نمی‌تواند برای ترک شیشه که ماده‌ای محرک است کاربرد داشته باشد. متادون درمانی جهت ترک اعتیاد به شیشه می تواند بر مشکلات فرد بیافزاید چرا که در حقیقت آثار آرامبخشی متادون برای مصرف کننده شیشه لذت تازه ای ایجاد کرده و می تواند شروع یک اعتیاد تازه باشد.

همچنین بخوانید: چگونه اعتیاد به قرص متادون را ترک کنیم؟

4- روش‌های دارودرمانی اعتیاد به شیشه

در حقیقت داروی مورد تاییدی برای جایگزینی ماده محرک شیشه وجود ندارد. در بعضی پروتکل‌های دارودرمانی مانند پرومتا و آناندا که همچنان مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکا قرار نگرفته‌اند، داروهایی مورد استفاده قرار می‌گیرند که بیشتر شامل مکمل‌های ویتامینی و پروتئینی به جهت کمک به بهبودی مغز و بدن بیمار و داروهای آرام‌بخش و ضدتشنج برای جلوگیری از علائم حاد ترک شیشه است.

5- روش دوازده‌قدمی یا شیشه‌ای‌های گمنام (CMA)

روش بهبودی دوازده قدمی گروهی خودیاری است که توسط افراد بهبودیافته تشکیل می‌شود که قصد کمک کردن به مصرف‌کنندگان دیگر را دارند. در ایران شناخته‌شده ترین گروه دوازده‌قدمی برای ترک مواد گروه NA است که شامل بهبودیافته‌های مصرف مواد افیونی مانند تریاک و هروئین است و به دلیل در دسترس بودن این گروه‌ها و چندماده‌ای بودن مصرف‌کنندگان شیشه، این افراد هم در این گروه‌ها شرکت می‌کنند؛ اما مصرف‌کننده‌هایی که تنها ماده مصرفشان شیشه است گروه دوازده‌قدمی مختص خودشان را دارند که به شیشه‌ای‌های گمنام یا CMA معروف است. این گروه نیز در ایران وجود دارد و جلسات آن در چند شهر برگزار می‌شود اما نسبت به جلسات گروه NA کمتر در دسترس است.

توصیه هایی در مورد ترک اعتیاد به شیشه

در زمان ترک شیشه موارد زیر را جدی بگیرید:

1. از درمان خود سرانه ترک شیشه جدا خودداری نمایید چرا که ممکن است فرد را با پیامدها و عوارض جبران ناپذیری روبرو نماید.
2. حتما برای درمان و ترک شیشه از یک فرد متخصص و درمانگر مشورت بگیرید. هم چنین در طول ترک حتما با یک روان شناس متخصص در زمینه اعتیاد در ارتباط باشید تا بتوانید بر مشکلات ذهنی و روحی که شیشه برای شما ایجاد کرده است نیز غلبه کنید.
3. بعد از تمام شدن دوره درمانی حتما به یک پزشک برای مطمئن شدن از خارج شدن سموم از بدن فرد معتاد مراجعه نمایید همنین می توانید از تست اعتیاد به شیشه نیز استفاده نمایید.

نقش خانواده در ترک اعتیاد

از آنجایی که فرد معتاد به شیشه، اعتیاد خود را قبول نمی کند، برای شروع نقش خانواده در ترک اعتیاد بسیار حیاتی است. اعضای خانواده باید از یک درمانگر متخصص در این زمینه مشاوره بگیرند و با استفاده از راهکارها و راهنمایی هایی که دریافت می کنند فرد را نزد پزشک و درمانگر ببرند و هیچ دارویی بدون نظر پزشک برای فرد تجویز نکنند. خانواده ها باید رویکردی جدی در مقابل فرد ترک کرده داشته باشند. یکی از اولویت های ترک، آموزش خانواده ها برای یادگیری شرایط و رفتارهای جدید است. چرا که بیمار معتاد بعد از ترک دچار علائم و نشانه هایی به دلیل ترک شیشه می شود که اعضای خانواده باید نحوه برخورد صحیح با آنها را بدانند.

مهمترین نکته در زمان ترک شیشه، رفتار خانواده نسبت به ترک می باشد. چرا که پس از اعتیاد به مرور رفتار خانواده نیز عوض شده و مطابق با رفتارهای اعتیاد گونه فرد شکل پیدا کرده است؛ یعنی زمانی که فرد مواد مصرف می کرده با تنبیه ها، تشویق ها و فشارهای زیادی از جانب خانواده خود روبرو شده است، همین امر سبب  شده  نظم خانواده از روال عادی خودش خارج شود. حال که فرد تصمیم به ترک اعتیاد گرفته و می خواهد به بدنه سالم خانواده خود بازگردد باید به همان نسبت افراد خانواده هم در رفتار خود تغییراتی ایجاد نمایند تا آمادگی لازم برای پذیرش بیمار در حال ترک را داشته باشند.