قولنج یا کولیک در نوزادان؛ نشانه‌ها، دلایل بروز و درمان آن

قولنج یا کولیک نوزادی، گریهٔ غیرقابل‌کنترل در یک نوزاد سالم است. اگر کودک شما کمتر از پنج ماه داشته باشد و حداقل سه روز در هفته را برای بیشتر از سه ساعت متوالی به مدت حداقل سه هفته گریه کند، به‌احتمال‌زیاد ممکن است دچار قولنج شده باشد. قولنج یک بیماری نیست و به نوزاد شما هیچ آسیب درازمدتی نمی‌رساند، اما شرایط سختی را برای نوزاد و والدینش به وجود می‌آورد. در این مطلب می‌توانید با قولنج و مدت‌زمان آن، علائم و دلایل قولنج، راهکارهای پیدا کردن دلیل گریهٔ ناشی از قولنج و موارد نیازمند مراجعه به پزشک در صورت گریهٔ زیاد در نوزادان آشنا شوید.

قولنج و مدت‌زمان قولنج

قولنج نوزادی دائمی نیست. قولنج معمولاً در حدود شش هفتگی به اوج خود می‌رسد و سپس بین سه و چهارماهگی به‌طور قابل‌توجهی بهبود می‌یابد. بیشتر کودکان شیرخوار تا چهارماهگی از قولنج بهبود پیداکرده‌اند و برای تعداد کمی نیز، قولنج ممکن است تا یک ماه بیشتر از این زمان ادامه یابد. در این فاصله، روش‌هایی برای تسکین نوزاد خود بیاموزید و هر زمان که نیاز دارید درخواست کمک کنید. مراقبت از یک نوزاد دچار قولنج،‌ می‌تواند بسیار استرس‌زا باشد و شما نیز به‌عنوان مادر نوزاد برای حفظ تندرستی خود نیاز به استراحت دارید. از همسرتان، مادرتان یا یک دوست بسیار مورد اعتماد و آگاه بخواهید مراقبت از نوزاد را برای مدت کوتاهی به عهده بگیرد تا شما بتوانید برای پیاده‌روی بیرون بروید یا حتی اگر نیاز دارید باکمی گریه کردن خود را سبک کنید.

نشانه‌های قولنج در نوزادان

سروصدا و گریه کردن برای نوزادان امری طبیعی است و کودک بهانه‌گیر الزاماً مبتلابه کولیک نیست. در سایر کودکان سالم و خوب تغذیه‌شده، نشانه‌های کولیک عبارت است از:

• دوره‌های قابل پیش‌بینی گریه: کودکی که کولیک دارد معمولاً در ساعات معینی در روز گریه می‌کنند که معمولاً در بعدازظهر و غروب‌هاست. دوره‌های کولیک ممکن است از چند دقیقه تا حدود سه ساعت یا بیشتر به طول بیانجامد. کودک در دوره‌های درد کولیکی دچار حرکات روده‌ای و دفع گاز در اواخر دوره می‌شود.
• گریه شدید و تسکین‌ناپذیر: دردهای کولیکی شدید بوده و به نظر سخت می‌آید. ممکن است صورت کودک قرمز شود و آرام کردن وی اگر غیرممکن نباشد، بسیار سخت است.
• گریه‌هایی که بدون هیچ دلیل واضحی رخ می‌دهند: گریه کردن برای کودکان نرمال است؛ اما گریه کردن معمولاً به این معنی است که کودک به چیزی مثل غذا و یا تعویض پوشک نیاز دارد. گریه‌های مرتبط با دردهای کولیکی بدون هیچ دلیل مشخصی رخ می‌دهند.
• تغییر وضعیت: گرد کردن پاها رو به بالا، گره کردن مشت‌ها و سفت کردن عضلات شکم در دوره‌های کولیک شایع است.

کولیک بسیار شایع است. معمولاً چند هفته پس از تولد آغازشده و تا 3 ماهگی بهبود می‌یابد. در سن 4 تا 5 ماهگی، اکثر کودکان مبتلابه کولیک بهتر می‌شوند.

کولیک به طور معمول در نوزادان حدود سه هفتگی شروع می شود

دلایل بروز قولنج در نوزادان

قولنج یکی از اسرار بزرگ زندگی نوزادان است. این عارضه بین نوزادان اول خانواده، نوزادان بعدی، بین پسران و دختران و بین نوزادانی که شیر مادر می‌خورند و آن‌هایی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند به یک اندازه شایع است و هیچ‌کس نمی‌داند که چرا برخی از نوزادان بیشتر مستعد ابتلا به آن هستند.

برخی از کارشناسان معتقدند که حملات طولانی گریهٔ ناشی از قولنج، یک برون‌ریزی و تخلیهٔ فشار فیزیکی برای نوزادان حساس است. آن‌ها می‌گویند وقتی کم‌کم شب فرامی‌رسد، این نوزادان نمی‌توانند مناظر، صداها یا هیجانات بیشتری را تجربه و تحمل کنند و به همین دلیل پریشان می‌شوند و گریه می‌کنند.

نظریهٔ دیگر این است که قولنج گاهی به علت نامتعادلی باکتری‌های سالم در روده ایجاد می‌شود. مطالعات نشان داده است که ریزفلور رودهٔ نوزادان مبتلابه قولنج با نوزادان دیگر فرق دارد و پژوهش‌هایی نیز نشان داد که درمان با فرآورده‌های پروبیوتیک مخصوص و به‌طور خاص لاکتوباسیلوس روتری، به بهبود علائم قولنج در برخی از نوزادان کمک می‌کند. پس شاید بد نباشد اگر از پزشک کودک خود بخواهید یک پروبیوتیک خاص را در صورت امکان به شما توصیه کند.

عوامل خطر

کودکانی که مادر آن‌ها در طول بارداری یا پس از زایمان سیگار می‌کشد، در معرض خطر بالاتری برای دردهای کولیکی هستند.

تئوری‌های بسیاری در خصوص آنچه کودک را مستعد کولیک می‌کند وجود دارد اما هیچ‌کدام به اثبات نرسیده‌اند، ازجمله:

• کولیک در اغلب کودکان اول و یا کودکان تغذیه‌شده با فرمولا دیده نمی‌شود.
• رژیم مادر شیرده اثری بر تحریک کولیک ندارد.
• تعداد مشابهی از پسران و دختران، بدون توجه به مرتبه تولد یا نحوه تغذیه آن‌ها به کولیک مبتلا می‌شوند.

عوارض کولیک کودک

اگرچه کولیک کودک برای کل خانواده مشکل‌ساز است اما به نظر می‌رسد عواقب ماندگار خاصی نداشته باشد. رشد و تکامل کودکان مبتلابه کولیک نرمال است.

آزمایش‌های تشخیصی

• متخصص اطفال معاینات بالینی را برای علل ممکن استرس ازجمله فشار دادن روده (انسداد روده) انجام می‌دهد. اگر کودک شما از سایر جنبه‌ها سالم باشد، ممکن است کولیک در کودک شما تشخیص داده شود.
• تست‌های آزمایشگاهی، اشعه ایکس و سایر تست‌های تشخیصی معمولاً موردنیاز نیست اما در علل نامشخص، این تست‌ها به رد سایر علل کمک می‌کند.

درمان قولنج نوزاد

بهتر است ابتدا به پزشک کودکتان مراجعه کنید تا از نبود هرگونه عارضهٔ پزشکی دیگری که می‌تواند باعث گریهٔ نوزاد شده باشد، مطمئن شوید؛ اما به‌طورکلی برخی روش‌ها برای تسکین نوزاد شامل موارد زیر است:

ماساژ نوزاد: نوزاد ممکن است از یک ماساژ آرام لذت ببرد، اما به واکنشش به ماساژ دقت کنید. ممکن است ماساژ او را بیش‌ازحد تحریک کند، زیرا اثرگذار بودن ماساژ ازلحاظ علمی برای قولنج ثابت نشده است. همچنین لازم است مراقب باشید که در مورد نوزادان مبتلابه ریفلاکس، باید از انجام ماساژ خودداری کنید.

ماساژ دادن یک درمان خانگی کولیک نوزاد است

صداهای آرام‌بخش: نوزادان صداهایی را که یادآور ضربان منظم قلب مادر و صداهای ملایم رحم مادرشان باشد را دوست دارند. نوزاد شما ممکن است از شنیدن صدای ماشین لباس‌شویی یا صدای جاروبرقی، احساس آرامش کند یا حتی شاید با شنیدن صدای هود آشپزخانه آرام شود. شما همچنین می‌توانید صداهای آرامش‌بخشی مانند صدای باران یا دیگر صداهای مداوم و طبیعی را در اینترنت جست‌وجو کنید و آن‌ها را برای نوزاد پخش‌کنید.

سکوت: برخی نوزادان با حرکت، سروصدا و فعالیت تسکین پیدا می‌کنند، اما برخی دیگر به تحریک کمتر نیاز دارند و به سکوت، سکون، بی‌حرکت ماندن و تاریکی بهتر پاسخ می‌دهند.

حرکت و نوسان: حرکت و نوسان خیلی خیلی ملایم می‌تواند برای نوزاد تسکین‌دهنده باشد، بنابراین سعی کنید نوزاد را خیلی آرام تکان دهید. می‌توانید او را در یک تاب نوزاد قرار دهید تا این حس متفاوت را احساس کند. همچنین اگر نوزاد را در یک آغوشی کودک بگذارید و در اطراف خانه کمی راه بروید شاید آرام شود. او ممکن است دوست داشته باشد که بالاتر بسته شود، طوری که به قفسهٔ سینهٔ شما و ضربان قلبتان نزدیک‌تر باشد. می‌توانید وقتی بزرگ‌تر شد، در این موقعیت و درحالی‌که او را نزدیک به خود نگه‌داشته‌اید، خیلی آرام بالا و پایین بپرید؛ شاید او این حس را نیز دوست داشته باشد و کمی آرام شود.

بیرون بردن: بیرون بردن نوزاد در یک کالسکه یا آغوشی ممکن است به تسکینش کمک کند. منظره‌ها، صداها و بوهای جدید می‌تواند ذهن نوزاد را مشغول کند و هوای تازه و ریتم راه رفتن ممکن است او را به‌اندازه‌ای آرام کند که به خواب برود. از سوی دیگر، اگر تمام صبح با نوزادتان بیرون از خانه بوده‌اید، سکوت و آرامش خانه ممکن است همان چیزی باشد که او برای آرام شدن نیاز دارد.

تغییر وضعیت بدن: نوزاد ممکن است در آغوش شما در حالت خوابیده راحت‌تر باشد یا ممکن است یک حالت عمودی‌تر را ترجیح دهد. وقتی کودکتان ناراحت است، می‌توانید وضعیت‌های مختلف را امتحان کنید تا ببینید کدام را ترجیح می‌دهد، اما از قرار دادن نوزاد روی شکمش به‌شدت خودداری کنید.

پیچیدن کودک: پیچیدن نوزاد در یک‌تکه پارچهٔ نخی خیلی نازک در طول برخی ساعات روز می‌تواند به او کمک کند تا کمتر احساس تنش و اضطراب کند. اگر نوزاد گریانتان برای شیر خوردن در آغوش شما آرام نمی‌گیرد هم می‌توانید پیچیدن او را در طول تغذیه امتحان کنید. همچنین قبل از شروع گریه‌های قولنج، او را در یک قنداق فرنگی نوزاد بپیچید. این کار ممکن است به نوزاد دچار قولنج کمک کند که خوابش ببرد. یادتان باشد که نوزاد را جایی بگذارید که بتوانید بر او نظارت کنید تا مطمئن شوید روی شکمش نمی‌غلتد و صورتش روی تشک قرار نمی‌گیرد. برای کاهش این خطر، وقتی نوزاد حدود دوماهه شد یا هر زمان که قادر به غلت زدن شد، دیگر او را توی چیزی نپیچید و هرگز قنداقش نکنید.

حمام کردن: یک حمام آب گرم در زمان ناراحتی و گریه‌های قولنج ممکن است نوزاد را آرام و ذهنش را مشغول کند. برخی از نوزادان با پاشیدن آب از شیلنگ یا دوش حمام به پشتشان تسکین می‌یابند. ممکن است که نوزاد شما هم از ضربه‌های آرام و ریتم دار آب گرم و صدای آن لذت ببرد.

فرآورده‌های پروبیوتیک: پژوهش‌ها نشان داده است که باکتری‌های رودهٔ نوزادان دچار قولنج با نوزادان بدون قولنج فرق دارد و در این تحقیقات، فرآورده‌های پروبیوتیک در برخی از نوزادان به کاهش علائم قولنج آن‌ها کمک کرد. هرچند کارشناسان می‌گویند هنوز معلوم نیست که پروبیوتیک‌ها آن‌قدر مؤثر باشد که برای تمام نوزادان مبتلابه قولنج توصیه شود. اگر می‌خواهید فرآورده‌های پروبیوتیک را امتحان کنید، بهتر است از پزشکتان برای انتخاب آن کمک بگیرید.

چه چیزی برای درمان کولیک نوزاد خوب است؟

درمان نفخ: نفخ باعث قولنج نوزاد نمی‌شود، اما برخی از نوزادان مبتلابه قولنج از نفخ نیز رنج می‌برند، زیرا موقع گریه معمولاً هوا را می‌بلعند. در طول تغذیه، نوزاد را به حالت نشسته نگه‌دارید و مرتب آروغ او را بگیرید تا درد ناشی از نفخ تسکین یابد. غیر از پروبیوتیک‌ها، می‌توانید از قطرهٔ ضد نفخ نوزادان نیز با اجازهٔ پزشک کودکتان استفاده کنید. اثرگذاری هیچ‌کدام از این داروها هنوز ثابت نشده است، اما معمولاً برای درد ناشی از نفخ در نوزادان استفاده می‌شود.

زمان مراجعه به پزشک

فکر خوبی است که با یک پزشک در مورد گریهٔ نوزاد خود صحبت کنید. پزشک می‌تواند دیگر علل بالقوهٔ گریه کردن مانند مشکلات روده یا عفونت‌های ادراری را نیز بررسی کند. او همچنین تغذیهٔ سالم و طبیعی بودن رشد نوزاد را بررسی خواهد کرد و با انتخاب بهترین روش و راهکارها به بهبود این عارضه کمک خواهد کرد؛ اما اگر نوزاد شما غیر از گریه کردن، علائم دیگری نیز دارد، لازم است فوراً با پزشک تماس بگیرید، زیرا این گریه می‌تواند ناشی از قولنج نباشد. برخی از این علائم خطر شامل موارد زیر است:

• تب
• استفراغ
• مدفوع خونی

پیشگیری

مراقبت از کودک مبتلابه کولیک حتی برای والدین باتجربه، می‌تواند خسته‌کننده و استرس‌زا باشد. به یاد داشته باشید باید از خودتان نیز مراقبت کنید. این پیشنهادات می‌تواند کمک‌کننده باشد:

• استراحت کنید؛ زمانی که هر آنچه می‌توانید انجام دادید، از همسر یا شخص دیگری بخواهید تا از کودک مراقبت کند. از افرادی مثل دوستان یا همسایه‌ها که داوطلب نگهداری از کودک هستند، کمک بگیرید. حتی اختصاص یک ساعت زمان برای خودتان هم می‌تواند به شما نیروی تازه ببخشد.
• احساسات خود را بیان کنید؛ احساس ناتوانی، ناامیدی، گناه یا عصبانیت در این زمان برای والدین طبیعی است. با همسر یا یک شنونده خوب دیگر صحبت کنید.
• مثبت بیاندیشید؛ موفقیت خود را به‌عنوان والد با میزان گریه کودک نسنجید. کولیک نتیجه عملکرد ضعیف والدین نیست.
• از خودتان نیز مراقبت کنید؛ غذاهای سالم بخورید؛ زمانی را برای ورزش کردن مثل پیاده‌روی اختصاص دهید. اگر می‌توانید زمانی را که کودک خواب است، بخوابید. از مصرف دارو و الکل پرهیز نمایید.
• به یاد داشته باشید این امر موقتی است؛ دوره‌های کولیک معمولاً در سه‌ماهگی بهبود می‌یابد. بهتر است محدودیت‌های خود را بشناسید. اگر گریه کودک سبب می‌شود کنترل خود را از دست بدهید، وی را در مکانی امن مانند گهواره‌اش قرار داده و به اتاق دیگری بروید. اگر ضروری است با پزشک، سرویس مداخلات ضروری محلی یا سرویس سلامت روان، تماس گرفته تا برای حمایت‌های بیشتر به شما کمک کنند.

این پیشنهادات نه‌تنها برای والدین بلکه برای تمام افرادی که از کودک نگهداری می‌کنند بکار می‌آید.