عکس رنگی رحم؛ کاربرد، شرایط، زمان مناسب، مزایا و خطرات

امروزه مشکل ناباروری در میان زوجین افزایش‌یافته است و همه دنبال علت این ناباروری هستند. یکی از راه‌های تشخیص علت ناباروری در زنان انجام عکس رنگی است؛ زیرا در سونوگرافی شکمی و واژینال تمام مشکلات رحم ولوله‌های فالوپ مشخص نمی‌شود. در این مقاله اطلاعات کامل درباره فرایند انجام عکس رنگی داده‌شده است:

عکس رنگی رحم (هیستروسالپینگوگرافی) چیست؟

عکس رنگی رحم یک نوع اشعه‌ایکس است که به رحم و لوله های رحمی (ساختارهایی که تخمک را از تخمدان به رحم منتقل می‌کنند) تابانده می‌شود. در این نوع تصویربرداری از مواد رنگی استفاده می‌شود به‌طوری‌که لوله‌های رحم به‌وضوح در تصاویر اشعه‌ایکس نشان داده می‌شوند. به این نوع تصویربرداری فلوروسکوپی می‌گویند که یک تصویر ویدئویی به‌جای یک تصویر ثابت ایجاد می‌کند و رادیولوژیست می‌تواند رنگ را با حرکت اشعه در سیستم تولیدمثل ببیند. سپس وجود انسداد در لوله‌های رحمی یا سایر اختلالات ساختاری در رحم مشاهده می‌شود.

علت انجام عکس رنگی از رحم

پزشک شما ممکن است این آزمایش را در صورت داشتن مشکل در بارداری یا مشکلات حاملگی مانند سقط‌جنین انجام دهد. عکس رنگی رحم می‌تواند به تشخیص علت ناباروری کمک کند. ناباروری ممکن است ناشی از:

مربوط به رحم

• ناهنجاری‌های مادرزادی رحمی
• فیبروئیدهای رحم
• بدخیمی رحمی
• چسبندگی داخل رحمی
• پولیپ رحم (آندومتر)

مربوط به لوله رحم

انسداد لوله رحمی: معمولاً بعد از التهاب لگن قبلی اتفاق می‌افتد و با نازک شدن لوله‌ها به علت اسپاسم لوله رحم با کنتراست متفاوت است.

• پولیپ لوله رحم
• بدخیمی لوله
• اسپاسم لوله رحم: می‌تواند فیزیولوژیکی باشد
• سالپینکتومی (برداشتن لوله رحم)

خانم دکتر ندا کاظمی، استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در ادامه می‌گویند:”اگر عمل جراحی لوله‌ای داشته‌اید، پزشک ممکن است عکس رنگی رحم را برای بررسی این عمل جراحی انجام دهد. اگر شما پیوند مجدد لوله و یا ترمیم داشته‌اید، پزشک این آزمایش را انجام می‌دهد تا اطمینان حاصل شود که لوله‌های شما باز می‌باشد. همچنین در موارد بستن لوله رحمی برای چک مجدد بسته نبودن به کار می‌رود”.

کاربردهای معمول استفاده از عکس رنگی رحم چیست؟

عکس رنگی رحم و بارداری

هیستروسالپینگوگرافی در درجه اول برای بررسی مشکل بارداری برای ارزیابی شکل و ساختار رحم، دهانه لوله‌های رحمی و بررسی ضایعه‌های فضاگیر در داخل حفره رحم و یا داخل شکم استفاده می‌شود که باعث فشار به رحم  می‌شود. این روش می‌تواند برای بررسی سقط‌های مکرر ناشی از اختلالات مادرزادی و تعیین وجود و شدت اختلالات زیر استفاده شود. هیستروسالپینگوگرافی برای ارزیابی باز بودن لوله‌های فالوپ و برای نظارت بر اثرات جراحی لوله استفاده می‌شود.

مزایا و خطرات عکس رنگی رحم چیست؟

مزایا عکس رنگی رحم

• عکس رنگی یک عمل حداقل تهاجمی با عوارض نادر است.
• هیستروسالپینگوگرافی یک عمل نسبتاً کوتاه است که اطلاعات ارزشمندی را در مورد ناهنجاری‌هایی که موجب ناباروری یا مشکلات بارداری مثل سقط مکرر می‌شوند، ارائه می‌دهد.
• هیستروسالپینگوگرافی گاهی می‌تواند لوله‌های فالوپ را باز کند و به بیمار کمک می‌کند باردار شود.
• پس از بررسی اشعه‌ایکس، در بدن بیمار اشعه‌ای باقی نمی‌ماند.
• اشعه‌ایکس معمولاً در محدوده تشخیصی معمولی برای این آزمون عوارض جانبی ندارد.

خطرات انجام عکس رنگی رحم

• احتمال کم ابتلا به سرطان در اثر قرار گرفتن در معرض تابش وجود دارد. بااین‌حال، مزایای این عمل از معایب و خطرات آن بیشتر است.
• دوز مؤثر تابش برای این عمل متفاوت است.
• در صورت وجود عفونت فعال، در صورت عدم توجه باعث عفونت لگنی می‌شود.
• در صورت وجود حاملگی و عدم توجه به آن، موجب اثرات نامطلوب به جنین می‌شود

خطرات عکس رنگی که رحم بسیار نادر است. خطرات احتمالی عبارت‌اند از:

• واکنش آلرژیک به رنگ کنتراست
• اندومتریت (عفونت پوشش رحم)
• آسیب به رحم، مانند سوراخ شدن

شرایط گرفتن عکس رنگی از رحم

– بعضی از زنان این آزمایش را دردناک می‌بینند، بنابراین ممکن است پزشک شما داروهای مسکن تجویز کند. این دارو باید حدود یک ساعت قبل از آزمایش مصرف شود. اگر عصبی هستید و می‌ترسید، پزشک یک آرام‌بخش تجویز می‌کند تا به شما کمک کند. ممکن است آنتی‌بیوتیک قبل یا بعد از آزمایش برای جلوگیری از عفونت تجویز شود.

– این آزمایش چند روز تا یک هفته پس از دوره قاعدگی شما انجام می‌شود. انتخاب این زمان برای اطمینان از اینکه شما باردار نیستید انجام می‌شود. همچنین به کاهش خطر ابتلا به عفونت کمک می‌کند. اگر باردار هستید به پزشک اطلاع دهید زیرا این آزمایش برای جنین خطرناک است. همچنین اگر بیماری التهابی لگن یا خونریزی واژینال بدون علت داشته باشید، نباید این تست را انجام دهید. بهتر است در سیکلی که قرار است این کار را انجام دهید نزدیکی پیشگیری‌کننده داشته باشید.

– این آزمایش اشعه‌ایکس با استفاده از ماده کنتراست یا رنگ‌ها انجام می‌شود. رنگ یا ماده کنتراست یک ماده است که وقتی بلعیده یا تزریق می‌شود، به بهتر دیده شدن اندام‌های خاص یا بافت‌های اطراف آن کمک می‌کند. این ماده جذب نمی‌شود و از طریق ادرار دفع می‌شود. اگر واکنش آلرژیک به باریم یا رنگ کنتراست داشتید به پزشک اطلاع دهید.

– فلز می‌تواند با تصویربرداری دستگاه اشعه‌ایکس تداخل داشته باشد؛ بنابراین از شما خواسته می‌شود قبل از انجام آزمایش، هرگونه فلز مانند جواهرات را از خود دور کنید.

– اگر التهاب مزمن دارید و یا عفونت لگنی و یا اینکه داروی خاصی مصرف می‌کند قبلش حتماً به پزشک اطلاع دهید.

زمان مناسب انجام عکس رنگی رحم:

برای اطمینان از اینکه حامله نیستید،  بهتر است  انجام عکس رنگی رحم، یک هفته بعد  از شروع عادت ماهانه و قبل ازروزهای تخمک گذاری انجام شود. در سیکلی که قرار است عکس رنگی رحم انجام شود، نزدیکی‌های ” محافظت‌شده ” داشته باشید.

در هنگام گرفتن عکس رنگی رحم چه اتفاقی می‌افتد؟

گرفتن عکس رنگی رحم چگونه است؟

– در این آزمون باید لباس مخصوص بیمارستان بپوشید و به پشت دراز بکشید، زانوها را خم کرده و پاها را بازکنید. سپس رادیولوژیست یک اسپکولوم را وارد واژن می‌کند. این کار طوری انجام می‌شود که دهانه رحم که در پشت واژن قرار دارد، دیده شود. ممکن است کمی اذیت شوید.

– رادیولوژیست سپس دهانه رحم را تمیز می‌کند و ممکن است یک بی‌حسی موضعی را به داخل دهانه رحم تزریق کند تا درد را کاهش دهد. تزریق ممکن است مانند ضربه باشد. سپس دستگاهی به نام کانولا به داخل دهانه رحم وارد می‌شود و اسپکولوم برداشته می‌شود. رادیولوژیست رنگ را از طریق کانول وارد می‌کند که به رحم ولوله‌های فالوپ وارد می‌شود.

– سپس شمارا زیر دستگاه اشعه‌ایکس قرار می‌دهند و رادیولوژیست شروع به گرفتن اشعه‌های ایکس می‌کند. ممکن است از شما خواسته شود چندین بار موقعیت خود را تغییر دهید تا بتوانند زاویه‌های مختلف را ثبت کنند. ممکن است درد و گرفتگی عضلات را مشاهده کنید زیرا رنگ توسط لوله‌های فالوپی حرکت می‌کند. هنگامی‌که اشعه‌ایکس تابیده شد، رادیولوژیست کانول را درمی‌آورد. بعدازآن هرگونه داروهای مناسب برای پیشگیری از درد و یا عفونت تجویز می‌شود.

آیا عکس رنگی رحم درد دارد؟

این آزمون باید ناراحتی جزئی ایجاد کند. هنگامی‌که کاتتر قرار داده می‌شود و مواد کنتراست تزریق می‌شود، ناراحتی و گرفتگی دارید، اما خیلی طول نمی‌کشد. همچنین ممکن است تحریک پریتوئن، پوشش حفره شکمی، باعث ایجاد درد در قسمت پایین شکم شود، اما این درد نیز خیلی کم است و طول نمی‌کشد. اکثر زنان چند روز پس از آزمایش، لکه بینی مشاهده می‌کنند که طبیعی است.

پس از آزمایش عکس رنگی رحم چه اتفاقی می‌افتد؟

پس از آزمون، ممکن است دردهایی مشابه درد قاعدگی داشته باشید. همچنین ممکن است ترشحات واژن یا خونریزی خفیف و یا لکه بینی واژینال را تجربه کنید. برای جلوگیری از عفونت در طول این مدت باید به‌جای تامپون از پد استفاده کنید.

بعضی از زنان همچنین پس از آزمون، سرگیجه و حالت تهوع را تجربه می‌کنند. این عوارض جانبی طبیعی هستند و درنهایت از بین خواهند رفت. بااین‌حال، اگر علائم عفونت را تجربه کردید به پزشک اطلاع دهید، ازجمله:

• تب
• درد شدید و گرفتگی عضلات
• ترشحات بد بوی واژن
• سرگیجه
• خونریزی شدید واژینال
• استفراغ

به‌طورکلی این عکس‌برداری بیشتر از 30 دقیقه طول نمی‌کشد، پس از آزمایش، رادیولوژیست نتایج را برای پزشک خود ارسال خواهد کرد. پزشک نتایج را به شما اعلام خواهد کرد و با توجه به نتایج، بررسی‌های بعدی انجام می‌شود.