واریکوسل اتساع و پیچ خوردگی غیر طبیعی شبکه وریدی ( سیاهرگی ) بالای بیضه هاست. شیوع آن زیر 10سال نادر است ولی در بالغین جوان 15% و در مردان نابارور 20 تا 40% میباشد.
واریکوسل ( Varicocele) اتساع و پیچ خوردگی غیرطبیعی شبکه وریدی (سیاهرگی) بالای بیضهها است.
در کسانی که با ناباروری ثانویه مراجعه مینمایند، یعنی قبلاً بچهدار شدهاند شیوع آن به ۷۰٪ میرسد.
۹۰٪ موارد طرف چپ و در ۱۰٪ موارد دوطرفه است. واریکوسل میتواند باعث کاهش تولید اسپرم یا کاهش کیفیت اسپرم تولیدی شود، اما تمام انواع واریکوسل اثری روی اسپرم ندارند.
واریکوسل یکی از معمول ترین دلایل کاهش اسپرم و کاهش کیفیت اسپرم که می تواند باعث نازایی و ناباروری مردان شود، بااینحال همه انواع آن برروی تولید اسپرم تاثیری ندارند. درضمن واریکوسل می تواند باعث کوچک شدن بیضه ها نیز شود.
همانطور که خانمها لازم است به صورت دورهای و مرتب تحت معاینات متخصص زنان برای مطمئن شدن از سلامت سیستم تناسلیی شان قرار بگیرند، آقایان هم لازم است با مشاهده کوچکترین مورد غیر عادی به متخصص اورولوژی مراجعه کنند، این در حالی است که شرم و حیای بسیاری از آقایان در مراجعه به متخصصان بیماریهای تناسلی، باعث بروز مشکلات جبرانناپذیری همچون عقیمی میشود.
نمونه بارز این دست بیماری ها، واریکوسل است که با واریسی شدن عروق بیضه همراه بوده و در 10درصد مردان بالغ مشاهده میشود. به عقیده کارشناسان، این بیماری از شایعترین عوامل ناباروری در مردان است.
واریکوسل شایعترین علت قابل اصلاح ناباروری در مردان میباشد. علت ایجاد ان اختلال در تخلیه وریدی یا نارسایی دریچه های وریدی بیضه است.
نظریه های گوناگونی در مورد مکانیسم آسیب بیضه ها وجود دارد که مهمترین آنها عبارتند از:
افزایش دمای بیضه ها یا کاهش جریان خون و اکسیژن رسانی یا انتقال مواد و متابولیتهای کلیه ها و غدد فوق کلیه به بیضه ها و یا ترکیبی از اینها.
واریکوسل میتواند باعث کاهش رشد بیضه و در نهایت کوچک شدن بیضه گردد. همچنین با اثر بر اسپرمها باعث کاهش حرکت و تعداد انها و تغییر مورفولوژی (شکل ظاهری) آنها خواهد شد.
واریکوسل به طور مستقیم اثری بر توانایی جنسی یا ایجاد انزال زودرس ندارد.
واریکوسل چیست
علائم واریکوسل چیست؟
این بیماری میتواند هیچ علامتی نداشته باشد، یا چندین علامت از خود بروز دهد از جمله
- درد
- درد میتواند بصورت تیز و قابل تشخیص باشد یا بصورت مبهم
- درد میتواند با ایستادن و یا فعالیتهای ورزشی بیشتر شود
- درد در طول روز بیشتر میشود.
- درد در هنگام دراز کشیدن به پشت کمتر میشود.
- رگ های بزرگ شده و پیچ خورده در کیسه بیضه
- ورم ها و برآمدگی های درون کیسه بیضه که البته دردناک نیستند
- درد در ناحیه کیسه بیضه کا ممکن است با نشستن، پاشدن و سایر کشش های فیزیکی افزایش یافته، در روز شدید تر شود و زمانیکه به پشت دراز می کشید بهتر شود.
دلایل واریکوسل
واریکوسل زمانی رخ می دهد که دریچه های درون رگهای در امتداد طناب اسپرمی، جلوی جریان خون را گرفته و کارایی آن را مختل می کنند. این مشکل باعث برگشتن خون به بالا و در نتیجه ورم و پهن شدن رگ ها می شود.
واریکوسل عموما به آرامی پیشرفت کرده، اغلب در سنین بلوغ شکل می گیرد، در مردان 15 تا 25 معمول تر است و عموما در سمت چپ کیسه بیضه دیده می شود.
هرچند که عواملی که می توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند، پیدا نشده اما نتایج بعضی از تحقیقات نشان می دهند که چاقی ممکن است خطر ابتلای شما به بیماری واریکوسل را افزایش دهد.
ظهور ناگهانی واریکوسل در مردان مسن ممکن است ناشی از تومور کلیه باشد و نیاز به بررسی دقیق دارد.
شایعترین بیماری مردان پس از بلوغ
واریکوسل یا واریسی شدن عروق بیضه شایعترین بیماری مردان پس از بلوغ است و 10درصد مردان بالغ به آن مبتلا میشوند. نکته مهمتر آنکه این بیماری بهرغم آنکه گفته میشود شایعترین عامل ناباروری مردان است لزوما منجر به ناباروری نمیشود. سن شروع آن هم معمولا در زمان بلوغ یا بلافاصله پس از بلوغ است، ولی در سن کمتر یا سن بالا نیز ممکن است ایجاد شود.
واریکوسل به دنبال گشادی سیاهرگهای بیضه رخ میدهد و در واقع نوعی تمایل سرشتی برای شل بودن جداره سیاهرگها در سراسر بدن است. به بیان دیگر در افرادی که مبتلا به واریکوسل هستند، احتمال بروز واریس پا و هموروئید نیز بیشتر است.
واریکوسل بیماری ای است که بسته به شدت آن با درد، آتروفی (کوچک شدن سایز و نرم شدن قوام بیضه) و ناباروری همراه خواهد بود. درد ناشی از واریکوسل دردی است که با احساس سنگینی همراه است، که با فعالیت و ایستادن تشدید شده و با استراحت بهبود پیدا میکند. بهعلاوه شیوع این بیماری در ورید بیضه چپ بسیار بیشتر از بیضه راست است.
درجه بندی واریکوسل
- گرید 1 : وریدها هنگام زور زدن قابل لمس میباشند
- گرید 2 : وریدها در حالت ایستاده قابل لمس میباشند
- گرید 3 : وریدها در حالت ایستاده قابل مشاهده اند
- واریکوسل ساب کلینیکال: که با معاینه قابل لمس نیستند ولی با سونوگرافی تشخیص داده می شود.
آیا ناباروری سرنوشت حتمی واریکوسلیهاست؟
جالب است بدانید که حدود یکششم مردان واریکوسل دارند و در مردانی که دچار ناباروری هستند، این رقم بالاتر است و به 40 درصد میرسد. بی شک واریکوسل میتواند از شایعترین علل تولید کم اسپرم و کاهش کیفیت آن تلقی شود، اما همه واریکوسلها بر تولید اسپرم اثر نمیگذارند.
وقتی خون در وریدهای بیضه به دنبال بروز واریکوسل تجمع یابد، درجه حرارت بیضه بالا میرود، در حالی که اسپرمها باید در درجه حرارت کمتری به فعالیتهای طبیعی ادامه دهند، براین اساس روند تولید اسپرمها دچار اختلال میشود. بعلاوه از آنجا که ترشحات هورمونی غدد فوق کلیوی مستقیما به بیضه منتقل میشود، هرگونه اختلال در وریدهای بیضه چپ میتواند در فعالیت هورمونی غدد فوق کلیوی هم اشکال ایجاد کند.
با این حال هیچ رابطه علمی ثابت شدهای مبنی بر ارتباط قطعی ناباروری و واریکوسل وجود ندارد. بهعلاوه ما از نظر اخلاقی قادر به تایید قطعی اثرات این بیماری بر ناباروری مردان،صرفا به دلیل وجود درصدی احتمال نیستیم، مگر آن که بررسیهای تخصصی روی اسپرمها (اسپرماتوگرافی) اختلالی در تولید اسپرم را تایید کند که در آن صورت فرد باید تحت جراحی واریکوسل قرار بگیرد.
شاید این بیماری بدون نشانه باشد
واریکوسل، اغلب علامتی ندارد. بندرت درد ایجاد میکند و ممکن است در طول روز به علت فعالیتهای جسمی بدتر شود ا ما با خوابیدن به پشت تخفیف پیدا میکند. در طول زمان ممکن است واریکوسل بزرگتر و چشمگیرتر شود. با این حال از آنجا که واریکوسل معمولا علامتی ندارد، اغلب هنگام ارزیابی ناباروری یا معاینه توسط خود فرد یا پزشک متخصص کشف میشود.
بهترین توصیه در چنین شرایطی این است آقایانی که در بیضه هایشان احساس درد، تورم یا تغییرفرم میکنند باید حتما به یک اورولوژیست مراجعه کنند، چرا که برخی از این عارضهها ممکن است به درمان فوری نیاز داشته باشد.
درمان واریکوسل
با این حال بهترین و کم عارضهترین شیوه جراحی این بیماری، عمل جراحی با میکروسرجری است که میتوان به طریق میکروسکوپی، وریدهای بیضه را بست و از ایجاد عوارضی چون جمع شدن آب در آنها جلوگیری کرد.
واریکوسل درمان دارویی ندارد و تنها روش درمان آن جراحی است. روشهای درمان آن یا با روشهای با برش جراحی است یا با روش آمبولیزاسیون (فرستادن لخته) از طریق پوست. جراحی واریکوسل یا به اصطلاح پزشکی واریکوسلکتومی بستن وریدهای بیضه مبتلا میباشد که پس از انسداد این وریدها بتدریج به دلیل عدم حرکت خون، وریدهای مسدود شده کوچک شده و از بین میرود و واریکوسل برطرف میگردد.
این اقدام از طریق برش کوچکی بر روی پوست شکم به طول ۴–۲ سانتیمتر قابل انجام است.
انواع عمل واریکوسل
روشهای جراحی واریکوسل
- روش اینگوینال میکروسکوپیک با برش کوچک پایین شکم نزدیک خارج ریشه آلت و بالای بیضه و با کمک میکروسکوپ انجام میشود. مزیت این روش حفظ شریان (سرخرگ) و عروق لنفاوی و عصب میباشد و میزان عود نیز کمتر است (حدود۱تا۲٪).
- روش جراحی اینگوینال که تقریباً مانند روش اول است اما بدون میکروسکوپ انجام میشود و بنابراین عوارض آن بیشتر است (عود۹تا۱۶٪ و هیدروسل۳تا ۳۹٪).
- روش جراحی رتروپریتوانکه با برشی بالاتر از روش قبلی انجام میشود. عود ۱۱تا۱۵٪ و هیدروسل ۷٪ ممکن است ایجاد گردد.
- روش جراحی با لاپاروسکوپکه با ایجاد حدود سه سوراخ در شکم و فرستادن گاز به داخل شکم برای ایجاد فضای کافی برای کار انجام میشود. اما در این روش احتمال آسیب عروق بزرگ یا رودهها یا مثانه و… هر چند ناشایع وجود دارد. هیدروسل ۵تا ۸٪ و عود کمتر از ۲٪ است و احتمال آسیب شریان نیز وجود دارد.
- روش آمبولیزاسیون از راه پوست که از راه وریدهای کنار ران به صورت موضعی لخته خون خود بیمار یا کویل یا مواد سنتتیک و مصنوعی دیگر به داخل وریدها فرستاده میشوند. این روش نیاز به متخصص رادیولوژی ماهر در این زمینه و تجهیزات پیشرفته دارد. عود ۴تا۱۱٪ دارد. این روش در مواردی که بیش از دو بار واریکوسل عود کرده باشد توصیه میشود.
درمان واریکوسل با طب سنتی
رفع یبوست با استفاده از مصرف خاکشیر با آب گرم، مصرف شربت سوداک و انجام فصد و زالودرمانی نزد پزشک حاذق انجام شود، ضمناً برای درمان واریکوسل، نوره را طبق معمول هر دو سه روز یک بار میتوانید استفاده کنید.
یکی از داروهای بسیار مفید برای شما نیز ماءالجبن (آب پنیر) همراه با افتیمون است؛ هر روز صبح ناشتا 2 لیوان ماءالجبن با افتیمون (هر نیم ساعت یک لیوان) میل کنید.
روش تهیه ماءالجبن برای درمان واریکوسل
2 لیوان شیر را بجوشانید و در زمان نزدیک به جوش (قبل از بهجوش آمدن شیر و اضافه کردن سرکه) دو قاشق افتیمون در یک پارچه بسته و 5 بار بهمدت هر بار 30 ثانیه در شیر زده شود سپس در حال جوش یک قاشق سرکه خانگی به آن بزنید تا شیر بِبُرَد و بعد شعله را خاموش کنید و یک ساعت بعد آن را صاف کنید، مایع حاصله را آب پنیر میگویند.
اگر واریکوسل برای فرد، عارضهای ایجاد کند لازم است درمان انجام شود در غیر اینصورت احتیاج به درمان خاصی نیست؛ در طب امروزی درمان واریکوسل طی عمل جراحی (که بهروشهای مختلف انجام میگیرد) صورت میپذیرد که بعضاً مجدداً عود میکند اما در طب سنتی معمولاً بدون جراحی مشکل قابل حل است؛ اگر شما بهتشخیص یک اورولوژیست تصمیم به جراحی هم دارید حتماً قبل از جراحی یک دوره پاکسازی سودا انجام دهید.
مراقبت پیش و پس از عمل جراحی
پس از تصمیم گیری برای عمل و انجام آزمایشات روتین خون و بررسی اسپرم موهای ناحیه عمل شب قبل یا صبح عمل تراشیده می شوند. ازساعت 12 شب قبل از عمل بیمار دیگر چیزی نمی خورد. عمل با بیهوشی عمومی یا بیحسی از کمر (نخاعی) بسته به شرایط بیمار و صلاحدید متخصص بیهوشی انجام می گردد.
مدت زمان عمل بستگی به فاکتورهای گوناگون دارد و متوسط 30 تا 40 دقیقه می باشد. بیمار همان روز یا فردا صبح مرخص میشود و به مدت حداقل 7تا 14 روز استراحت پزشکی خواهد داشت. بهتر است نزدیکی از روز هفتم به بعدانجام گردد.
عوارض واریکوسل
عوارض کوتاه مدت پس از عمل شامل: درد یا عفونت زخم یا خونریزی یا خونمردگی اطراف ناحیه عمل و … می باشد. در برخی موارد ممکن است درد خفیفی برای مدتی باقی بماند یا بی حسی اطراف ناحیه عمل یا پوست کیسه بیضه ایجاد شود.
عوارض بلندمدت: عود واریکوسل/ هیدروسل (جمع شدن مایع اطراف بیضه) / کوچک شدن بیضه (کمتر از 1%).
پیگیری این بیماری
حدود 3 تا 4 ماه پس از عمل اولین آزمایش اسپرم انجام می شود و پس از آن با همین فاصله تا یکسال یا تا زمان بارداری همسر ازمایش انجام می گردد. میزان بارداری پس از عمل در مطالعات مختلف بین 30 تا 60% گزارش شده است. اگر زوج پس از درمان همچنان نابارور باشند توصیه به انجام روش های کمک باروری می شود.
پیشگیری از ابتلا به واریکوسل
پنج اصل اصلاح تغذیه همواره رعایت شود؛ پرهیز از مصرف غذاهای سودازا و اجتناب از پوشیدن لباسهای تنگ، اگر دارای واریکوسل خفیف هستید، برای پیشگیری از بدتر شدن وضعتان، نباید کارهای ایستادنی انجام دهید.
