نوروفیدبک یا بازخورد عصبی چیست و چه کاربردی دارد؟
نوروفیدبک (Neurofeedback) یا بازخورد عصبی یک سیستم آموزشی مبتنی بر پاداش بدون دارو برای مغز شماست. مغز به فعالیت سریع و آهسته سرعت موج مغزی سالم نیاز دارد تا در بهترین حالت، عملکرد خود را انجام دهد. نوروفیدبک، نوعی بیو فیدبک است که برای تغییر فعالیت الکتریکی مغز شما کار میکند. این یک درمان غیرتهاجمی برای سلامت روان است که به‌منظور بهبود منبع علائم ناخواسته مؤثر است.
نوروفیدبک چیست؟
نوروفیدبک آموزش مستقیم عملکرد مغز است که توسط آن مغز یاد می‌گیرد عملکرد بهتری داشته باشد. با نوروفیدبک لحظه‌به‌لحظه عمل مغز مشاهده میشود. این اطلاعات به شخص نشان داده‌شده و فعالیت مغز به الگوهای مناسب‌تری تغییر داده میشود. این یک فرایند یادگیری تدریجی است و برای هر جنبه‌ای از عملکرد مغز که قابل‌اندازه‌گیری باشد، صدق میکند.
نوروفیدبک همچنین با عنوان EEG Biofeedback نامیده میشود، زیرا بر اساس فعالیت الکتریکی مغز، الکتروانسفالوگرام یا EEG است که به مشکلات اختلال در تنظیم مغز ازجمله اضطراب-افسردگی، نقص توجه، اختلالات رفتاری، اختلالات خواب، سردرد و میگرن، PMS و اختلالات عاطفی می‌پردازد. همچنین برای شرایط آلی مغز مانند تشنج، اوتیسم و فلج مغزی نیز مفید است.
از دهه 1970، بیماران مبتلابه ADHD و سایر اختلالات عصبی به امید آموزش مغز از نوروفیدبک استفاده کرده‌اند. طبق گفته طرفداران، مزایای نشان داده‌شده دو برابر است:
- تغییرات مغزی قابل‌اندازه‌گیری است و به نظر می‌رسد فراتر از پایان درمان است.
- پیشرفت امواج مغزی ممکن است منجر به بهبود رفتار شود – مهم‌ترین آن‌ها، تمرکز پایدار، کاهش تحرک و کاهش حواس‌پرتی در خارج از محیط مطالعه.
نوروفیدبک چگونه عمل میکند؟
نحوه عملکرد نوروفیدبک
روش‌های نوروفیدبک شامل حسگرهای EEG است که بر امواج مغزی نظارت دارند. الکترودهایی بر روی پوست سر قرار می‌گیرد تا فعالیت امواج مغزی گوش‌داده شود. سیگنال‌های مغز با رایانه پردازش میشود و اطلاعاتی در مورد فرکانس‌های کلیدی خاصی از امواج مغزی را استخراج میشود. روش‌های مختلفی برای دریافت این بازخورد وجود دارد. این روش‌ها می‌تواند شامل بازی کردن، گوش دادن به موسیقی یا تماشای یک فیلم باشد.
محرک‌ها (بازی، موسیقی یا فیلم) فقط در مواقعی کار می‌کنند که امواج مغزی شما در یک محدوده بهینه کار می‌کنند. این به عنوان پاداش مغز شما عمل میکند. هنگامی‌که امواج مغزی شما با سرعتی که مطلوب نیست آتش می‌گیرند، بازخورد منفی دریافت خواهید کرد (مکث فیلم، موسیقی متوقف میشود و غیره). این به مغز شما می‌گوید که چیزی از تعادل خارج نشده است و باعث میشود که چگونه به یک فیلم، موسیقی یا بازی بازگردد.
در طول یک برنامه آموزشی نوروفیدبک، مغز شما از این بازخورد یاد می‌گیرد. این می‌تواند تغییرات ساختاری پایدار در مغز شما ایجاد کند. سپس مغز به‌طور مداوم در خارج از جلسات تمرین شما در محدوده بهینه‌تری عمل میکند و علائم شما را کاهش می‌دهد.
هر جلسه درمانی نوروفیدبک سنتی، به‌طور ایده آل، بیش از 30 دقیقه طول نمی‌کشد. بسیاری از درمانگران از ارزیابی اولیه الگوهای موج طبیعی مغز بیمار و مقیاس‌های استاندارد رتبه‌بندی ADHD استفاده می‌کنند تا ارزیابی مجدد کنند که اگر جلسات نوروفیدبک باعث پیشرفت میشود، پس‌ازآن درمان را تنظیم می‌کنیم.
نوروفیدبک به چه افرادی کمک میکند؟
نوروفیدبک برای کمک به بسیاری از شرایط ازجمله: ADHD و ADD، اختلالات استرس، اضطراب، حملات تشنجی، افسردگی، سردرد، میگرن، اختلال دوقطبی، فلج مغزی، برخی از نگرانی‌های حافظه و مشکلات خواب استفاده میشود.
با این روش می‌توان به بسیاری از کودکان که مشکل خواب‌دارند مانند شب‌ادراری، راه رفتن در خواب، صحبت کردن در خواب، دندان‌قروچه، کابوس و خواب‌های ترسناک کمک کرد.
همچنین می‌توان به بسیاری از مشکلات دوران نوجوانی ازجمله سوءمصرف مواد مخدر، رفتار خودکشی، اضطراب و افسردگی کمک کرد.
با پیر شدن افراد نیز می‌توان به حفظ عملکرد خوب مغز کمک کرد. خبر خوب این است که تقریباً هر مغزی، صرف‌نظر از سطح عملکرد خود، می‌تواند آموزش داده شود تا عملکرد بهتری داشته باشد.
چه کسی نوروفیدبک را ارائه می‌دهد؟
نوروفیدبک (EEG Biofeedback) به‌طورمعمول توسط متخصصان بهداشت روان مانند روانشناسان، خانواده‌درمانی و مشاوران ارائه میشود. این روش ممکن است توسط پرستاران، مددکاران اجتماعی بالینی و متخصصان توان‌بخشی نیز انجام شود.
همه چیز درباره نوروفیدبک
آیا نوروفیدبک یک درمان است؟
اگرچه اکثر مطالعات کاملاً مشخص نیستند، اما تحقیقات انجام‌شده نشان می‌دهد که نوروفیدبک یک درمان امیدوارکننده است، اما باید به‌جای یک درمان مستقل، آن را به عنوان یک مکمل برای دارو و یا رفتاردرمانی در نظر گرفت.
تحقیقات موجود نشان می‌دهد که نوروفیدبک می‌تواند منجر به بهبود توجه، کاهش بیش فعالی و عملکردهای اجرایی پیشرفته ازجمله حافظه کاری برای برخی از بیماران شود. با این حال، برخی از مهم‌ترین محققان معتقدند که تأثیر نوروفیدبک برای ADHD به‌طور قطعی اثبات نشده است. نتیجه نهایی این است که پشتیبانی تحقیقاتی هم برای درمان دارویی محرک و هم رفتاردرمانی ازآنچه در حال حاضر برای نوروفیدبک است قوی‌تر است.
آیا درمان با نوروفیدبک دائم است؟
هنگامی‌که فرکانس‌های موج مغز به الگوی فرکانس موردنظر منتقل می‌شوند، علائم ممکن است به‌شدت کاهش‌یافته یا کاملاً از بین بروند. سپس درمان کامل در نظر گرفته میشود و نتایج آن دائمی خواهد بود. شاید پیش‌بینی شود که درمان موفقیت‌آمیز برای هر فرد چقدر ممکن است، اما معمولاً انتظار معقول از نتایج قابل ارزیابی است.
برخی شرایط بهداشتی وخیم است و در بسیاری از موارد با همکاری پزشک می‌توان امید به بهبود داشت و یک جایگزین مؤثر برای داروها باشد که اغلب باعث کاهش یا رفع نیاز آن‌ها میشود.
گزارش‌ها پیشرفت‌های چشمگیری برای افراد معتاد، اختلالات یادگیری، اختلالات تشنج، آسیب‌دیدگی سر و سایر افراد به ثبت رسانده است. میزان موفقیت کلی آموزش نوروفیدبک EEG بیش از 85٪ برای برخی از اختلالات گزارش‌شده است.
در جلسه اول چه خواهد شد؟
جلسه اول شامل مصاحبه‌ای است برای جمع‌آوری اطلاعات در مورد علائم و وضعیت فعلی سلامت. از نقشه کامل مغز یا سایر ابزارهای ارزیابی برای اهداف مقایسه استفاده خواهد شد. آزمایش ارزیابی مشخص میکند که مغز کار خود را به‌خوبی انجام می‌دهد و به کجا نیاز به کمک دارد. برخی از پزشکان ممکن است آزمایش‌های گسترده‌تری را قبل و در طول جلسات “آموزش” واقعی انجام دهند.
چند جلسه لازم است؟
تعداد جلسات آموزشی موردنیاز بسته به شرایط خاص موردتوجه متفاوت خواهد بود. معمولاً دوره‌های درمانی بین 20 تا 80 جلسه (هر جلسه 20 تا 40 دقیقه) و 2 تا 3 بار در هفته است. پزشک تعداد واقعی جلسات موردنیاز را تعیین میکند و در تعیین برنامه‌ای متناسب با اهداف شما کمک میکند.
با گذشت سال‌ها، پروتکل‌های آموزشی خاصی برای نوروفیدبک (EEG Biofeedback) ایجادشده‌اند که با کلاس‌های خاصی از مشکلات مانند توجه، اضطراب و افسردگی، تشنج و میگرن و همچنین عملکرد شناختی مفید هستند. تعدادی ابزار ارزیابی وجود دارد که به ما کمک میکند تصمیم بگیریم از کدام پروتکل استفاده کنیم. این‌ها آزمایش‌های ساده عصبی و اعصاب و روان است.
عوارض نوروفیدبک
همیشه وقتی ما درمانی را می‌خواهیم شروع کنیم، نگران عوارض جانبی آن هستیم. عملاً برخی از درمان‌ها دارای عوارض جانبی جبران‌ناپذیر یا غیرقابل‌تحمل هستند و این، نگرانی را برای ما تشدید میکند. درمان‌هایی که دارای عوارض جانبی خطرناک هستند عملاً تهاجمی هستند. یعنی بخشی از بدن در طی عمل جراحی تحت تأثیر قرار می‌گیرد یا فرد، دارویی شیمیایی با خطرات بالقوه، مصرف میکند. در نوروفیدبک و بیوفدیبک ما با هیچ‌یک از این موارد مواجه نیستم. دستگاهی که به بدن ما وصل میشود هیچ اشعه یا سیگنالی را وارد بدن نمی‌کند. این دستگاه صرفاً سیگنال‌های زیستی ما را ثبت میکند و برای اینکه ما بتوانیم آن‌ها را با اراده خود تحت تأثیر قرار دهیم در مانیتور به ما نشان می‌دهد. سنسورهایی که نیز بدن یا سر فرد در نورفیدبک با بیوفیدبک نصب می‌شوند به‌صورت بالقوه هیچ مشکلی برای فرد به وجود نمی‌آورند.
