کیپر، کبر، کپرگل یا کاپاریس درختچه‌ای است خاردار و پرشاخ و برگ که اکثراً بر روی زمین گسترده شده با برگ‌های باریک و به رنگ سبز روشن و گل آن چهارقسمتی به رنگ سفید و بسیار معطر که وسط آن مانند مو است. میوه‌اش را خیار کبر می‌نامند و تقریباً به شکل و اندازه بلوط است. رنگ میوه آن سبزرنگ با خطوط موازی سبز و یا زرد کمرنگ است و داخل میوه آن قرمز و پر از دانه‌های کوچک و لزج است.
گیاه کبر علی‌رغم ظاهر کوچکش، ریشه بسیار محکم و طولانی باپوست ضخیم دارد که اغلب پس از خشک شدن از مغز چوبی آن جدا می‌شود. همچنین این گیاه ممکن است تا سی سال عمر کند.
محل رویش کبر
کبر گیاهی بومی مدیترانه، در آب‌وهوای مرطوب و گرم کشورهای قبرس، ایتالیا، یونان، آفریقای شمالی و برخی مناطق آسیا به عمل می‌آید.
کبر در ایران همچنین در بلندی‌های بالای ۲۵۰۰ متر در استان ایلام، پارس، بوشهر، کرمانشاه، خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد، یزد، کرمان و جنوب استان کرمان (ارتفاعات روستای اسلام‌آباد شیبکوه شهرستان منوجان) می‌روید (به اسم محلی یاردون در ایلام شناخته می‌شود). در منطقه نوجین از بخش‌های شهرستان فراشبند در جنوب غرب استان فارس یکی از مرغوب‌ترین میوه‌های گیاه کَبَر که به زبان بومی به آن لیجین یا لگجی گفته می‌شود به دست می‌آید و وارد بازارهای شهرستان‌های همسایه به‌ویژه کازرون می‌گردد.
بوته گیاه کبر
گیاه کبر در شهر بدخشان افغانستان و هم در کشورهای تاجیکستان و ازبکستان می‌روید. این گیاه در استان کرمان شهرستان ارزوئیه فراوان یافت می‌شود و بانام دک و دهک شناخته می‌شود و همچنین در روستای سیمکوئیه در استان یزد از توابع شهرستان بهاباد نیز یافت می‌شود. در ضمن در شهرستان رامهرمز استان خوزستان به‌وفور یافت می‌شود اکثریت مردم رامهرمز به آن لگجی می‌گویند و بیشتر میوه رسیده کبر را به‌صورت خام می‌خورند و یه عده‌ای کم از مردم رامهرمز از کبر ترشی درست می‌کنند. در ضمن به عقیده مردم محلی غذای محبوب روباه در فصل بهار می‌باشد.
تمام خواص کبر یا کاپاریس
داشتن دندان‌های قوی‌تر
گیاهان کبر منبع عالی مواد معدنی مختلفی ازجمله آهن، مس، کلسیم و سدیم هستند. کلسیم برای حفظ تراکم استخوان ها و دندان‌ها در بدن بسیار مفید است. مصرف کبر دندان‌های شمارا قوی و سالم نگه می‌دارد. با مصرف مرتب میوه کبر می‌توان از مشکلاتی مانند پوسیدگی دندان، دندان ضعیف و شکننده، لثه متورم و سایر موارد دندان جلوگیری کرد.
سرشار از آنتی‌اکسیدان
گیاه کبر حاوی ترکیبات فلاونوئیدی مانند روتین و کوئرستین است که آنتی‌اکسیدان‌های قوی محسوب می‌شوند. آنتی‌اکسیدان‌ها مولکول‌هایی هستند که اکسیداسیون سایر مولکول‌ها را مهار می‌کنند. اکسیداسیون یک واکنش شیمیایی است که رادیکال‌های آزاد بسیار واکنش‌پذیری ایجاد می‌کند که با تغییر ساختار DNA، پروتئین‌ها و سایر ساختارهای سلولی می‌تواند به رشد سلول‌ها آسیب برساند. آنتی‌اکسیدان‌ها با این رادیکال‌های آزاد در حال مبارزه هستند و از آسیب سلولی جلوگیری می‌کنند.
کمک به‌سلامتی پوست
از کبر همچنین در درمان اختلالات پوستی مانند قرمزی پوست، سوزش و جوش‌ها استفاده می‌شود. ازاین‌رو، از کبرها در محصولات مراقبت از پوست استفاده می‌شود. علاوه بر این، کبر به دلیل داشتن خاصیت آنتی‌اکسیدانی به کاهش سرعت روند پیری کمک می‌کند.
تسکین احتقان
بسیاری از مردم از تولید اضافی خلط یا مخاط که در مجرای سینه و سیستم تنفس جمع می‌شود رنج می‌برند. این اتفاق منجر به سفتی قفسه سینه، درد در قفسه سینه و … می‌شود. کبر باعث سلامت دستگاه تنفسی، خلاص شدن از مخاط یا خلط اضافی، تسکین احتقان می‌شود.
کمک به کنترل دیابت
کبرها به کنترل دیابت کمک می‌کنند. کبرها حاوی مواد شیمیایی هستند که قند خون را کنترل می‌کنند. اگر از قبل داروهای دیابت استفاده می‌کنید، از مصرف مقادیر زیاد کبر خودداری کنید، زیرا تداخل دارویی ایجاد می‌شود و هر دو سبب کاهش قند خون می‌شوند.
فواید کبر برای کاهش کلسترول
کلسترول مانند LDL،VLDL و تری گلیسیرید به مقدار بیش‌ازحد می‌توانند به بدن ما آسیب برساند و باعث بیماری‌های قلبی، مغزی و غیره شود. مصرف گیاه کبر سبب می‌شود میزان تمام این چربی‌های مضر در بدن کاهش یابد.
داشتن استخوان‌های سالم
کبرها از مقدار کافی ویتامین K تشکیل‌شده‌اند که به افزایش تراکم استخوان‌های شما کمک می‌کند. به همین دلیل کبرها موجب کاهش احتمال بروز مشکلات مربوط به استخوان مانند پوکی استخوان، آرتروز که به دلیل کاهش تراکم استخوان اتفاق می‌افتند، خواهند شد.
مزایای کبر برای محافظت در برابر اشعه‌های مضر ماوراءبنفش
همان‌طور که همه ما می‌دانیم که اشعه UV حتی می‌تواند منجر به سرطان‌های پوستی مانند ملانوما شود. برخی ترکیبات خاص در کبرها دارای خاصیت محافظتی در عکس هستند. آن‌ها از ما در مقابل اشعه UV مضر محافظت می‌کنند و قرمزی یا اریتم پوست ناشی از اشعه UV را کاهش می‌دهند. از این گیاه به‌طور مرتب استفاده کنید تا از نتایج آن بهره‌مند شوید.
کمک به مقابله با خطر کم‌خونی
کم‌خونی شرایطی است که فرد به‌اندازه کافی گلبول‌های قرمز سالم برای انتقال اکسیژن به بافت‌های بدن نداشته باشد. یکی از اشکال شایع آنمی، کم‌خونی ناشی از فقر آهن است که توسط فردی که آهن کافی در رژیم غذایی خود مصرف نمی‌کند ایجاد می‌شود. آهن ماده معدنی ضروری برای بدن است زیرا از ترکیبات، هموگلوبین در گلبول قرمز است. آهن موجود در هموگلوبین به اکسیژن متصل می‌شود، به‌این‌ترتیب که اکسیژن منتقل می‌شود. بدون آهن، اکسیژن قابل اتصال و حمل نیست.
تأمین فیبر
گیاه کبر منبع قوی فیبر می‌باشد. فیبر یبوست را کاهش می‌دهد. یک قاشق غذاخوری کبر حاوی 0.3 گرم فیبر است، یعنی حدود 3 درصد از حداقل مقدار توصیه‌شده روزانه فیبر شما!
ضد پیری
کبر دارای خواص ضد پیری
کبرها منبع قدرتمند آنتی‌اکسیدان‌هایی هستند که به بدن برای خلاص شدن از علائم پیری مانند چروک، خطوط ریز و شل بودن پوست کمک می‌کنند. این رادیکال‌ها واکنش اکسیداسیون را در بدن آغاز می‌کنند و بافت‌ها و سلول‌ها را از بین می‌برند. کبر عناصر و سموم مضر را از بدن دور می‌کند تا از بروز اختلالات پوستی جلوگیری کند.
بینایی خوب
کبر از مقدار ویتامین A زیادی تشکیل‌شده است که برای دید سالم بسیار مفید است. همچنین به معالجه مشکلات چشم و سرطان‌های مرتبط کمک می‌کند.
رهایی از نفخ
هضم نادرست منجر به تولید بیش‌ازحد گاز در روده‌ها می‌شود. نفخ شکم می‌تواند یک مشکل واقعاً غیرقابل‌کنترل باشد. این باعث می‌شود وقتی در بین مردم باشیم اعتماد به نفس خود را از دست بدهیم. کبر هضم را بهبود می‌بخشد، سلامتی دستگاه گوارش را حفظ می‌کند و به ما کمک می‌کند تا از نفخ شکم خلاص شویم.
خواص کبر برای آنزیم برای مقابله با فرآورده‌های جانبی
افرادی که چربی و گوشت قرمز را در رژیم غذایی روزانه خود دارند، باید کبر بخورند زیرا کبر برخی از محصولات جانبی موجود در گوشت و غذاهای سرشار از چربی را از بین میبرد. این فرآورده‌های جانبی اغلب مسئول سرطان و بیماری‌های قلبی عروقی هستند.
خواص ضدالتهابی
التهاب یک مکانیسم دفاعی در بدن است که بدن سعی در از بین بردن محرک‌های مضر آن و شروع روند بهبودی دارد. برای دوره‌های کوتاه‌مدت، التهاب می‌تواند مکانیسم خوبی برای بدن شما باشد. بااین‌حال، التهاب مزمن یا طولانی‌مدت باعث بیماری‌هایی مانند سرطان‌ها، آرتریت روماتوئید و بیماری‌های قلبی می‌شود.
تقویت رشد مو
تقویت رشد موها با گیاه کبر
از کبر در محصولات مراقبت از مو نیز استفاده زیادی می‌شود زیرا سرشار از ویتامین B و آهن است. به همین علت کبرها موجب تقویت رشد مو می‌شوند. ویتامین B به گردش خون در بدن ما کمک می‌کند. بنابراین سلامت کلی مو را حفظ می‌کند زیرا گردش خون یک شرط اصلی برای موهای سالم و براق است. آهن نیز به جلوگیری از ریزش مو کمک می‌کند.
کمک به گوارش
کبرها سرشار از فیبر هستند که به مدیریت وزن کمک می‌کند و از گوارش نیز پشتیبانی می‌کند. انواع بشماری از مشکلات هضم مزمن مانند یبوست به‌راحتی در صورت مصرف این میوه شگفت‌انگیز درمان می‌شود. حرکت روده در بدن و دفع مدفوع از بدن را سهولت می‌بخشد.
پوست مرطوب
مصرف منظم کبر در رژیم غذایی شما برای پوست مناسب است. این گیاه باعث رطوبت پوست شما می‌شود و پوست از خشکی و سایر مشکلات مربوط به خشکی پوست رهایی می‌یابد.
محافظت از بدن در مقابل آلرژی
علائم آلرژیک ناشی از تحریکات خفیف پوستی و اسپاسم برونش با مصرف عصاره کبر کاهش می‌یابد.
جلوگیری از سرطان و بیماری‌های پوستی
کبر از مقدار خوبی از فلاونوئیدهای مفید مانند روتین و کوئرستین تشکیل‌شده است که باعث جلوگیری از سرطان و بیماری‌های پوستی می‌شود. همچنین کبر منبع خوبی از ویتامین E است که به حفظ یکنواختی سلول‌های موجود در غشای مخاط کمک می‌کند. افرادی که از اختلالات پوستی جدی مانند اگزما، پسوریازیس و غیره رنج می‌برند از این میوه شگفت‌آور مصرف کنند.
تقویت سیستم ایمنی
طبق مطالعه‌ای که روی حیوانات خاص انجام‌شده است، کبرها میزان ایمنی بدن را افزایش داده و حیوانات را بسیار قوی و قادر به مقابله با عفونت‌ها می‌کند.
پشتیبانی از سلامت قلب
افزایش سلامت قلب با مصرف کاپاریس
مطالعات نشان داده است که کبرها به جلوگیری از اکسیداسیون چربی کمک می‌کنند. همچنین، گیاه کبر حاوی مواد تشکیل‌دهنده، آنتی‌اکسیدان‌ها و ویتامین E بوده و خطر ابتلا به سرطان و همچنین خطر بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهد.
بیماری‌های کبدی
در یک درمان بالینی بر روی 44 فرد مبتلابه بیماری کبد چرب غیرالکلی، با مصرف 40 تا 50 گرم انواع میوه کبر در روز به مدت 12 هفته، شدت بیماری کاهش‌یافته است.
در یک درمان دیگر روی 36 نفر مبتلابه آسیب کبدی (سیروز)، یک ترکیب گیاهی با عصاره 65 میلی‌گرمی کبر (3 قرص 3 بار در روز) به مدت 6 ماه باعث کاهش مایعات در شکم (آسیت) شد.
یک اسید (اسید دراکونیک) حاصل از عصاره گیاه کبر باعث کاهش آسیب کبدی در موش‌ها و جلوگیری از مرگ سلولی کبد ناشی از سموم مختلف می‌شود.
در موش‌ها، مقدار زیاد عصاره گیاه کبر (400 میلی‌گرم بر کیلوگرم) و کوئرستین (20 میلی‌گرم بر کیلوگرم) باعث کاهش آسیب کبدی سموم می‌شود.
بازهم، این شواهد اولیه کافی نیست. آزمایش‌های بالینی دیگری که نقش مهارکننده‌ها در محافظت از کبد را آزمایش می‌کند، موردنیاز است.
پیشگیری از آلزایمر
در موش‌های مبتلابه آلزایمر، عصاره میوه و عصاره گیاه جوانه‌زده کبر تولید دو آنزیم را که باعث ایجاد این بیماری شده و باعث کاهش آسیب‌های شناختی می‌شود را مسدود کرد.
خواص کبر برای خانم‌ها
کبر ترشح ادرار و حیض را زیاد می‌کند و برای خانم‌هایی که قاعدگی آن‌ها با مشکل همراه است، مفید است زیرا موجب باز شدن خون قاعدگی می‌شود و نیروی جنسی را افزایش می‌دهد.
ضدویروسی
عصاره کبر سرشار از فلاونوئیدها با تحریک سلول‌ها برای تقویت پاسخ ایمنی، ویروس تبخال دستگاه تناسلی را مهار می‌کند.
مفید برای درمان مسمومیت
اگر گیاه کبر را با سرکه و عسل مخلوط‌کنید، پادزهری قوی برای بیشتر مسمومیت‌ها خواهید داشت.
فواید گیاه کبر برای افراد سردمزاج
گیاه کبر برای افراد سردمزاج مفید است زیرا موجب تقویت طحال و جمع‌آوری سودای اضافی و سموم از بدن و دفع آن می‌شود. همچنین مصرف آن سبب گرم شدن بدن و از بین رفتن سردی‌ها و روشن شدن رنگ چهره و برطرف شدن تیرگی و کدورت و لکه‌های پوستی خواهد شد. افراد گرم‌مزاج بهتر است کبر را با شربت سکنجبین استفاده کنند.
دیگر خواص درمانی کبر
کاپاریس چه خواصی دارد؟
- ریشه کبر جزء گیاهانی است که خواص و کاربرد بسیار زیادی در درمان امراض دارد و ازاین‌رو حکما کاربردهای را برای آن در درمان انواع بیماری‌ها ذکر کرده‌اند.
- کبر بازکننده گرفتگی‌های طحال و کبد است و جزء بهترین داروهای برطرف‌کننده مشکلات سپرز (طحال) نام‌برده شده است.
- گیاه کبر در پزشکی کهن یونانی و عرب مورداستفاده قرار می‌گرفته است. پوست این گیاه مزه‌ی تند و گس و اثر آرام‌کننده، معرق و نرم‌کننده دارد و در رفع سرفه و آرام کردن حملات آسم و دفع کرم کارساز بوده و در درمان دانه‌های پوستی سودمند است. شیخ‌الرئیس بوعلی سینا می‌فرماید: سپرز (طحال) را از ماده سودایی پاک کند و بعدازآن بهبود کامل حاصل شود.
- پرورده کبر با سرکه و عسل دافع و خارج کننده سموم بدن و مدر سودا است.
- ریشه کبر جهت بهبود فالج و برخی از امراض سیستم عصبی که ناشی از افزایش سردی و یا رطوبات است بسیار نافع است.
- همچنین ترکیب کبر با ادویه‌های معطر مانند سنبل‌الطیب، اسطوخودوس، اذخر و عسل تحلیل برنده و خارج کننده ترشحات لزج سینه است و چون قاطع بلغم است ازاین‌رو برای دردهای مفصلی و سیاتیک و نقرس چه به‌صورت خوراکی و چه ضماد آن نافع است.
- کبر ترشح ادرار و حیض را زیاد می‌کند و برای باز شدن خون قاعدگی در موارد قطع آن در زنان جوان مؤثر است و نیروی جنسی را افزایش می‌دهد.
- از میوه این گیاه که به خیار کبر معروف است ترشی خوشمزه‌ای به دست می‌آید که اشتهاآور بوده و جهت رفع گرفتگی‌های کبد و طحال مؤثر است. مصرف‌ترشی کبر بیشتر در استان فارس و همدان مرسوم است.
- گل کبر گلی است که بیشتر ازلحاظ دارویی موردبررسی قرارگرفته حال‌آنکه گلی است بسیار معطر و به‌شدت خوشبوی که عطری لطیف به همراه اندکی تلخی دارد. باعث تعجب است که بوی این گل منطبق با مد عطرسازی روز دنیاست و با گران‌قیمت‌ترین عطرهای دنیا رقابت می‌کند و همان‌طور که قبلاً اشاره شد این گیاه در نواحی مختلف جغرافیایی ایران به‌خوبی رشد می‌کند و شاید سرمایه‌گذاری بر روی اسانس این گل بتواند سود سرشاری را وارد کشور نماید.
- کبر برای درمان بیماری‌های نظیر واریس و طحال نیز بکار می‌رود.
- کبر اگر با سرکه و عسل درهم‌آمیخته شود پادزهری قوی برای بیشتر مسمومیت‌ها بکار برده می‌شود.
- گیاه کبر کبد را تقویت می‌کند، درد دندان را تسکین می‌دهد و ریشه آن از بخش‌های دیگر مفیدتر و پرخاصیت‌تر است.
- کبر برای درمان بواسیر و شستشوی روده‌ها بکار می‌رود و خاصیت ضد روماتیسمی دارد.
- جوانه‌های نا شکفته و مولد گل آن اثر نیرو دهنده دارد و برای بیماری نقرس مفید است.
- میوه کال و نرسیده گیاه خاصیت ضد روماتیسمی دارد. که طول آن به 1 تا 2 سانتی‌متر می‌رسد برای تهیه ترشی بکار می‌رود. انواع بزرگ‌تر آن‌که حداکثر چهار سانتی‌متر درازا دارد به شکل خام و به‌عنوان میوه مصرف می‌شود. دانه‌ای آن به رنگ سیاه بوده و محتوی شکلی آن قرمزرنگ است و به همین دلیل به آن خاویار سبز نیز می‌گویند.
چه نوع کبری بخریم؟
بهترین کبرها، کبرهای کوچک به‌اندازه‌ی دانه‌ی فلفل سیاه هستند که به رنگ سبز تیره می‌باشند.
عوارض جانبی کبر
اگر در رژیم غذایی کم‌سدیم قرار دارید، باید از مصرف کبر اجتناب کنید زیرا منبع غنی سدیم هستند.
علامت مشترک خوردن کبر بیش‌ازحد مجاز، تشنگی شدید است بنابراین سعی کنید آن را در مقادیر متوسط مصرف کنید.
کبرها آب را به‌طور طبیعی حفظ می‌کنند زیرا حاوی مقدار زیادی سدیم هستند. ازاین‌رو احتباس آب می‌تواند ایجاد نفخ کند. مراقب خوردن بیش‌ازحد کبر باشید.
اگر از فشار خون بالا رنج می‌برید، باید از خوردن کبر خودداری کنید. سدیم بیش‌ازحد باعث افزایش حجم خون می‌شود زیرا آب را حفظ می‌کند. دریافت بیش‌ازحد سدیم می‌تواند بدن را در معرض بیماری‌های قلبی قرار دهد.
بارداری و شیردهی: مصرف کبر در این دوره‌ها ایمن به‌حساب می‌آید. به‌عنوان یک روش درمانی، در مورد خطرناک بودن مصرف مقادیر زیاد اطلاعات کافی وجود ندارد. به همین دلیل، مصرف مقادیر منظم کبر مفید است.
جراحی: کبر ممکن است سطح گلوکز خون را تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین، مصرف کبر باید حداقل 2 هفته قبل از تاریخ عمل جراحی متوقف شود.
نحوه درست کردن ترشی کبر
چگونه ترشی کبر درست کنیم؟
ابتدا کبرها را شسته و دم آن را گرفته و در آب جوشیده و سرد شده بریزید به مدت 5 آل 6 روز کبرها را در آن ریخته و طی این مدت هرروز آب‌نمک آن را عوض و در یخچال نگهداری کنید. پس‌ازآن هندوانه کوهی یا همان کبر را از آب‌نمک خارج کرده و با آب روی حرارت گذاشته و وقتی به جوش آمد آب آن را دور بریزید و مجدداً یک‌بار این کار را تکرار کنید تا تلخی آن گرفته شود و دقت کنید زیاد نجوشد چون ترشی هندوانه کوهی شما نرم می‌شود.
کبر را بعد از جوشیده روی صافی بریزید تا آبش برود یک ساعتی صبر بکنید و هندوانه کوهی‌ها را در شیشه مخصوص‌ترشی ریخته و روی آن سرکه بریزید. چنانکه دوست داشتید کمی هم نمک اضافه کنید در آن را محکم کرده و در جای خنک و یا در یخچال نگهداری کنید. بعد از 20 روز الی یک ماه ترشی آماده است.
