مرده زایی؛ علت، عوامل، تشخیص و روش‌های دفع بقایای جنین

مرده زایی (انگلیسی: Stillbirth) به مرگ جنین بعد از هفتۀ ۲۰ بارداری در رحم یا هنگام تولد، مرده‌زایی می‌گویند. این وضعیت با خاتمۀ بارداری پیش از هفتۀ ۲۰ که به آن سقط ناخواستۀ جنین می‌گویند متفاوت است. بیشترین موارد مرده‌زایی برخلاف اسم آن پیش از زایمان اتفاق می‌افتد. مرده‌زایی یک عارضۀ متداول نیست و جای نگرانی ندارد. این مطلب می‌تواند در صورت نیاز برای داشتن اطلاعات دقیق‌تر در مورد این اتفاق، به شما کمک کند.

بیشتر بخوانید: سقط ناخواسته جنین؛ علل، علائم، تشخیص و درمان سقط مکرر جنین

دلایل مرگ جنین در رحم

در بسیاری از موارد، با وجود بررسی‌های جامع، علت مرگ هرگز مشخص نمی‌شود و در موارد دیگر ممکن است مرگ جنین بیش از یک علت داشته باشد. علت‌های شایعی که می‌تواند باعث مرگ جنین شود عبارت است از:

رشد کند جنین: کودکانی که سرعت رشد آهسته‌ای دارند، ریسک بسیار بالاتری برای مرگ جنینی دارند، به‌خصوص آن دسته از کودکانی که رشدشان دچار مشکل شده باشد.

جدا شدن زودرس جفت: دلیل شایع دیگر برای مرگ جنین زمانی است که جفت قبل از زایمان، از دیوارۀ رحم کنده می‌شود.

مشکلات مادرزادی: ناهنجاری‌های کروموزومی، ژنتیکی و مشکلات ساختاری می‌تواند باعث مرگ جنین شود. برخی جنین‌های مرده در رحم به چندین نقص مادرزادی مبتلا هستند.

چه عواملی باعث مرگ جنین میشود؟

عفونت: عفونت مادر، جنین یا جفت از دیگر علت‌های شایع مرگ جنین است، به‌خصوص اگر عفونت پیش از هفتۀ ۲۸ بارداری اتفاق بیفتد. عفونت‌های شناخته‌شده‌ای که در مرگ جنین تأثیر دارند شامل بیماری پنجم یا پاروویروس، سیتومگالوویروس، لیستریوز و سیفلیس است.

مشکلات مربوط به بند ناف: مشکلات مربوط به بند ناف در تعداد اندکی از مرگ‌های جنینی مؤثر است. در صورت وجود گره در بند ناف یا اتصال نامناسب بند ناف به جفت، اکسیژن کافی به جنین نمی‌رسد و محرومیت از اکسیژن ممکن است باعث مرگ شود. ناهنجاری‌های بند ناف بین کودکان سالم نیز رایج است و به‌ندرت تنها دلیل مرگ جنین در رحم است.

اتفاق‌های دیگری ازجمله کمبود اکسیژن در طول فرایند زایمان، مشکل یا آسیب جدی به مادر مانند تصادف ماشین نیز می‌تواند باعث مرگ جنین در رحم شود.

عوامل افزایش‌دهندۀ خطر مرگ جنین

اگرچه مرگ جنین در بارداری موضوع شایعی نیست اما در برخی زنان، احتمال بروز این عارضه بیشتر است. احتمال مرگ جنین در رحم با وجود شرایط زیر بیشتر خواهد بود:

• سابقۀ مرگ جنین در رحم یا محدودیت رشد داخل ‌رحمی
• سابقۀ زایمان زودرس، فشار خون بالا در دوران بارداری یا مسمومیت حاملگی
• وجود بیماری‌های مزمن مانند لوپوس، فشارخون، دیابت، مشکلات کلیوی، ترومبوفیلی که اختلالی است که منجر به ایجاد لخته خون می‌شود یا بیماری‌های تیروئید
• وجود مشکلاتی مانند محدودیت رشد داخل رحمی، فشارخون بالا، مسمومیت حاملگی یا کلستاز داخل کبدی در بارداری فعلی
• مصرف سیگار، نوشیدنی‌های الکلی یا استفاده از برخی مواد مخدر در طول بارداری توسط مادر
• چاقی مفرط مادر

تشخیص مرگ جنین

زنان ممکن است به دلیل حس نکردن تحرک جنین در رحم یا طی یکی از معاینات معمول بارداری به این موضوع پی ببرند. پزشک با استفاده از گوشی داپلر، ضربان قلب جنین را گوش می‌دهد و درصورتی‌که ضربانی وجود نداشته باشد، با انجام سونوگرافی، توقف ضربان قلب جنین و مرگ او را تأیید خواهد کرد. در برخی موارد، سونوگرافی می‌تواند اطلاعاتی را برای توضیح علت مرگ جنین در اختیار پزشک قرار دهد. پزشک همچنین با انجام آزمایش خون، می‌تواند احتمال‌هایی را بررسی کند که ممکن است باعث مرگ جنین شده باشد. درصورتی‌که تمایل داشته باشید، پزشک می‌تواند با انجام آزمایش آمنیوسنتز، مشکلات کروموزومی‌ای را بررسی کند که ممکن است در مرگ جنین نقش داشته باشد.

روش‌های خارج کردن جنین مرده از رحم

چگونه جنین مرده را دفع کنیم؟

پزشک می‌تواند بعد از تشخیص مرگ جنین، هرچه سریع‌تر نسبت به زایمان و خارج کردن جنین اقدام کند یا با توجه به شرایط مادر و زمان بارداری، مدتی را برای زایمان طبیعی و خروج جنین منتظر بماند. مادر در طول این مدت، توسط پزشک تحت نظر قرار می‌گیرد تا دچار عفونت یا ایجاد لخته خون نشود. برای خروج جنین مرده، از دو روش القای زایمان یا عمل اتساع و تخلیه به شکل زیر استفاده می‌شود:

القای زایمان: اگر مادر در سه‌ماهۀ سوم بارداری باشد، معمولاً از این روش استفاده می‌شود. در این روش اگر دهانۀ رحم مادر هنوز برای زایمان آماده نباشد و به حد کافی باز نشده باشد، پزشک با ورود دارو به واژن، فرایند باز شدن دهانۀ رحم را تسریع می‌کند و سپس با تزریق هورمون اکسی‌توسین که منجر به انقباضات رحمی می‌شود، فرایند زایمان را آغاز می‌کند. بسیاری از زنان قادر به زایمان از طریق واژن هستند.

اتساع و تخلیۀ رحم یا کورتاژ: اگر مادر در سه‌ماهۀ دوم بارداری باشد و امکانات پزشکی کافی باشد، پزشک می‌تواند جنین را توسط عملی به نام اتساع و تخلیه یا کورتاژ تخلیه‌ای از رحم خارج کند. این روش ممکن است با بیهوشی کامل یا از طریق بی‌حسی موضعی و تزریق آرام‌بخش انجام شود و در آن پزشک ابتدا دهانۀ رحم را باز و سپس با استفاده از ابزارهایی، جنین و جفت را از رحم جدا و توسط دستگاه ساکشن و مکنده از رحم خارج می‌کند.

همچنین بخوانید: دفع بقایای سقط جنین

اقداماتی پس از خارج کردن جنین

بعد از خارج کردن جنین از رحم، تیم پزشکی می‌تواند با انجام آزمایش به تشخیص علت‌های مرگ جنین بپردازد. بلافاصله پس از خروج جنین از رحم، جفت، غشاها و بند ناف موردبررسی قرار می‌گیرند. در صورت موافقت خانواده، آزمایش‌های ژنتیک و رادیوگرافی اشعۀ ایکس یا mri روی جنین انجام خواهد شد تا علت‌های احتمالی مرگ جنین بررسی شود. هرچند ممکن است معاینات و بررسی‌ها نتواند دلیل قطعی مرگ جنین را مشخص کند، اما اطلاعات مناسبی در اختیار پزشک قرار می‌دهد. پزشک می‌تواند با استفاده از اطلاعاتی که به دست آورده است، به زوج موردنظر برای بارداری بعدی مشاوره‌های مناسبی بدهد.