سایکوز یا روان پریشی؛ علل، علائم، تشخیص و درمان آن
عبارت روان‌پریشی یا سایکوز (به انگلیسی: Psychosis) یکی از عبارات پرکاربرد در حیطه روانشناسی است و احتمالاً به گوش خیلی از شما آشنا می‌آید. بااین‌حال ممکن است معنای آن برایتان یا دیگر افراد مبهم به نظر برسد. سایکوز به انواع جدی از روان‌پریشی‌ها اطلاق می‌شود به‌طوری‌که مشخصه اصلی آن‌ها توهم و هذیان است. سایکوز می‌تواند همراه با بیماری‌های روانی دیگر و حتی برخی از اختلالات شخصیت نیز رخ دهد. برای روشن شدن مفهوم سایکوز، مطالعه مقاله زیر می‌تواند مفید واقع شود.
سایکوز یا روان‌پریشی چیست؟
متخصصان روانشناسی و روان‌پزشکی از دو عبارت سایکوز (روان‌پریشی) و نِوروز برای نوعی دسته‌بندی کردن اختلالات استفاده می‌کنند. در واقع سایکوز و نوروز نام اختلال نیستند، بلکه هرکدام یک وضعیت را تشریح می‌کنند و خود می‌توانند شامل چند اختلال باشند.
همه چیز درباره سایکوز یا روان پریشی
به‌طورکلی سایکوز به حالتی از وضعیت روانی اطلاق می‌شود که در آن فرد ارتباط خود را کاملاً با واقعیت از دست می‌دهد و عملاً بین واقعیت و خیال نمی‌تواند تفاوت قائل شود؛ اما در حالت نِوروز فرد از واقعیت جدا نشده است و نسبت به وضعیت و احیاناً مشکلات خود بینش قابل‌توجهی دارد. در این دست اختلالات بیمار قادر است خیالات خود را از واقعیت متمایز کند. هرچند ممکن است اختلالات شدیدی در رفتار و احساسش داشته باشد ولی دچار روان‌پریشی و ازهم‌گسیختگی نشده است. برای مثال ممکن است اختلال فرد نوروز، اضطراب اجتماعی، افسردگی یا فوبیا باشد.
عبارت معادل در زبان فارسی برای سایکوز ((روان‌پریشی)) می‌باشد. فرد روان‌پریش حس واقعیت سنجی‌اش را از دست داده است. در واقع عبارت یا وضعیت سایکوز به بیماری‌های شدیدتری مثل اسکیزوفرنی و دوقطبی اطلاق می‌شود.
علل ابتلا به سایکوز
علل شروع سایکوز به‌طور دقیق مشخص نیستند. ترکیبی از علل ژنتیکی و وراثتی و قرار گرفتن در معرض استرس و مشکلات محیطی می‌توانند منجر به سایکوز شوند. یک واقعه آسیب‌زا مثل از دست دادن ناگهانی یک فرد عزیز، می‌تواند شروع‌کننده نشانه‌ها باشند. علاوه بر اختلالات روانی، ضربه‌های مغزی، و بیماری‌هایی مثل آلزایمر و پارکینسون هم می‌توانند منجر به وضعیتی مثل سایکوز شوند.
نشانه‌های سایکوز (روان‌پریشی)
علائم و نشانه های سایکوز یا روان پریشی چیست؟
قبل از اینکه فرد وارد دورۀ سایکوز شود معمولاً دیگران متوجه تغییراتی در رفتار وی می‌شوند. در واقع تغییراتی در رفتار، خلق و سایر جنبه‌های شخصیتی بیمار رخ می‌دهد که می‌توانند نشانه‌ای از شروع بیماری روانی باشند. دو نشانه مهم سایکوز هذیان و توهم می‌باشند که در ادامه شرح داده‌ایم.
هذیان: هذیان باور و عقیدۀ غلطی است که فرد در مورد خود، دنیا، اطرافیان و یا سایر چیزها دارد. بدون اینکه برای این باور غلط در دنیای واقعی مدرک و استدلال منطقی داشته باشد. فرد دارای هذیان علیرغم نقض دائم این باورها و یا عدم‌تأییدش باز هم مصرانه روی عقیده‌اش ایستادگی می‌کند. هذیان خود انواعی دارد؛ برای مثال فرد ممکن است باور داشته باشد تحت تعقیب است یا باور داشته باشد فضایی‌ها عقایدش را دزدیده و در محیط منتشر می‌کنند.
توهم: توهم، دیدن، شنیدن و احساس چیزهایی است که در عالم واقعی وجود ندارند. ممکن است فرد در اثر توهم صدایی را بشنود که به او دستوراتی می‌دهد یا فردی را ببیند.
علاوه بر این دو نشانۀ اصلی، در رفتار فرد هم آشفتگی‌هایی می‌بینیم. یعنی رفتار فرد سایکوتیک متناسب با موقعیت نیست. همچنین کلام وی هم دچار مشکل می‌شود.
تشخیص و درمان روان‌پریشی
تشخیص سایکوز به نظر متخصصین روانشناسی و روان‌پزشکی احتیاج دارد. بدین معنی که امری تخصصی است و نیاز به بررسی‌های بیشتری دارد. برای این مسئله به مطالبی که در اینترنت پیدا می‌کنید، اکتفا نکنید.
تشخیص به‌موقع و زودهنگام یکی از مواردی است که در طی کردن درمان و طی کردن دوره بهبود فرد بسیار مؤثر می‌باشد.
برای درمان، علل به وجود آورنده اختلالات روانی باید پیگیری و تشخیص داده شوند. متخصصان درمان را در دو بخش دارویی و روان‌شناختی ادامه می‌دهند. درمان دارویی شامل داروهای آنتی سایکوز مثل هالوپریدول می‌شود. روان‌پزشک داروی ضدسایکوز را برای کاهش نشانه‌ها تجویز می‌کند. اما روانشناس درمان روان‌شناختی را برای شناسایی و درمان هذیان‌ها و توهم‌ها، افزایش بینش مراجع، فراهم کردن حمایت و همچنین آموزش روانی فرد و نزدیکانش استفاده می‌کند.
