سوراخ قلب نوزاد چیست؛ انواع، علائم و تشخیص آن
سوراخ در قلب نوزاد که بیش‌تر حاوی بیماری‌های VSD و ASD می‌شود سبب نگرانی‌هایی در والدین می‌شود. ولی لازم به ذکر است که هرچند این بیماری پیامدهای وخیمی به همراه دارد لکن با تشخیص زودهنگام و درمان به‌موقع جای اصلاً نگرانی وجود ندارد.
سوراخ قلب نوزاد چیست؟
بعضی‌اوقات نوزادان با یک سوراخ در دیواره داخلی قلب یا سپتوم متولد می‌شود که این سوراخ قسمت‌های مجزای قلب را به هم وصل میکند به‌طوری‌که خون بدون اکسیژن و خون دارای اکسیژن باهم مخلوط می‌شوند.
به عبارت ساده، سوراخ قلب نوزاد به‌عنوان نقص مادرزادی قلب نامیده می‌شود. با پیشرفت پزشکی و تکنولوژی درزمینهٔ تشخیص و درمان این مشکل کودکان ابتلا به نقص‌های قلبی مادرزادی می‌توانند زنده مانده وزندگی‌ای معمولی داشته باشند. این نقایص مادرزادی به کمک پزشکان در طول زمان قابل‌ترمیم هستند. با توجه به پیشرفت‌های علمی موجود احتمال زنده ماندن باوجود سوراخ قلب نوزاد بسیار بالاست.
انواع سوراخ قلب نوزاد:
سه سوراخ در قلب در زمان تشکیل قلب جنین موجود است که بعد از زادروز باید به‌صورت طبیعی بسته شود، در غیر این صورت سبب نارسایی قلبی نوزاد می‌شود. این سه نوع سوراخ عبارت است از سوراخ بین دو بطن، سوراخ بین دو دهلیز و مجرایی بین شریان ریوی با شریان آئورت.
1. سوراخ بین دو بطن قلب
در بین بطن راست و بطن چپ قلب، سوراخ (دیواره‌ای) وجود دارد که در زمان جنینی این دیواره به‌مرور کامل می‌شود، وجود این دیواره در مرحله جنینی ضروری می‌باشد، چراکه انتقال خون از بطن راست به بطن چپ از طریق همین مجرا انجام می‌شود که بعد از تولد باید به‌صورت طبیعی این مجرا بسته شود، در غیر این صورت به این وضعیت «vsd» یا سوراخ بین دو بطن میگویند. این بیماری علائم ظاهری خاصی ندارد و با معاینه و انجام آزمایش‌های مختلف پزشکی قابل‌تشخیص می‌باشد.
2. سوراخ بین دو دهلیز قلب
یکی دیگر از انواع سوراخ قلب نوزاد، سوراخ بین دو دهلیز می‌باشد که در مرحله جنینی باز نبودن این سوراخ باعث مرگ جنین می‌شود، برای اینکه ریه جنین عملاً کارکردی ندارد و خونی در آن جریان ندارد بدین ترتیب اکسیژن موردنیاز خود را از راه‌بند ناف از مادر دریافت میکند که سوراخ بین دو دهلیز باعث انتقال خون از دهلیز راست به دهلیز چپ می‌شود. با تولد نوزاد و کار کردن ریه (عمل تنفس) این سوراخ بسته خواهد شد، اگر این مجرا بازبماند نوزاد مبتلابه «asd» یا سوراخ بین دو دهلیز قلب می‌شود. این نوع بیماری قلبی هم هیچ‌گونه علائم ظاهری از خود نشان نمی‌دهد و گاهی تا ۳۰ سالگی قابل‌تشخیص نمی‌باشد، همچنین بزرگ شدن قلب از مشکلات اصلی این بیماری است.
3. سوراخ بین دو شریان ریوی و آئورت
مجرایی بین دو شریان ریوی و آئورت هم به‌عنوان سومین مدل سوراخ قلب نوزاد به‌حساب می‌آید. وجود آن همانند ۲ نوع سوراخ قلب که در بالا به آن اشاره شد برای جنین حیاتی می‌باشد، چراکه از طریق همین مجرا خون واردشده به شریان ریه وارد شریان آئورت می‌گردد و به داخل ریه نمی‌رود. در صورت باز نبودن این مجرا، خون به داخل ریه که عملاً در مرحله جنینی کار نمی‌کند و تنفسی هم ندارد، می‌رود درنتیجه باعث از بین رفتن جنین می‌شود؛ که بعد از تولد این سوراخ باید منقبض و بسته شود و درصورتی‌که این اتفاق نیافتد نوزاد به بیماری «pda» یا مجرای بین دو شریان آئورت و ریوی ابتلا می‌گردد.
انواع سوراخ قلب نوزادان
علائم سوراخ قلب نوزاد چیست؟
بیماری‌های مادرزادی دیگری وجود دارند که براثر این بیماری‌ها ممکن است یک یا چند سوراخ مجاری هم‌زمان باهم وجود داشته باشد ولی فرم خالص بیماری که تنها یکی از مجاری باز باشد شیوع بیشتری دارد.
در برخی از بیماری‌های پیچیده مادرزادی شاهد “سیانوز” هستیم. به این معنی که نوزاد پس از تولد دچار کبودی لب و دهان و ناخن‌ها است.
بیماری در این نوزادان از ظاهر مشخص است و با معاینه توسط پزشک متخصص اطفال انجام آزمایش‌ها و نوار قلبی تأیید می‌شود؛ اما نوزادانی که تنها سوراخ بین دو دهلیز یا سوراخ بین دو بطن و یا پی دی‌ای دارند معمولاً علائم ظاهری ندارند.
نوزاد به رشد خود ادامه می‌دهد مگر اینکه معاینه شود تا بیماری در او تشخیص داده شود.
اما اگر سوراخ قلب نوزاد خیلی بزرگ باشد ممکن است بچه به لحاظ رشدی عقب بیفتد بنابراین می‌توان بیماری را تشخیص داد. اگر این‌گونه نباشد به لحاظ ظاهری نمی‌توان بیماری را تشخیص داد.
بخصوص سوراخ بین دو دهلیز قلب که علامتی ندارد و ممکن است تا سنین سی سال هم بیماری تشخیص داده نشود که متأسفانه عواقب بدی به همراه دارد که یکی از آن‌ها بزرگ شدن قلب است؛ بنابراین هرچه زودتر باید به دنبال تشخیص و درمان بیماری بود.
چه عواملی در بروز سوراخ قلب نوزاد دخیل هستند؟
بیماری‌های مادرزادی قلبی معمولاً علت خاصی ندارند مگر اینکه والدین سابقه بیماری‌های مادرزادی این‌چنینی داشته باشند. گاهی زمینه‌های ژنتیکی نقش دارد.
اما در مورد این بیماری علت شناخته‌شده‌ای وجود ندارد ولی به‌طورکلی در بیماری‌های مادرزادی علائمی نظیر مصرف خودسرانه داروها در دوران بارداری، ابتلا به برخی از بیماری‌های ویروسی، قرارگیری در معرض اشعه گاما می‌تواند مؤثر باشد.
پیشگیری از مشکلات مادرزادی قلبی:
اشخاصی که وابستگان درجه اول آن‌ها به این مدل از مشکلات دچار هستند، احتمال ابتلای فرزند آن‌ها به بیماری قلبی مادرزادی افزایش می‌یابد. به‌طوری‌که پیش‌بینی می‌شود شیوع مشکلات قلبی در این نوزادان 10 برابر بیش‌تر از کودکانی است که در خانواده، فرد مبتلابه بیماری قلبی ندارند.
پرهیز از استفاده دارو بدون مشورت پزشک در زمان حاملگی، دوری مادر از قرار گرفتن در معرض اشعه و امواج صوتی همچنین معاینه نوزادان در بدو تولد به‌خصوص در کودکانی که نزدیکان آن‌ها دارای بیماری قلبی هستند در پیشگیری از ابتلای جنین به مشکلات مادرزادی قلبی کمک‌کننده است.
عوارض سوراخ قلب نوزاد چیست؟
میزان عارضه‌های ناشی از سوراخ قلب نوزاد، به میزان سوراخ، محل آن و فاکتورهای دیگری بستگی دارد. این عوارض امکان دارد شامل موارد زیر می‌باشد:
- استوپ وزنی و عدم افزایش وزن نوزاد
- نارسایی‌های قلبی
- مشکلات تنفسی
- بروز عفونت قلبی
علائم و تشخیص سوراخ قلب نوزاد
درمان سوراخ بودن قلب نوزاد:
درمان اولیه بستن سوراخ‌ها است. بیمارانی که سوراخ‌های قلبی کوچکی داشته باشند در معرض مشکل نیستند و می‌توان از انجام عمل خودداری کرد.
بیمارانی که “پی دی‌ای” دارند حتماً باید مورد عمل قرار گیرند زیرا به‌تدریج این مشکل باعث بزرگی قلب می‌شود. در سابق این کار حتماً با جراحی انجام می‌شد.
در مورد بیمارانی که “ای اس دی” دارند معمولاً مدتی دست نگه می‌دارند زیرا ممکن است سوراخ خودبه‌خود بسته شود. نوزادانی که “پی دی‌ای” دارند مجرای قلب ممکن است در روزهای اول بعد از تولد باز باشد و در هفته‌های اول خودبه‌خود بسته شود.
در مواردی از داروها برای بسته شدن مجرا استفاده می‌شود. اگر در سنین بالا این بیماری تشخیص داده شود قطعاً باید اقدام به بسته نمودن مجرا کرد.
درگذشته این کار تنها با اعمال جراحی صورت می‌گرفت امروزه از روش‌های تداخلی استفاده می‌شود به این صورت که از طریق عروق محیطی، وریدی و شریانی وارد می‌شوند و سوراخ را می‌بندند. البته در فرم‌هایی از بیماری که سوراخ خیلی بزرگ باشد حتماً از روش جراحی استفاده می‌شود.
بعد از عمل جراحی که برای بستن سوراخ قلب نوزاد انجام می‌شود چه اتفاقی می‌افتد؟
معمولاً کودکانی که جراحی سوراخ قلب انجام داده‌اند خیلی زود بازیابی قوا را انجام می‌دهند. پزشکان به‌دقت وضعیت سلامت آن‌ها را تحت نظر می‌گیرند. امکان دارد اکوی قلب دیگری برای اطمینان انجام شود. ولی درصورتی‌که کودک دچار مشکلات تنفسی شد فوراً باید به بخش اورژانس مراجعه نمایید. دیگر علائم نشانگر مشکل به شرح زیر است:
- رنگ مایل به آبی در اطراف دهان، لب‌ها یا زبان
- اشتهای کم یا مشکل در غذا دادن به کودک
- وزن گیری نامناسب کودک
- کاهش فعالیت کودک
- تب طولانی یا بی‌دلیل
- افزایش درد، حساسیت یا ترشحات ناشی از برش جراحی
