لب شکری، شکاف کام یا شکاف لب؛ علل، علائم، عوارض، تشخیص و درمان آن
لب شکری چیست؟
لب شکری، شکاف کام، شکاف لب یا لب شکافته یک نقص مادرزادی قابل‌درمان است. این نقص زمانی رخ می‌دهد که در هنگام رشد جنین، بافت‌های فک فوقانی و بینی آن‌گونه که باید رشد نمی‌کنند. این حالت باعث به وجود آمدن شکافی در لب بالایی و گاها کام می‌شود که به آن لب شکری می‌گویند.
لب شکری معمولاً موجب اختلال در سلامت فرد نمی‌شود و می‌توان به کمک عمل جراحی مشکل را رفع و وضعیت ظاهری فرد مبتلا را بهبود داد.
چه چیزی باعث لب شکری می‌شود؟
متخصصان هنوز در مورد علل بروز لب شکری مطمئن نیستند. اما موارد زیر می‌تواند خطر بروز لب شکری در نوزاد شما را بیشتر کند:
- استفاده از برخی داروهای خاص در هنگام بارداری
- مصرف الکل و مواد مخدر در هنگام بارداری
- سیگار کشیدن و یا قرار گرفتن مداوم در معرض دود سیگار (مثلاً سیگاری بودن همسر) در هنگام بارداری
- قرار گرفتن در معرض تشعشعات و یا عفونت‌ها در دوران بارداری
- وجود سابقه خانوادگی در خانواده پدر یا مادر
علت لب شکری شدن نوزاد چیست؟
به یاد داشته باشید که تلاش برای حفظ سلامت فرد باردار، قبل و در هنگام بارداری می‌تواند نقش مهمی در سلامتی نوزاد داشته باشد.
بهتر است افرادی که سابقه خانوادگی لب شکری دارند قبل از اقدام به بارداری، آزمایش ژنتیک بدهند. آزمایش ژنتیک می‌تواند میزان احتمال ابتلای نوزاد شما به لب شکری را مشخص کند.
انواع لب شکری یا شکاف لب و کام
به‌طورکلی سه نوع شکاف لب یا لب شکری وجود دارد:
- هم لب و هم کام دچار شکاف هستند. بیش از نیمی از شکاف‌ها از این نوع هستند. این نوع شکاف در پسربچه‌ها شایع‌تر است. حدود 13 درصد مبتلایان به این نوع شکاف به سایر ناهنجاری‌های مادرزادی نیز مبتلا هستند.
- فقط کام شکاف دارد. یک‌سوم شکاف‌ها از این نوع هستند و بیشتر در دختربچه‌ها دیده می‌شود.
- فقط لب شکاف دارد. حدود یک‌پنجم مبتلایان به شکاف را شامل می‌شود.
علائم لب شکری چیست؟
علامت اصلی لب شکری وجود شکاف در لب بالایی نوزاد است که به‌راحتی و بلافاصله بعد از تولد قابل‌مشاهده و تشخیص است.
نوزادان مبتلا به لب شکری معمولاً مشکل خاصی با غذا خوردن و تغذیه ندارند اما اگر نوزاد علاوه بر لب شکری به شکاف کام نیز مبتلا باشد، ممکن است با مشکلات تغذیه‌ای مواجه شود.
تشخیص لب شکری چگونه است؟
معمولاً لب شکری بعد از تولد نوزاد تشخیص داده می‌شود. در اولین معایناتی که پزشک روی نوزاد انجام می‌دهد، لب‌ها و کام نوزاد معاینه شده و در صورت وجود شکاف، تشخیص داده می‌شود.
تشخیص لب شکری در سونوگرافی
گاهی مواقع لب شکری در یک سونوگرافی قبل از تولد نوزاد و در دوران بارداری مشاهده و تشخیص داده می‌شود. البته به یاد داشته باشید که سونوگرافی همیشه قادر به تشخیص مشکل نبوده و ازاین‌رو پزشکان برای تشخیص زودهنگام لب شکری بر سونوگرافی تکیه نمی‌کنند.
درمان لب شکری چگونه است؟
عمل جراحی می‌تواند مشکل لب شکری را برطرف کند. قبل از عمل جراحی ممکن است پزشک برای حمایت کودک و کاهش مشکلات او از لوازم و تجهیزات خاصی مانند اسپلیت های دندانی یا نوارچسب‌های طبی استفاده کند.
بیشتر پزشکان توصیه می‌کنند که نوزاد در سن 6 ماهگی مورد عمل جراحی قرار بگیرد. اما تعیین زمان دقیق عمل جراحی برای هر نوزاد متفاوت است و بستگی به موارد مختلفی ازجمله میزان شدت شکافتگی لب و یا کام و همچنین میزان سلامت عمومی نوزاد دارد.
ممکن است در طی دوران رشد نوزاد مجبور به انجام چند عمل جراحی دیگر نیز شود. به‌عنوان‌مثال اگر شکل ظاهری بینی نوزاد شما به علت ابتلا به لب شکری تحت تأثیر قرارگرفته است، ممکن است در سن خاصی، پزشک عمل جراحی بینی را نیز به شما توصیه کند.
اگر کودک شما به علت ابتلا به لب شکری در تلفظ بعضی کلمات مشکل داشته باشد ممکن است نیاز باشد که کودک شما دوره‌های خاص گفتاردرمانی را نیز طی کند.
نقش ویتامین A در لب شکری نوزادان:
جذب متعادل ویتامین A در دوران بارداری می‌تواند خطر ابتلا به شکاف کام و لب را کاهش دهد. نوزادان مادرانی که در دوران بارداری روزانه حدود 8.3 میلی‌گرم مکمل ویتامین A مصرف می‌کنند نسبت به نوزادان دیگر حدود ۵۰ درصد کمتر در معرض خطر ابتلا به شکاف کام و یا لب شکری قرار دارند.
عوارض لب شکری یا شکاف لب:
بسته به میزان و محل شکاف کام یا لب، عوارض آن نیز فرق می‌کند. به‌طورکلی یک یا چند یا تمام عوارض زیر ممکن است روی دهد:
عوارض شکاف کام چیست؟
تأثیر لب شکری یا شکاف کام بر روی تنفس:
ناهنجاری فک و کام باعث مشکل تنفسی می‌شود. درمان شامل جراحی و به‌کارگیری پروتزهای دهانی است.
تغذیه نوزادان مبتلا به لب شکری:
تغذیه نوزادان مبتلا به شکاف نیز با مشکلاتی روبه‌رو است. همکاری متخصص تغذیه و گفتاردرمانی ممکن است سودمند باشد. دستگاه‌های ویژه‌ای نیز به‌منظور تغذیه نوزاد در دسترس هستند.
عفونت‌های گوش و کاهش شنوایی در کودکان لب شکری:
هر ناهنجاری دستگاه تنفسی فوقانی می‌تواند عملکرد شیپور استاش (در گوش) را مختل کند و احتمال تجمع مایع در گوش میانی را افزایش دهد.
این امر احتمال عفونت گوش میانی را زیاد می‌کند. کاهش شنوایی نیز نتیجه عفونت‌های مکرر گوش میانی است. برای اصلاح این مشکل متخصص گوش و حلق و بینی از وی‌تی یا گرومت استفاده خواهد کرد.
صحبت کردن کودکان لب شکری یا شکاف کام:
برای این‌که کودک بتواند به‌درستی صدا و کلمات واضحی را تولید کند، رشد و تکامل طبیعی لب و کام ضروری است. می‌توان با عمل جراحی، شکاف را ترمیم نمود و با گفتاردرمانی به تکامل گفتاری کودک کمک کرد.
تأثیر لب شکری یا شکاف لب بر روی دندان‌ها:
گاهی شکاف شامل لثه و فک نیز می‌شود و این امر بر رشد صحیح دندان‌ها و فک تأثیر می‌گذارد. دندان‌پزشک اطفال یا متخصص ارتودنسی می‌تواند به رفع این مشکل کمک کند.
در خانه برای کمک به کودک مبتلا به لب شکری چه می‌توان کرد؟
با بزرگ‌تر شدن نوزاد شما، باید مراقب موارد خاصی مانند مشکلات گفتاری و یا رشد دندان‌های کودکتان باشید. همچنین اگر کودکتان نسبت به مشکلی که دارد احساس نگرانی و یا ناراحتی می‌کند، از او حمایت کنید و به او در کسب اعتمادبه‌نفس بیشتر کمک کنید.
در مواردی که کودک شما به شکاف کام مبتلا است، ممکن است مراقبت از کودکتان نیاز به صبر و صرف زمان بیشتری داشته باشد.
