آمیکاسین چیست ؛ موارد مصرف ، نحوه مصرف و عوارض جانبی آن
آمیکاسین چیست؟
آمیکاسین آنتی‌بیوتیک آمینوگلیکوزیدی است که برای درمان عفونت‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک‌های رایج استفاده می‌شود. این آنتی‌بیوتیک در مورد سگ‌ها از سوی FDA کاملاً تأییدشده است. بیشترین استفاده آن در مواقع درمان عفونت‌های باکتریایی گرام منفی که به سایر آمینوگلیکوزیدها هم مقاوم‌اند می‌باشد. می‌دانید که آمینوگلیکوزیدها باکتریسید هستند. این دارو را به‌صورت زیر جلدی و داخل عضلانی تزریق می‌کنند.
آسیب کلیوی، از دست رفتن شنوایی یا اختلال در تعادل ناشی از ناهنجاری سیستم وستیبولار، تورم صورت، درد در محل تزریق، واکنش‌های حساسیتی، استفراغ، اسهال، ناهنجاری‌های خونی و کبدی ازجمله عوارض جانبی احتمالی هستند.
این دارو نباید در حیواناتی که به آمینوگلیکوزیدها حساس‌اند مصرف شود و در مقابل اکثر باکتری‌های بی‌هوازی هم بی‌تأثیر است. همچنین از این دارو در حیواناتی که به شنوایی مداوم نیاز دارند مثل سگ‌های نظامی و پلیس و … به دلیل آنکه احتمال عدم برگشت عدم شنوایی یا عدم تعادل وجود دارد نباید استفاده شود.
از مصرف این دارو در حیوانات مبتلابه میکروفیلاریا (کرم قلب) و یا دچار تب یا دهیدراتاسیون باید خودداری گردد. همچنین مصرف این دارو در حیوان آبستن و مبتلایان به میاستنیا گراویس و سایر ناهنجاری‌های عصبی – عضلانی هم جایز نیست. ضمناً حیوانات مسن یا خیلی جوان هم به عوارض جانبی حساس‌ترند.
به یاد داشته باشید که گربه‌ها نسبت به عوارض وستیبولار این دارو بسیار حساس‌اند. ضمن آنکه اولین نشانه‌های مسمومیت هم از دست رفتن تعادل و استفراغ است.
نام ژنریک:
- آمیکاسین
نام لاتین:
- Amikacin Sulfate
نام تجاری:
- ®Amikin
- ®Biklin
گروه دارویی- درمانی:
- آمینوگلیکوزید
- آنتی‌بیوتیک
اشکال دارویی:
- آمپول 50، 100، 250 و 500 میلی‌گرم/میلی‌لیتر (2 میلی‌لیتر)
موارد مصرف آمیکاسین
- آمپول آمیکاسین در درمان عفونت‌های خطرناک ناشی از ارگانیسم‌های حساس و عفونت‌های شدید با باکتری‌های گرم منفی، کاربرد دارد. همچنین در منژیت و عفونت‌های دستگاه ادراری مصرف می‌شود.
- ازجمله عفونت‌های شدید می‌توان به عفونت‌های شدید تنفسی، ادراری، استخوانی، خونی، اندوکاردیت، عفونت‌های ناشی از پسودوموناس، پروتئوس و باسیل‌های گرم منفی اشاره کرد که در این موارد می‌توان آمیکاسین تزریقی را در کودکان و بالغین تجویز نمود.
نحوه و موارد مصرف آمیکاسین
روش و مقدار مصرف آمیکاسین
- تزریق آمیکاسین در بالغین و کودکان با عملکرد طبیعی کلیه: روزانه 15 میلی‌گرم از دارو به ازای هر کیلوگرم از وزن بیمار محاسبه می‌شود و 2 تا 3 بار در روز (هر 8 یا 12 ساعت یک‌بار) از راه عضلانی یا انفوزیون وریدی مصرف می‌شود.
- تزریق آمیکاسین در نوزادان با عملکرد طبیعی کلیه: ابتدا 10 میلی‌گرم/کیلوگرم از راه عضلانی و یا انفوزیون وریدی و سپس 7.5 میلی‌گرم/کیلوگرم هر 12 ساعت تجویز می‌شود.
- در افرادی که اختلال عملکرد کلیه دارند باید دوز آمیکاسین بر اساس مطالعات کلیوی و سطح خونی دارو جداگانه محاسبه شود.
مکانیسم اثر امیکاسین
بااتصال به زیر واحد 30S ریبوزومی، سنتز پروتئین را در باکتری‌های حساس به این آنتی‌بیوتیک مهار می‌کند
آمیکاسین در نوزادان
نوزادانی که عملکرد کلیه آن‌ها طبیعی است: در ابتدا mg/kg 10 از راه عضلانی یا وریدی (در D5 طی 2-1 ساعت) و سپس، هر 12 ساعت مقدار mg/kg 5/7 از طریق عضلانی تزریق یا از طریق وریدی انفوزیون می‌شود.
فارماکوکینتیک امیکاسین
جذب: عضلانی (سریع)؛ خوراکی (جذب ناچیز)
توزیع:Vd:0.25 L/kg عمدتاً در مایع خارج سلولی (بسیار هیدروفیل)؛ نفوذ اندک به سد خونی مغزی حتی در التهاب مننژ؛ Vd در نوزادان و بیماران مبتلابه آدم، آسیت و اورلود مایع افزایش می‌یابد؛ Vd در بیماران دهیدره کاهش می‌یابد
اتصال به پروتئین:0%-11%
نیمه‌عمر حذف (وابسته به عملکرد کلیه و سن):
نوزادان: در صورت وزن کم هنگام تولد (1 تا 3 روزه):7-9 ساعت؛ نوزاد بالای 7 روز:4 تا 5 ساعت
کودکان:1.6-2.5 ساعت
نوجوانان:1.5 ± 1 ساعت
بزرگ‌سالان: عملکرد کلیوی نرمال: حدود 2 ساعت؛ آنوریا/ نارسایی کلیوی شدید:17 تا 150 ساعت
زمان رسیدن به پیک پلاسمایی: عضلانی:60min؛وریدی : طی 30 دقیقه پس از انفوزیون 30 دقیقه‌ای
دفع: ادراری (94% تا 98% بدون تغییر)
تداخل دارویی آمیکاسین (Amikacin)
در صورت مصرف هم‌زمان آمینوگلیکوزیدها با سفالوسپورین ها (به‌ویژه سفالوتین)، آمفوتریسین، سیکلوسپورین و داروهای سیتوتوکسیک، خطر بروز مسمومیت کلیوی (واحنمالاً مسمومیت گوشی) افزایش می‌یابد. مصرف هم‌زمان آمینوگلیکوزیدها با وانکومایسین خطر بروز مسمومیت گوشی و کلیوی را افزایش می‌دهد. مصرف هم‌زمان آمینوگلیکوزیدها با نئوستیگمین و پیریدوستیگمین، اثر این داروهای کولینرژیک را کاهش می‌دهد. مصرف هم‌زمان آمینوگلیکوزیدها با داروهای مسدد عصب – عضله ممکن است موجب ضعف بیشتر عضلات اسکلتی، ضعف تنفس و حتی اپنه شود. خطر بروز مسمومیت گوشی در صورت مصرف آمینوگلیکوزیدها با داروهای مدر گروه لوپ ممکن است افزایش یابد. از مصرف هم‌زمان دو یا چند آمینوگلیکوزید با یکدیگر و مصرف هم‌زمان این داروها با کاپرئومایسین باید خوداری کرد، زیرا خطر بروز مسمومیت گوشی و کلیوی و انسداد عصب – عضله ممکن این افزایش یابد. در مورد تداخل آمینوگلیکوزیدها با داروهای مدر بالقوه سمی برای گوش به تک نگار کلی این داروها مراجعه شود.
موارد منع مصرف:
افرادی که حساسیت شدید به آمیکاسین یا داروهای دیگر دسته آمینوگلیکوزید ها دارند.
موارد احتیاط:
- اختلال عملکرد کلیه
- وزوز گوش
- کاهش شنوایی در فرکانس‌های بالا
- بیماری میاستنی گراو
- بیماری پارکینسون
- افت قند خون
- نوزادان و شیرخواران
- بیماران مسن
مصرف آمیکاسین (Amikacin) در بارداری
FDA طبقه‌بندی:D.
مصرف آمیکاسین (Amikacin) در دوران شیردهی
آمیکاسین در شیر مادر به مقدار کم ترشح مشود؛ اما به دلیل اینکه این دارو از راه خوراکی جذب بسیار کمی دارد امکان ایجاد سمیًت در جنین بعید به نظر می‌رسد.
عوارض جانبی:
اعصاب مرکزی: سردرد، لتارژی، انسداد عصبی – عضلانی همراه با ضعف تنفس
چشم و گوش: مسمومیت شنوائی (وزوز گوش، سرگیجه حقیقی، کاهش شنوائی)
دستگاه گوارش: اسهال
ادراری -تناسلی: مسمومیت کلیوی (وجود سلول یا کست در ادرار، کاهش کلیرانس ادرار، پیدایش پروتئین در ادرار، کاهش کلیرانس کراتینین، افزایش غلظت BUN، کراتینین سرم و ازت غیر پروتئینی)
سایر عوارض: واکنش‌های حساسیت مفرط (ائوزینوفیلی، تب، بثوارت جلدی، کهیر، خارش)، عفونت اضافی باکتریایی یا قارچی، فلج حاد عضلانی، آرترالژی
توجه: در صورت بروز علائم مسمومیت گوشی، کلیوی و یا بروز حساسیت مفرط باید مصرف دارو قطع گردد.
عوارض آمیکاسین
نحوهٔ نگهداری
دور از نور و در دمای کمتر از 30 درجه سانتی‌گراد نگهداری گردد. از یخ‌زدگی محافظت گردد.
بسته‌بندی
آمپول 100 میلی‌گرم در 2 میلی‌لیتر: بسته‌بندی 10 عددی
آمپول 500 میلی‌گرم در 2 میلی‌لیتر: بسته‌بندی 10 عددی
داروهای هم‌گروه امیکاسین
- Neomycin
- Streptomycin
- Tobramycin
- Kanamycin
- Gentamicin
توجهات پزشکی- پرستاری:
- جهت تهیه محلول تزریق وریدی، آمپول آمیکاسین 500 میلی‌گرم را به 100 تا 200 میلی‌لیتر از محلول دکستروز 5 درصد و یا نرمال سالین 0.9 درصد اضافه نمایید.
- افزایش سریع سطح سرمی آمیکاسین ممکن است باعث دپرسیون تنفسی گردد.
- کشت و آزمایشات تعیین حساسیت باید قبل از شروع درمان انجام گیرد.
- آزمایشات بررسی فونکسیون کلیوی و عصب شنوایی باید پیش از شروع و به فواصل منظم در طول درمان انجام گیرد. بخصوص در افراد مسن و بیمارانی که سابقه اختلالات شنوایی و کلیوی دارند.
- درصورتی‌که قرار است درمان با آمیکاسین بیش از 10 روز ادامه یابد، تست‌های فونکسیون کلیه باید به‌صورت روزانه و ادیوگرام به‌صورت هفتگی انجام گیرد.
- به دلیل قابل دیالیز بودن دارو، بیمارانی که هم‌زمان همودیالیز می‌شوند، نیاز به تنظیم دوز دارند.
توجهات بیمار- خانواده:
- محلول تزریقی آمیکاسین باید کاملاً شفاف باشد. در صورت کدر بودن و یا وجود ذرات معلق در محلول از تزریق دارو خودداری نمایید.
- در طی درمان با آمیکاسین باید به علائم حساسیت شدید، وزوز گوش، سرگیجه و کاهش شنوایی دقت کرد.
- در طی مصرف دارو، در صورت کاهش حجم ادرار باید بلافاصله به پزشک خود اطلاع دهید.
- درمان خودسرانه و به مدت یا میزان بیشتر ازآنچه پزشک تجویز نموده است، ممنوع بوده و ممکن است موجب بروز مسمومیت ناشی از تزریق آمیکاسین گردد.
- درصورتی‌که منع مصرف وجود نداشته باشد بیمار باید طی درمان با این دارو به میزان زیادی آب و سایر مایعات در طی روز مصرف نماید.
- به‌منظور پیشگیری از نفروتوکسیستی لازم است بیمار در طول درمان کاملاً هیدراته باشد.
