استیل سالیسیلیک اسید یا به‌اختصار آ. اس. آ (ASA)، (نام تجاری: آسپیرین) با فرمول مولکولی C9H8O4 یک ترکیب آروماتیک به‌حساب می‌آید زیرا در ساختار آن‌یک حلقهٔ بنزنی وجود دارد. آسپرین به‌طور طبیعی در پوست درخت بید یافت می‌شود. آسپرین به رده درمانی داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی تعلق دارد و به شکل قرص در دسترس است.
موارد مصرف آسپرین
استیل‌سالیسیلیک اسید که بیشتر بانام تجاری آن آسپیرین شناخته می‌شود، یک داروی ضدالتهاب غیر استروئیدی است که معمولاً به‌عنوان ضد درد و تب بر مورداستفاده قرار می‌گیرد. این دارو بدون نسخه پزشک قابل تهیه است.
آسپرین یکی از پرطرفدارترین داروها در دنیاست. روزانه ۵۰۰۰۰ میلیون قرص آسپرین در جهان مصرف می‌شود. در بریتانیا هر فرد سالانه ۷۰ قرص آن را جدا یا همراه با مسکن‌های دیگر، کافئین یا ویتامین «ث» مصرف می‌کند. آسپرین علاوه بر خاصیت تسکین دهندگی، تب‌بر و ضدالتهاب هم هست، ضمن اینکه اثرهایی نظیر ایجاد زخم‌های گوارشی و جلوگیری از لخته شدن خون را نیز از خود نشان می‌دهد؛ اما مصارف امروزه آسپرین عبارت‌اند از: پیشگیری از بیماری‌های قلبی، ورم مفاصل، سردرد ، بدن‌درد و دردهای دیگر.
تاریخچه آسپرین
پیشینه استفاده از ترکیبات دارویی حاوی سالیسیلیک اسید به دوران باستان بازمی‌گردد. بیش از ۳۵۰۰ سال پیش بشر این پودر را می‌شناخت. در سال ۱۸۰۰ یک باستان‌شناس آلمانی که در مصر تحقیق می‌کرد، با ترجمه یکی از پاپیروس‌های مصری متوجه شد که بیش از ۸۷۷ نوع مواد دارویی برای مصارف مختلف در مصر باستان شناخته‌شده بود که یکی از آن‌ها سالیسیلیک اسید بود که برای برطرف کردن درد از آن استفاده می‌شد.
در نوشته‌های دیگری که در یونان به‌دست‌آمده است نیز مشخص‌شده که بشر حدود ۴۰۰ سال پیش از میلاد از شیره پوست درخت بید برای درمان تب و درد استفاده می‌کرده‌است. همچنین آن‌ها هنگام زایمان زنان از این ماده برای کاهش درد استفاده می‌کردند. امروزه مشخص‌شده که ماده موجود در این شیره اسید سالیسیلیک است.
در سال ۱۷۶۳ یک کشیش انگلیسی به نام ادوارد استون مقاله‌ای در جلسه سلطنتی انگلستان ارائه داد که در آن استفاده از برگ درخت بید را حتی در درمان مالاریا نیز مؤثر معرفی کرده بود. ۱۰۰ سال بعد یک پزشک اسکاتلندی باهمین ترکیب توانست عوارض ناشی از رماتیسم را به طرز معجزه‌آسایی کاهش دهد. بعدها چارلز فردریگ گرهارت در سال ۱۸۵۹ موفق به تهیه استیل سالیسیلیک اسید ناخالص شد؛ و در ماه مارس ۱۸۹۹ شرکت بایر محصول خود بنام آسپرین را به ثبت رساند.
عملکرد آسپرین
آنزیم COX-۲ پروتئینی است که توسط سلول‌های بدن ساخته می‌شود و کارش این است که پروستاگلاندین‌ها (واسطه‌های شیمیایی با تأثیرات متفاوت) را دگرگون می‌کند. آسپرین به COX-۲ می‌چسبد و اجازه انجام فعالیت به آن را نمی‌دهد. (شبیه قفل دوچرخه)
آسپرین در معده، روده باریک و غدد بدن هضم می‌شود. سپس به جریان خون و بعد به تمام بدن می‌رود. با اینکه آسپرین در هرجایی از بدن وجود دارد، اما تنها درجاهایی که پروستاگلاندین‌ها تولیدشده است، یعنی همان نواحی آسیب‌دیده، عمل می‌کند.
آسپرین پودری!
داروی آسپرین در ابتدا به‌صورت پودر فروخته می‌شد. نخستین قرص آسپرین در سال ۱۹۱۵ میلادی تهیه شد. اگرچه فایده مصرف آسپرین بعدازسکته مغزی یا حمله قلبی مورد تأیید بسیاری از پزشکان است، اما مصرف آسپرین برای افراد سالم بالای ۷۰ سال فایده‌ای ندارد و خطر خون‌ریزی داخلی را افزایش می‌دهد.
خواص آسپرین خون را رقیق و خطر حمله مجدد قلبی و سکته مغزی را کم می‌کند، اما مصرف آن موارد خون‌ریزی معده را افزایش می‌دهد. مصرف بیش از ۸۰ تا ۱۰۰ گرم آن نیز برای بیماران دچار حمله قلبی، فشارخون و چربی خون بالا هم توصیه نمی‌شود.
افراد سالم از مصرف آسپرین خودداری کنند
متخصصان انگلیسی دریافتند افراد سالم به دلیل خطر خون‌ریزی، باید از مصرف روزانه آسپرین خودداری کنند، زیرا علاوه بر عوارض قطع ناگهانی آسپرین، مصرف آن می‌تواند خطر خون‌ریزی را بیش از ۴۰ درصد افزایش دهد.
نکته
حداقل یک هفته قبل از هرگونه عمل جراحی، مصرف آسپرین باید قطع شود. با اینکه فواید زیادی برای مصرف آسپرین حتی به‌عنوان پیشگیری از سرطان‌های متنوع روده، پستان، پروستات و… برشمرده‌اند، اما به نظر نمی‌رسد مصرف آن برای همه افراد در هر سنی مناسب باشد.
- آسپرین را حتماً با یک لیوان آب مصرف کنید.
- آسپرین را با داروهای مسکن دیگر مثل ایبوپروفن، کتوپروفن یا ناپروکسن استفاده نکنید.
- هرگز بدون مشورت پزشک مصرف روزانه آسپرین را شروع یا قطع نکنید.
مصارف غیر دارویی آسپرین!
برای از بین بردن لکه عرق از روی لباس‌های سفید، دو عدد قرص آسپرین را در آب حل و قسمت لکه‌دار را برای ۲ تا ۳ ساعت در آن خیس کنید. برای برگرداندن موها به رنگ سابق ۶ تا ۸ عدد آسپرین را در یک لیوان آب ولرم حل کنید و به موها بمالید و پس از ۱۵ دقیقه بشویید. با این کار اثر کلر بر تغییر رنگ موها از بین می‌رود. برای از بین بردن آکنه و لکه‌های آن، یک عدد آسپرین را له کنید و باکمی آب به‌صورت خود بمالید و سپس با آب ولرم و صابون شست‌وشو دهید.
برای رفع شوره سر، دو عدد آسپرین آسیاب شده را به مقدار معمولی شامپویی که هر بار مصرف می‌کنید، اضافه کنید و به مدت ۲ دقیقه روی موها بگذارید. بعد آن را با آب بشویید و دوباره با شامپو موهای خود را شست‌وشو دهید. التهاب ایجادشده از گزیدگی پشه یا زنبور را با مالیدن ماده تهیه‌شده از آسپرین آسیاب شده و آب کنترل کنید. البته اگر به نیش زنبور حساسیت دارید و با تنگی نفس، معده درد و حالت تهوع مواجه شدید، بهتر است سریع به پزشک مراجعه کنید.
موارد منع مصرف آسپرین
مصرف این دارو در موارد زیر منع پزشکی دارد یا لازم است بااحتیاط صورت گیرد:
- در موارد مصرف طولانی مانند آرتریت روماتوئیدو پروفیل اکسی بیماری‌های قلبی عروقی مصرف این دارو به علت افزایش احتمال خون‌ریزی شدید ناشی از اثر مهار تجمع پلاکتی آسپرین، حداقل یک هفته قبل از انجام عمل جراحی باید قطع شود. خون‌ریزی سفیدی چشم مخصوصاً پس از عمل چشم که بعد از قطع مصرف دارو تا یک هفته هم ممکن است ادامه داشته باشد
- در موارد وجود زخم معده یا اختلالات انعقادی خون‌ریزی دهنده
- بیماران مبتلابه بیماری‌های تنفسی همچون آسم یا بیماری‌های کلیوی
- پولیپ بینی
- در کودکان مبتلابه آنفلوآنزا، آبله مرغانو فاویسم
- همراه با وارفارینبه‌هیچ‌وجه نباید استفاده شود
- در کودکان زیر ۱۱ سال احتمال وقوع سندروم کشنده رأی (نشانگان رای) را بسیار بالا می‌برد
