شاید برای شما هم پیشآمده باشد، شرایطی را میگویم که مثلاً کنار خیابان منتظر تاکسی ایستاده باشید و یکی از دوستان خود را ببینید که با خودرواش البته بدون اینکه توجهی به شما داشته باشد از کنارتان عبور کند، درباره او چه فکر میکنید: «او آدم بیمعرفتی است با اینکه مطمئن هستم مرا دید ولی خودش را به ندیدن زد تا مرا سوار نکند، بشکند این دست که نمک ندارد، چه خوبیهایی که به او نکردم!» و یا با خودتان میگویید: «او آدم خوشقلبی است، احتمالاً مرا کنار خیابان ندید، اصلاً شاید بنده خدا گرفتاری ذهنی یا بسیار عجله داشته است.»
حتی اگر این موقعیت هم برای شما پیش نیامده باشد حتماً برایتان اتفاق افتاده است که به تلفن همراه همسرتان زنگ زده یا پیامکی برای او فرستادهاید ولی او پاسخ شمارا نداده است.
در این شرایط چطور میاندیشید: «احتمالاً در جلسه است که نمیتواند پاسخ مرا بدهد، شاید هم تلفن همراهش را در حالت سکوت قرار داده و متوجه تماس من نشده است.»
و یا اینطور با خودتان میگویید: «شاید از صحبتهای دیشب من ناراحت شده که پاسخم را نمیدهد، شاید هم باز با دوستانش مشغول بگووبخند است و با اینکه متوجه تماس من شده ولی آن را بیپاسخ گذاشته است!»
شاید اگر از ما بپرسند که فردی خوشبین یا بدبین هستیم سریعاً خودمان را خوشبین و حتی واقعبین جلوه دهیم و هر جور شده، از برچسب بدبینی دوریکنیم ولی واقعیت این است که در بسیاری از شرایط، اتفاقات و عملکرد آدمهای اطرافمان را با عینک بدبینی مینگریم.
البته شاید این من هستم که دراینباره دچار بدبینی شدهام و واقعیت این است که بسیاری از ما انسانهای خوشبینی هستیم و در فرازوفرودهای زندگی همهچیز را از دریچه خوشبینی مینگریم!
تحلیل آزمون خوشبینی
بههرحال تشخیص خوشبینی و بدبینی به این سادگیها ممکن نیست. پنجشنبه هفته گذشته خلاصهای از پرسشنامه سنجش میزان خوشبینی را که توسط دکتر مارتین سلیگمن طراحیشده است در اختیارتان قراردادیم و از شما خواستیم با پاسخ به ۳۰ سؤال مطرحشده، میزان خوشبینی خود را بسنجید همانطور که به یاد دارید شما باید امتیاز نهایی آزمون خود را از کم کردن امتیاز نمرات مربوط به رویدادهای ناخوشایند از رویدادهای خوشایند به دست میآوردید، حال اگر این عدد:
✥ بین ۶ تا ۸ است: باید گفت شما انسان خوشبینی هستید
✥ بین ۳ تا ۵ است: میزان خوشبینی و بدبینی شما به یک اندازه است
✥ بین 1 تا ۲ است: شما نسبتاً بدبین هستید
✥ بین صفر و زیر صفر است: باید گفت بدبینی شما بیشازحد معمول است و اگر احساس میکنید به تغییر نیاز دارید بهتر است ادامه مطلب را از دست ندهید.
خوشبینی یعنی چه؟!
تعریف خوشبینی
خوشبینی را میتوان استفاده کردن از تمامی ظرفیتهای ذهنیِ مثبت و نشاطانگیز و امیدوارکننده در زندگی، برای تسلیم نشدن در برابر عوامل منفی ساخته ذهن و احساسهای یأسآور ناشی از دشواری ارتباط با انسانها و رویارویی با طبیعت دانست. سایت تبیان دراینباره مینویسد: خوشبینی سبب افزایش امید و نشاط در زندگی میشود امیدی که زندگی بدون آن تقریباً غیرممکن است. از روشهایی که در زنده کردن و زنده نگاهداشتن امید، تأثیر بسزایی دارد همین خوشبین بودن و به جهان و جهانیان، نیکو نگریستن است. (البته باید توجه شود که خوشبینی به معنای سادهلوحی – که هرکسی بتواند از شرایط و موقعیت ما سوءاستفاده کند – نیست، بلکه مراد، نگاه کردن از منظری وسیعتر از آن چیزی است که قبلاً مینگریستیم.
چرا خوشبینی اینقدر ارزشمند است؟
نگرش مثبت به ما انرژی میدهد و استعدادهای پنهان ما را فرامیخواند. این نگرش آگاهی ما را از فرصتها افزایش میدهد. فرد مثبت اندیش حوادث را از زاویه دید امید تفسیر میکند، مزیتهای آن را کشف میکند و راهحلهای خلاقانهای مییابد که آدم بدبین متوجه آنها نمیشود؛ اما در مقابل ذهنی که قالبی منفی دارد انرژیتان را تحلیل میبرد و همچنین باعث تضعیف انرژی اطرافیانتان میشود. این ذهن اعتمادبهنفستان را ضعیف میکند، به خلاقیت و مهارتهای حل مشکلاتتان صدمه میزند، شمارا به این سمت میراند که روی موانع متمرکز شوید و در توانایی شما برای تشخیص فرصتها اختلال ایجاد میکند. درنهایت بدبینی شادی زندگی را به تحلیل میبرد، شمارا ازنظر هیجانی خسته و ازپاافتاده و در رابطه با دیگران ناکارآمد باقی میگذارد.
تفاوت عملکرد فرد خوشبین و فرد بدبین
✥ شخص بدبین معتقد است که اتفاقات ناخوشایند، از عوامل و شرایطی همیشگی منشأ میگیرد. «من در امتحان ریاضی قبول نشدم، چون در شمارش و حساب استعداد ندارم» و از طرف دیگر اتفاقات خوب را ناشی از شرایط موقتی و تصادفی میداند. «شوهرم دستهگلی برایم آورد، چون روز کاری خوبی داشت.» درحالیکه فرد خوشبین، علت شکست را به عوامل موقتی و گذرا نسبت میدهد. «من در امتحان رد شدم چون وقت و توجه کافی نداشتم» و موقعیتها و شرایط مطلوب را به عوامل دائمی نسبت میدهد. «شوهرم برایم گل آورد چون به من و خانوادهاش علاقه دارد.»
✥ فرد بدبین اجازه میدهد که یاس و ناامیدی به وجود آمده در یکی از امور زندگی، به امور دیگر هم سرایت کند، مثلاً اگر کارش را ازدستداده، نهتنها احساس بدی پیدا میکند، بلکه این نگرانی در وی ایجاد میشود که ازدواج وی نیز دچار مشکل شده است. ولی فرد خوشبین اجازه نمیدهد که یک مانع یا شکست بهکل زندگیاش سرایت کند. او با خود میاندیشد: بههرحال من در حال حاضر بیکار هستم، ولی من و همسرم هنوز با یکدیگر صمیمی و نزدیکیم.
چگونه میتوان خوشبین بود؟!
✓ برای ایجاد خوشبینی و تقویت آن باید از «لحظهها» استفاده کرد.
✓ باید از امکانات موجود، هرچه هست، استفاده کنیم و منتظر کامل شدن تمام وسایل و زمینههای موردنیاز نمانیم؛ چراکه اولاً «فردا دیر است» و ثانیاً آنچه اکنون داریم، هرچه باشد، بالأخره بخشی از چیزهایی است که باید باشد. خوشبین بودن، امکانات چندانی لازم ندارد. فقط کافی است تصمیم و عزم جدی در کار باشد.
✓ به خودتان تلقین کنید که شاد هستید: بعد از توجّه به زمان و گرفتن تصمیم قاطع، نوبت به مرحله عمل یعنی شروع «مثبت اندیشی» در عرصه رفتار میرسد و یکی از بهترین شیوههایی که در این مرحله بسیار مفید است، «تلقین» است. بهواسطه تلقین، افکار مثبت و شادیبخش را هوشیارانه به سمت خود بکشیم و برای حفظ و بقای آنها کوشش کنیم و افکار منفی و بدبینانه و مبتنی بر توهّم و خیالات واهی و وسوسهها و کوتهنظریها را دور بریزیم و به یاد داشته باشیم که شادی و نشاط واقعی و پایدار، در درون خود ماست. به این نکته نیز توجه داشته باشیم: همچنان که تلقینِ مسائل مثبت به خود و دیگران در زندگی، ازجمله نگاه خوشبینانه به اطراف و مسائل، زمینهساز به وجود آمدن زندگی آرمانی میشود، تلقین منفی نیز میتواند آثار بسیار مخرّبی را از خود بهجای بگذارد.
✓ به خودتان اعتبار و ارزش بدهید. به موفقیتهای خود درگذشته اعتراف کنید. اتفاقات خوبی را که برای شما به وجود آمده است، بهعنوان نتیجه تلاشهای خودتان تجزیهوتحلیل کنید. عکسهایی که در تعطیلات گرفتید، عالی بودند نه به این خاطر که دوربین بهخوبی ساخته و طراحیشده بود، بلکه به خاطر مهارت شما درزمینهٔ نور و ترکیب اجزای صحنه.
چگونه بدبینی را کنار بگذاریم؟
✓ از موفقیتهای خود تقدیر کنید: “من قفل در را تعمیر کردم بدون اینکه مجبور باشم از قفلساز کمک بخواهم، حالا من پاداشی برای خودم در نظرخواهم گرفت”. احساس افتخار و مباهات، نسبت به کمالات و فضایل خود، برای شما یک احساس خود ارزشی میسازد.
✓ برای خود، هدف تعیین کنید. دقیقاً تعیین کنید که قصد دارید چهکاری انجام دهید. مثلاً ً متعهد شوید که هفتهای یکبار بهصورت داوطلبانه در مؤسسات خیریه فعالیت کنید. هدفهای بزرگ را به هدفهای کوچکتر تقسیم کنید تا زیر بار سنگین وظایفتان فلج نشوید. با دستیابی به هر هدف اولیه، شاهد یک پیشرفت خواهید بود. شما درباره آنچه در آینده اتفاق میافتد، احساس انرژی و هیجان خواهید داشت و این، نشانه و قدرت یک انسان خوشبین است.
شرایط دوپهلو را درک کنید:
همچنین به گزارش تسنیم هیچگاه با موقعیتهای دوپهلو بهگونهای برخورد نکنـید کـه گویـی دوپهلو نیستند. همیشه با مـسائل آنگونه که هستند برخورد کنید. برای مثال وقـتی روی جنسی سرمایهگذاری میکنید، به خود بقبولانـید کـه ممکن است آن جنس ارزان شود و شما مقداری از پول خود را از دست بدهید.
بااینحال فرد خوشبین این نکته را میداند و ریسک میکند و بـه از دسـت دادن مقداری پول اهمیت نمیدهد. بهعلاوه هنگام روبهرو شدن با این موقعیتهای دوپهلو، تفـسیرهای منفی ممکن است منتهی به افسردگی و کسالت شود.
مسائل را تغییرپذیر تصور کنید:
اشخاص خوشبین بهندرت مسائل را قطعی و بدون اشکال میدانند؛ آنها همیشـه انتقادپذیرند و نظرات خوب دیگران را مدنظر قرار میدهند و به دنبال اصلاح خود هستند. افـراد خوشبین میدانند که تغییر و دگرگونی، چیزی خوب و ضـروری اسـت. آنها طـرز برخوردهای تطبیقپذیر و قابلتغییری از مسائل را در خود به وجود میآورند.
افکار خود را تغییر دهید:
در صورت رخ دادن یک رویداد ناگوار، بیوقفه به آن فکر نکنید. اگر رئیستان شمارا از کار برکنار کرد و یـــا در یـک امتـحــان مهم قبول نشدید، توصیه ما این است که با انجام کاری لذتبخش افـکـار خود را از مشکلاتتان دور کنید چون تفکر به مسائل در چـارچـوب مـنـفی ذهن منتهی به یافتن راهحلهای کمتر خواهد شد.
