در طول اولین سال زندگی، کودک شما مشغول تقویت عضلات تمام بدن و کار روی هماهنگی آنهاست. او ابتدا نشستن، غلت خوردن و چهار دستوپا رفتن را یاد میگیرد و بعد بهمرور مراحل راه رفتن را طی خواهد کرد. در این مطلب میتوانید با زمان و سن راه افتادن کودک، مراحل یاد گرفتن راه رفتن، راهکارهایی برای کمک به راه افتادن کودک، خرید روروئک، واکرها و کفش کودک، دیر راه رفتن کودک و مراحل بعد از راه افتادن کودکان شیرخوار و علل دیر راه رفتن آشنا شوید.
زمان و سن راه افتادن کودک
بیشتر کودکان اولین قدمهای خود را بین ۹ تا ۱۲ ماهگی برمیدارند و وقتی ۱۴ یا ۱۵ ماهه شوند دیگر به خوبی راه میروند. اما اگر کودک شما کمی دیرتر شروع به راه رفتن کرد نیز نگران نشوید، زیرا برخی از کودکانِ کاملاً نرمال و طبیعی تا ۱۶ یا ۱۷ ماهگی راه نمیروند. کوک شما در طول اولین سال زندگیاش مشغول تقویت عضلات تمام بدن و کار روی هماهنگی آنها خواهد بود. به این ترتیب که او ابتدا نشستن، غلت زدن و چهار دستوپا رفتن را یاد میگیرد و بعد در حدود ۹ ماهگی به سمت بالا کشیدن خود و ایستادن حرکت میکند.
پس از آن، تنها چیزی که باقی مانده است به دست آوردن اعتمادبهنفس و کسب تعادل است. کودک یک روز با تکیه به مبل میایستد و شاید هم با گرفتن دست به آن راه میرود و روز بعد با تردید و با قدمهای لرزان به سوی آغوش شما میآید. بعد از آن پیشرفت او دیگر شروع شده است و خیلی زود دورهٔ کودکی را پشت سر میگذارد. اولین قدمهای کودکتان اولین حرکت عمدهٔ او به سمت استقلال خواهد بود.
روند و مراحل یادگیری راه رفتن در کودک
پاهای نوزاد برای نگه داشتن وزنش قوی نیستند اما اگر نوزادتان را از زیر بغلش نگهدارید، او پاهایش را آویزان میکند و با کف پایش به سطح زمین فشار میآورد، تقریباً طوری که انگار راه میرود. این یک واکنش رفلکسی و خودکار است و او این کار را فقط تا چند ماه انجام میدهد. پس از چند ماه اول تولد، مراحل راه رفتن کودک تقریباً به شکل زیر است:
حدود شش ماهگی: وقتی کودک شش ماهه میشود، اگر بگذارید پاهایش را روی رانهای شما بگذارد، به بالا و پایین ورجهورجه میکند. این بالا و پایین پریدنها تا چند ماه آینده فعالیت مورد علاقهٔ او خواهد بود و در همین حین که غلت خوردن، نشستن و چهار دستوپا رفتن را میآموزد عضلات بیشتری در پای او ایجاد میشود.
حدود ۹ تا ۱۰ ماهگی: در حدود ۹ ماهگی کودک احتمالاً به تدریج سعی میکند با گرفتن دستش به مبلمان، خودش را به حالت ایستاده دربیاورد، بنابراین اطمینان حاصل کنید که هر وسیلهای که در مسیرش است برای تکیه دادن او بهاندازهٔ کافی محکم است. اگر شما کودک را با تکیه به مبل به حالت ایستاده دربیاورید، محکم به آن میچسبد. در حدود ۹ تا ۱۰ ماهگی نیز کمکم یاد میگیرد چطور زانوهایش را خم کند و از حالت ایستاده به حالت نشسته دربیاید که این کار سختتر از آن چیزی است که شما فکر میکنید.
حدود ۱۲ ماهگی: پس از مهارت پیدا کردن در ایستادن، در حدود ۱۲ ماهگی کودک شروع به راه رفتن با تکیه به وسایل خانه میکند و حتی ممکن است بتواند مبلمان را رها کند و بدون تکیه بایستد. در حدود همین سن، کودک احتمالاً میتواند خود را خم کند و چمباتمه بزند. وقتی قادر به این کار شد، ممکن است بتواند از حالت ایستاده خم شود و یک اسباببازی را بردارد یا وقتی در حالت راه رفتن نگه داشته شده است چند قدم بردارد. حتی ممکن است درحالیکه دست شما را گرفته است راه برود، اما احتمالاً تا حداقل چند هفتهٔ دیگر اولین قدمهای مستقل خود را برنخواهد داشت. بیشتر کودکان آن قدمهای اول را روی سرپنجهها و با پاهای رو به بیرون برمیدارند.
در ۱۲ ماهگی، بسیاری از کودکان به تنهایی و هرچند به شکل متزلزل راه میروند. اگر کودک شما هنوز راه رفتن با دست گرفتن به وسایل را متوقف نکرده، تنها به این معناست که یادگیری راه رفتن به شکل مستقل برای او کمی بیشتر طول میکشد.
دلیل دیر راه افتادن کودک چیست؟
کمک به راه افتادن کودک
در حینی که کودک یاد میگیرد خودش را بالا بکشد و در حالت ایستاده قرار بگیرد ممکن است دیگر نداند که چطور به حالت نشسته برگردد. اگر کودک در این وضعیت گیر افتاد و گریه کرد، بهتر است فوراً او را برندارید و بنشانید. بلکه به او نشان دهید که چطور زانوهایش را خم کند تا بتواند بدون اینکه روی زمین بیفتد بنشیند و اجازه دهید خودش سعی کند این کار را انجام دهد.
شما میتوانید با ایستادن جلوی کودکتان یا زانو زدن و باز کردن دستهایتان او را تشویق به حرکت به سمت خودتان کنید یا میتوانید هر دو دستش را بگیرید و به سمت خودتان راه ببرید. همچنین کودک احتمالاً از کامیون یا اسباببازی هل دادنی که بتواند هنگام راه رفتن به آنها تکیه کند لذت خواهد برد. بهتر است اسباببازیهایی بخرید که محکم هستند و تکیهگاه عریضی دارند.
همیشه اطمینان حاصل کنید که کودکتان فضای ایمن و نرمی دارد که در آن مهارتهای جدیدش را تمرین کند. دستورالعملهای استاندارد ایمنسازی محیط برای حضور کودک را دنبال کنید و هرگز کودکتان را بدون نظارت و مراقب ترک نکنید.
خرید روروئک و کفش کودک
برای استفاده و خرید وسایلی مثل انواع واکر و روروئک یا کفش کودک به نکات مهم زیر توجه کنید:
واکر و روروئک: کارشناسان به شدت و کاملاً با استفاده از واکر و روروئکهای کودک مخالفت میکنند. از آنجا که این وسایل حرکت و جابهجایی را برای کودک آسان میکند میتوانند از شکلگیری صحیح عضلات فوقانی پای کودک جلوگیری کند و چون این واکرها دسترسی کودک به هر چیز خطرناکی مثل وسایل داغ و سموم را نیز ممکن و آسان میکند، استفاده از آنها اصلاً ایمن نیست.
کفش: تا زمانی که کودک به طور منظم در بیرون از خانه یا روی سطوح زبر یا سفت راه نمیرود لازم نیست برای او کفش بخرید، زیرا پابرهنه بودن به بهبود تعادل و هماهنگی بدن او کمک خواهد کرد.
تأخیر در راه رفتن کودک
گاهی کودک به وقت بیشتری برای یادگیری راه رفتن نیاز دارد، پس نگران نشوید. اما اگر کودک در ۱۲ ماهگی نمیتواند با تکیه بایستد، در ۱۸ ماهگی نمیتواند راه برود یا در دو سالگی قادر به راه رفتن به شکل باثباتی نیست، لازم است این موضوع را با پزشکش مطرح کنید.
به خاطر داشته باشید که کودکان طبق جدولهای زمانی مختلفی رشد میکنند و کودکان زودرس نیز دیرتر از دیگر کودکان همسن خود به این نقطهٔ عطف و دیگر نقاط عطف رشد میرسند. پس اگر کودک شما زودرس بود، لازم است نقاط عطف او را بر مبنای موعد مقرر زایمان یعنی ۹ ماهگی حساب کنید که متخصصان اطفال آن را سن تطبیقی کودک مینامند.
مراحل بعد از راه افتادن کودک
پس از برداشتن قدمهای اول، کودک شما شروع به کسب مهارت در حرکات ظریفتر خواهد کرد که شامل موارد زیر خواهد بود:
ایستادن: در ۱۴ ماهگی کودک نوپای شما میتواند به تنهایی بایستد. او احتمالاً میتواند چمباتمه بزند و بعد دوباره بایستد و حتی ممکن است روی راه رفتن به سمت عقب کار کند.
راه رفتن با ثبات بیشتر: در ۱۵ ماهگی کودک ممکن است درراه رفتن کاملاً مهارت پیدا کرده باشد. او ممکن است در حین تاتیتاتیاش از کشیدن و هل دادن اسباببازیها هم لذت ببرد. در این مرحله، هنگام راه رفتن پاهای کودک کاملاً از هم فاصله دارد و رو به بیرون است که کاملاً طبیعی است و به حفظ ثبات او کمک میکند.
پلهها: در حدود ۱۶ ماهگی کودک شما به بالا رفتن و پایین آمدن از پلهها علاقهمند میشود، هرچند که احتمالاً تا تولد دو سالگیاش نمیتواند بدون کمک شما در این کار موفق شود.
بالا رفتن و لگد زدن: به احتمال زیاد کودک تا ۱۸ ماهگی درراه رفتن کاملاً مهارت پیدا میکند و ممکن است دوست داشته باشد که از تمام مبلها و وسایل بالا برود و احتمالاً میتواند از پلهها بالا هم برود، اما هنوز و تا چند ماه دیگر برای پایین آمدن از پلهها به کمک شما نیاز دارد. او ممکن است سعی کند به یک توپ ضربه بزند و احتمالاً دوست دارد با موسیقی برقصد.
پریدن: در ۲۵ تا ۲۶ ماهگی، قدمهای کودک شما یکنواختتر شده و مثل بزرگسالان در حرکت صحیح کف پا از پاشنه به انگشتان مهارت دارد. او همچنین در پریدن نیز مهارت بیشتری پیدا میکند.
با فرا رسیدن سومین سالگرد تولد کودکتان، بسیاری از حرکات اصلی برای او غریزی و ملکهٔ ذهنش شده است. او میتواند با گذاشتن یک پا روی هر پله از آنها بالا و پایین برود. کودک دیگر نیازی ندارد که تمام انرژیاش را روی راه رفتن، ایستادن، دویدن یا پریدن بگذارد، هرچند برخی حرکات مثل ایستادن روی پنجهٔ پا یا ایستادن روی یک پا ممکن است هنوز نیازمند تمرکز و تلاشش باشد.
علت دیر راه افتادن کودک
اگر کودک در بررسیهای رشدی سالم باشد و در عین حال نسبت به هم سنوسالان خود با تأخیر عمل کرده و راه نمیرود، یکی از علتها میتواند عدم تشویق کافی محیط و نبود بستر لازم برای رشد کودک باشد. درواقع عوامل محیطی و خانوادگی در این زمینه نقش بسیار مهمی را ایفا میکنند. شما نمیتوانید انتظار داشته باشید که فرزندتان مانند یک روبات در یک موعد مقرری شروع به راه رفتن کند بلکه کودک برای دستیابی به هرگونه توانایی در برهههای مختلف رشدی به تمرین، تشویق و حمایتهای خانواده نیاز دارد.
برای مثال هنگامیکه کودک را در بیشتر اوقات روز در وسایلی نظیر صندلی کودک نگاه میدارید در حقیقت فرصت کافی برای راه رفتن را از او میگیرید. این امر باعث میشود که فرزندتان نسبت به سایر کودکانی که آزادانهتر در محیط فعالیت میکنند دیرتر راه بیفتد و دچار تأخیر حرکتی شود.
علت تأخیرهای حرکتی زیاد کودک
تأخیرهای طولانیمدت درراه رفتن همچنین میتواند ناشی از ضعفهای عضلانی یا استخوانی باشد. درواقع اگر عضلات کودک بهاندازه کافی تقویت نشده باشند او به هنگام راه رفتن نمیتواند توازن و تعادل خود را حفظ کند و درنتیجه راه رفتن برای او دشوارتر از سایرین خواهد بود. همچنین تأخیرهای حرکتی طولانی گاهی میتوانند از ناتوانیهای ذهنی حکایت داشته باشند. برای مثال ناتوانی درراه رفتن میتواند به شما در مورد وجود اختلالات رشدی نظیر اوتیسم نیز هشدار بدهد. از همین رو برای آنکه در این مورد اطلاعات بیشتری به دست بیاورید لازم است که با یک متخصص اطفال مشورت کنید.
راهکارهایی برای دیر راه رفتن کودک
بسیاری از کودکانی که تا 14 ماهگی راه رفتن را تجربه نمیکنند تنها به یکسری تمرینهای ساده نیاز دارند. مثلاً میتوانید کودک را در حالت ایستاده نگهدارید و با گرفتن دستهایش به او کمک کنید تا بهآرامی گام بردارد. این تمرین به کودک کمک میکند تا یاد بگیرد چگونه پاهایش را حرکت دهد و بهمرور تعادل خود را به دست بیاورد. همچنین این تمرین میتواند در تقویت عضلات فرزندتان نیز مؤثر باشد.
ممکن است به دلیل مشغلههای کاری یا هر دلیل دیگر فرزندتان را دائماً در بغل بگیرید و یا در اغلب ساعات روز از وسایلی نظیر صندلی کودک استفاده کنید. همانطور که گفته شد این کار فرصت تلاش را از فرزندتان میگیرد و این عوامل میتواند علت دیر راه افتادن کودک باشد. به همین خاطر تلاش کنید تا ساعات بیشتری را به آزاد گذاشتن کودک اختصاص دهید و بگذارید که او با حرکاتش محیط را کشف کند و به تواناییهای حرکتی بیشتری دست یابد.
در این راستا باید گفت که برخلاف تصورها استفاده از وسایلی نظیر روروئک نیز چندان توصیه نمیشود. چراکه مشاهدهشده استفاده از آن بهجای کمک کردن به راه رفتن کودک بیشتر موجب تأخیر حرکتی میشود.
سؤالات متداول
پزشک چگونه میتواند به دیر راه رفتن کودک کمک کند؟
بزرگترین کمکی که پزشک میتواند به شما بکند تشخیص به موقع هرگونه مشکل است. از آنجایی که کودکان در سنین پایین به سرعت در حال رشد هستند، هرگونه توقف غیرعادی در این زمان میتواند منجر به عقب ماندگیهای طولانی برای آنها شود. در نتیجه مراجعه به پزشک به شما کمک میکند تا علت دقیق مشکل را دریابید و هرچه زودتر برای رفع آن اقدام کنید. گاهی اوقات شروع به موقع و زود هنگام درمانهای پزشکی از بروز بسیاری از مشکلات دراز مدت جلوگیری خواهد کرد.
پزشک برای کشف علت دیر راه افتادن کودک چه ارزیابیهایی انجام میدهد؟
هنگامیکه کودک را به دلیل تأخیر درراه رفتن نزد پزشک میبرید، احتمالاً خواهید دید که او وضعیت کلی بدن و عضلات کودک را معاینه خواهد کرد. بررسی وضعیت رفلکس یا همان بازتابها نیز بسیار اهمیت دارد. همچنین پزشک در ابعاد دیگر غیر از راه رفتن و حرکت نیز کودک شمارا معاینه میکند تا بفهمد مشکلات رشدی دیگری نیز وجود دارد یا خیر.
