گرده گل چیست؛ خواص گرده گل + مواد مغذی موجود در آن
خواص گرده گل برای پوست، بدنسازی، دیابت و … را می‌خواهیم در این مقاله با شما در میان بگذاریم. سال‌هاست که گیاه شناسان از گرده گل به‌عنوان یک ماده غذایی فوق‌العاده مغذی حمایت می‌کنند. آن‌ها حتی ادعا کرده‌اند که گرده گل می‌تواند درمان‌کننده بسیاری از بیماری‌ها باشد. در ادامه با خواص دارویی این ماده بیشتر آشنا می‌شویم.
گرده گل چیست؟
گرده گل از مقداری گرده، بزاق و کمی شهد یا عسل به وجود می‌آید و به شکل گلوله‌های کوچک می‌باشد. زنبورها این گلوله‌ها را به‌وسیله کیسه‌های دوپای عقبی خود تا کندوها حمل کرده و به‌محض رسیدن به کندو آن‌ها را در سلول‌هایشان برای تغذیه خود ذخیره می‌کنند و کمی عسل روی آن‌ها می‌ریزند تا هوا داخل آن نرود و فاسد نشود. زنبورداران با نگه‌داشتن یک شانه ضخیم‌تر در ورودی کندو، گرده‌ها را از زنبورها جمع‌آوری می‌کنند به‌گونه‌ای که وقتی زنبورها از این شانه عبور می‌کنند گرده‌ها از پای آن‌ها جدا می‌شود.
مواد مغذی گرده گل
کربوهیدرات‌ها
کربوهیدرات‌ها گروه اصلی مواد تشکیل‌دهنده هستند و حدود ۴۰ تا ۸۵ درصد گرده گل خشک را تشکیل می‌دهند. فراوان‌ترین کربوهیدرات نسبت به سایر کربوهیدرات‌های گرده گل، فروکتوز و سپس گلوکز و ساکارز هستند.
اولیگوساکاریدها و پلی‌ساکاریدها نیز اجزای تشکیل‌دهنده بسیار مهمی درون گرده گل هستند که به تنظیم عملکردهای بیولوژیک مختلف کمک می‌کنند. بعلاوه، این مواد تشکیل‌دهنده، به‌عنوان شاخص‌های مشخصه‌ای برای تشخیص منشأ گیاهی گرده گل هستند. اگرچه، به دلیل ماهیت آب‌گُریزی بالا، وزن مولکولی زیاد و قطبیت بسیار مشابه آن‌ها در میان قندها، شناسایی آن‌ها هم از طریق روش GC و هم روش رنگ نگاری مایع با عملکرد بالا (HPLC)، کار دشواری است.
پروتئین و آمینواسیدها
دومین ماده فراوان تشکیل‌دهنده گرده گل، پروتئین‌ها هستند که به همراه ۲۰ آمینواسید اساسی، حدود ۱۴ تا ۳۰ درصد آن خشک را تشکیل می‌دهند. آمینواسیدهایی مانند پرولین، اسید گلوتامیک و اسید آسپارتیک، آمینواسیدهای اصلی هستند، هرچند، ترکیبات و مقادیر آمینواسیدها در میان نمونه‌های مختلف گرده گل به‌دست‌آمده از منشأهای گیاهی و جغرافیایی مختلف، با یکدیگر متفاوت هستند. سطوح بالای پروتئین‌ها و آمینواسیدها باعث می‌شوند تا گرده گل، خوراک حیوانی بسیار عالی بوده و تغذیه انسان را ارتقا دهند.
چربی‌ها
مطالعات پیشین درباره مقدار کل چربی‌های گرده گل جمع‌آوری‌شده به‌وسیله زنبورعسل، مقدار ۱ تا ۱۰ درصد در گرده گل خشک را نشان داد و روش‌های GC و GC-MS برای تجزیه‌وتحلیل اسیدهای چرب مورداستفاده قرار گرفتند. تعداد کل ۲۰ اسید چرب در گرده گل یافت شد؛ بعلاوه، محققان رابطه بین توزیع اسیدهای چرب و منشأ گیاهی آن را اثبات کردند. اگرچه، به دلیل ساختارهای پیچیده چربی و ایزومرهای مختلف چربی، شناسایی گروه‌های دیگر چربی ازجمله فسفولیپیدها و اسفینگولیپیدها با استفاده از روش حاضر، کار دشواری است.
ویتامین‌ها
گرده گل سرشار از ویتامین، بخصوص ویتامین‌های گروه B است. ویتامین B3 با نیکوتینامید و نیاسین، جزء تشکیل‌دهنده اصلی در میان ویتامین‌های گروه B است که نشان‌دهنده مکمل غذایی خوب در مقابل پلاگر می‌شود. بعلاوه، ویتامین A، به‌عنوان یک آنتی‌اکسیدان عالی، تقریباً به مقدار ۵/۱ میلی‌گرم در هر ۱۰۰ گرم گرده گل خشک وجود دارد. گرده گل همچنین حاوی ویتامین E و مقادیر جزئی ویتامین C است. اختلاف مقدار ویتامین‌ها بین گونه‌های مختلف گرده گل، می‌تواند نشان‌دهنده تفاوت منشأهای گیاهی این گرده‌های گل باشد.
گرده گل و مواد معدنی آن
مواد معدنی
گرده گل حاوی ریزمغذی‌های غنی مانند پتاسیم (K)، سدیم (Na)، کلسیم (Ca)، منیزیم (Mg)، فسفر (P)، روی (Zn)، آهن (Fe)، مس (Cu) و منگنز (Mn) است و مکمل مناسبی برای کمبودهای تغذیه‌ای انسان می‌باشد. گرده گل از منشأهای گیاهی مختلف، با توجه به انواع و مقادیر مواد معدنی مختلف آن‌ها دسته‌بندی می‌شود. ازاین‌رو، مواد معدنی موجود در آن، ممکن است نه‌تنها به‌عنوان مکمل در رژیم غذایی استفاده شوند، بلکه می‌توانند نشانگرهای مشخصه‌ای برای شناسایی منشأهای گیاهی و بررسی کیفیت گرده گل باشند.
کاروتنوئیدها
کاروتنوئیدها گروه متنوعی از پلین‌هایی بارنگ‌های زرد تا قرمز هستند که مسئول رنگ بسیاری از محصولات کشاورزی گیاهی می‌باشند و نقش مهمی در سلامت انسان بازی می‌کنند. بتاکاروتن، به ویتامین A تبدیل می‌شود که ریسک ابتلا به سرطان و بیماری‌های قلبی-عروقی را کاهش می‌دهد. محققان دریافتند که مقدار بتاکاروتن، در نمونه‌های گرده گل رومانیایی، نسبت به نمونه‌های برزیلی، بسیار پایین هستند. بر اساس این تحقیق، مقادیر کل کاروتن، به دلیل اختلافات آب و هوایی و منشأ گیاهی گرده گل، تفاوت گسترده‌ای دارند.
پلی‌فنول‌ها
پلی‌فنول‌ها متابولیت‌های فرعی هستند و معمولاً در مراقبت در برابر تابش فرابنفش (UV) یا حمله عوامل بیماری‌زا دخالت دارند. آنزیم‌های گیاهی ویژه‌ای وجود دارند که به مسیرهای سنتز زیستی پلی‌فنولی کمک می‌کنند. برخی پلی‌فنول‌های موجود در آن، نقش مهمی در طول رویش گرده گل ایفا کرده و رشد لوله‌های آن را تقویت می‌کنند و بر اساس منشأ گیاهی نیز با یکدیگر متفاوت هستند.
پلی‌فنول‌ها، با توجه به ساختارهای شیمیایی‌شان، به دو گروه فلاوونوئیدها (فلاوونوئیدهای گلیکوزیلاته شده و گلیکوزیلاته نشده) و اسیدهای فنولی تقسیم می‌شوند. ۱۴ اسید فنولی مختلف شامل اسید گالیک، اسید فرولیک، اسید کافئیک، اسید وانیلیک، اسید سیرینژیک، اسید بنزوئیک، اسید کلروژنیک، اسید پروتوکاتئویک، اسید ترتسینامیک و اسید کوماریک وجود دارند. ۲۰ فلاوونوئید شامل ۱۳ ۱۳ فلاوونوئید گلیکوزیلاته نشده مانند کوئرستین، ایزورامنتین، نارینژنین، هسپرتین، کامفرول، کاتچین، اپی‌کاتچین، لوتئولین و اپی‌ژنین و ۷ فلاوونوئید گلیکوزیلاته، شناسایی شده و به‌صورت نمونه‌های متنوع گرده گل تعیین مقدار شده‌اند که ازلحاظ منشأهای گیاهی و جغرافیایی با یکدیگر متفاوت هستند.
همچنین، حدود ۳۰ فلاوونوئید گلیکوزیلاته در نمونه‌های گرده گل جمع‌آوری‌شده توسط زنبورهای عسل شناسایی‌شده‌اند، هرچند مقادیر آن‌ها تعیین نشده است.
مقدار مصرف روزانه
دوز مصرفی برای بزرگ‌سالان 10-30 گرم یا 1-3 قاشق غذاخوری در روز و برای کودکان 10 گرم یا 1 قاشق غذاخوری در روز توصیه‌شده است.
نکته: اگر گرده زنبورعسل را به شکل کپسول‌های آماده مصرف می‌کنید، حتماً برچسب آن را بخوانید تا از دوز مصرفی مناسب مطمئن شوید.
خواص گرده گل برای سلامتی
خواص گرده گل بسیار بیشتر از آن است که بخواهیم در یک مقاله معرفی کنیم بلکه در این مقاله تنها به بررسی مهم‌ترین فواید گرده گل که شناخته‌شده‌تر هستند می‌پردازیم.
به‌عنوان یک آنتی‌اکسیدان عمل می‌کند
خواص گرده گل
گرده گل حاوی بسیاری از آنتی‌اکسیدان‌ها ازجمله فلانوئید ها، کوئرستین، کامپرفرول و گلوتاتیون است. این آنتی‌اکسیدان‌ها بدن شمارا در برابر رادیکال‌های آزاد که باعث بیماری‌های مزمن مانند سرطان یا دیابت نوع 2 می‌شود، محافظت می‌کند. آزمایشات به‌عمل‌آمده نشان می‌دهد که حتی می‌تواند التهاب را کاهش دهد، باکتری‌های مضر را از بین ببرد، با عفونت‌ها مبارزه کند و همچنین از رشد و گسترش تومورها نیز جلوگیری کند. میزان آنتی‌اکسیدانی بودن گرده گل به نوع گیاه آن بستگی دارد.
از بیماری‌های قلبی پیشگیری می‌کند
چربی و کلسترول خون بالا می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش دهد. جالب است که مطالعات نشان داده‌اند عصاره گرده گل می‌تواند سطح کلسترول خون را کاهش دهد، به‌خصوص کلسترول LDL که به کلسترول “بد ” معروف است. در افراد مبتلابه نزدیک‌بینی که در اثر گرفتگی شریان‌ها ایجادشده است نیز مکمل‌های گرده گل میزان کلسترول را کاهش داده و باعث افزایش بینایی آن‌ها می‌شود.
عملکرد کبد را تقویت می‌کند
کبد شما یک ارگان حیاتی است که سموم را از خون شما خارج می‌کند. مطالعات نشان داده‌اند که گرده گل توانایی‌های سم‌زدایی آن را تقویت می‌کند. خاصیت آنتی‌اکسیدانی گرده گل از کبد در برابر صدمات ناشی از چندین ماده سمی ازجمله مصرف بیش‌ازحد دارو محافظت می‌کند. گرده گل علاوه بر پیشگیری حتی باعث بهبود کبد بیمار نیز می‌شود.
سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند
گرده گل سیستم ایمنی بدن را تقویت کرده و از بیماری‌ها و واکنش‌های ناخواسته جلوگیری می‌کند. حتی تحقیقات نشان می‌دهد که گرده گل می‌تواند شدت و شروع آلرژی را کم کند. این عصاره به میزان قابل‌توجهی از فعال شدن سلول‌های ماست سل جلوگیری می‌کند. با فعال شدن این سلول‌ها، مواد شیمیایی آزادشده که باعث ایجاد واکنش آلرژیک می‌شود.
کاهش علائم یائسگی
یائسگی که نشانه قطع قاعدگی در زنان است، اغلب با علائم ناراحت‌کننده مانند گرگرفتگی، تعریق شبانه، تغییر خلق‌وخو و خواب همراه است. گرده گل می‌تواند این علائم را کاهش دهد. طبق نتیجه آماری، 71٪ از خانم‌ها احساس کردند که هنگام مصرف گرده گل علائم یائسگی آن‌ها بهبودیافته است و 65٪ از زنانی که از مکمل گرده استفاده می‌کنند گرگرفتگی کمتری را تجربه کردند. این زنان بهبودی‌های دیگری را نیز داشته‌اند ازجمله خواب بهتر، کاهش تحریک‌پذیری، درد مفاصل کمتر و بهبود خلق‌وخو.
خاصیت ضد سرطانی دارد
گرده زنبور برای درمان و پیشگیری از سرطان مناسب است. تحقیقات به‌عمل‌آمده، گرده گل را مهارکننده رشد تومور و تحریک آپوپتوز (مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلول‌ها) در سرطان‌های پروستات، روده بزرگ و لوسمی می‌دانند. بعضی از دانشمندان معتقدند که گرده گل بید سفید دارای خاصیت ضد استروژن است و می‌تواند خطر ابتلا به سرطان سینه، رحم و پروستات را کاهش دهد.
افزایش انرژی بدن
گرده گل را با توجه به اینکه سرشار از مواد مغذی می‌باشد می‌توان یک انرژی‌دهنده عالی و طبیعی معرفی کرد. پروتئین‌ها و کربوهیدرات‌ها می‌توانند در طی روز که فعالیت زیادی دارید استقامت شمارا افزایش داده و با خستگی مقابله کنند.
درمان آلرژی و حساسیت با گرده گل
گرده گل می‌تواند علائم آلرژی یا تب یونجه را در افرادی که مبتلابه این مسائل هستند کاهش دهد. بدین منظور کافی است این افراد حدوداً 40 روز قبل از شروع فصل آلرژی مصرف گرده گل را آغاز کنند.
دقت کنید افرادی که به عطر و بوی گرده گل حساسیت دارند و یا بعد از مصرف محصولات زنبورعسل دچار تنگی نفس با آسم می‌شوند حتماً پیش از شروع مصرف با پزشک خود مشورت کنند. در چنین مواقعی بهتر است در روزهای ابتدایی با مقدار کمتری مصرف گرده گل را شروع کرده و پس از گذشت چند روز به‌تدریج مقدار مصرف را بیشتر کنید.
مصرف گرده گل برای بدنسازی
خواص گرده گل برای بدنسازی
ثابت‌شده است که مصرف گرده گل در حین تمرین بسیار مفید می‌باشد و بدن می‌تواند از طریق ایمنی بالا سریع‌تر با نیازهای جدید تطابق پیدا کند. به بدن‌سازان توصیه می‌شود گرده گل را همراه با عسل یا شیر استفاده کنند.
خواص گرده گل برای پوست
گرده گل معمولاً در محصولات موضعی که هدف آن‌ها درمان شرایط التهابی و سوزش‌های پوستی مانند پسوریازیس یا اگزما است مورداستفاده قرار می‌گیرد. اسیدآمینه‌ها و ویتامین‌ها از پوست محافظت می‌کنند و به بازسازی سلول‌ها کمک می‌کنند.
فعالیت ضدمیکروبی
تحقیقات پیشین درباره خواص ضدمیکروبی عصاره‌های اتانولی و متانولی گرده گل، اثرات ضدمیکروبی قوی آن بر گونه‌های باکتریایی مختلف را نشان داده‌اند. همچنین، این عصاره‌ها اثرات ضد قارچی بر گونه‌های متفاوت قارچ‌ها و مخمرهای میکروسکوپی را نیز از خود نشان داده‌اند.
بعلاوه، محققان دریافته‌اند که عملکردهای چربی‌دوستی گرده گل به‌دست‌آمده از سه گیاه مختلف، می‌توانند از رشد باکتری‌های گرم مثبت مختلف جلوگیری نمایند. خواص ضدمیکروبی و ضد قارچی گرده گل، به ترتیب، به پیشگیری و درمان عفونت‌های باکتریایی و قارچی کمک می‌کنند.
فعالیت ضدالتهابی
تحقیقات پیشین نشان می‌دهند که گرده گل، به دلیل ترکیبات پلی‌فنولی فراوان خود، بخصوص عصاره‌های اتانولی گرده گل به‌دست‌آمده از گونه‌های گیاهی سرشار از پلی‌فنول‌ها، حاوی خاصیت ضدالتهابی است. همچنین مشخص‌شده است که عصاره‌های اتانولی گرده گل‌گونه سیستوس که در اسپانیا جمع‌آوری‌شده است، ورم پای عقب ناشی از کاراجینان در موش‌های آزمایشگاهی را متوقف کرده است. محققان دیگر نشان دادند که عصاره‌های اتانولی گرده گل اتیوم پلانتاژنیوم، از طریق کاهش تولید NO و پروستوگلاندین‌ها در ماکروفاژهای موشی ناشی از لیپوپلی‌ساکارید، خواص ضدالتهابی از خود نشان داده‌اند.
موارد احتیاط و مضرات مصرف گرده گل
گرده گل با توجه به خواص زیادی که دارد تقریباً عاری از هرگونه ضرر برای بدن است اما در مصرف آن موارد زیر باید رعایت شود:
- افراد مبتلابه آسم و تنگی نفس این ماده را باید تحت نظر پزشک مصرف کنند و از مصرف خودسرانه پرهیز کنند.
- در مواردی که افراد به این ماده حساسیت دارند باید از مصرف آن صرف‌نظر کنند.
- جهت تقویت بیشتر پایگاه داده گونه‌های مختلف گرده گل و همچنین کنترل بهتر کیفیت و ایمنی آن، شناسایی گونه‌ها، ازجمله منشأهای گیاهی و جغرافیایی آن‌ها الزامی است.
- تحقیق درباره مسیرها و مکانیزم‌های متابولیک بسیاری از فعل‌وانفعالات بیولوژیکی، برای تعیین فعالیت زیستی گرده گل در تنظیم عملکردهای بدن و مقاومت در برابر بیماری‌ها خاص، لازم است. درنهایت، تسریع تبدیل دیدگاه‌های علمی به آزمایشات بالینی و افزایش تنوع محصولات گرده گل، نقش‌های مهمی در ارتقای پیشرفت‌های آتی گرده گل ایفا می‌کنند.
طریقه مصرف گرده گل
گرده گل یک غذا است و زمانی که در هنگام غذا خوردن و به‌ویژه با میوه مصرف شود، سریع‌تر و مؤثرتر عمل می‌کند که به‌راحتی می‌تواند کمی فلور روده را پاک‌سازی کند.
یک قاشق پُر هنگام صبحانه، ترجیحاً با یک‌تکه میوه مصرف شود. الیاف میوه فعالیت گرده تازه را تقویت می‌کنند. همچنین یکی از بهترین روش‌های مصرف گرده گل همراه با عسل خام و طبیعی می‌باشد.
نحوه نگهداری گرده گل
بسته‌بندی‌های گرده گل معمولاً به‌صورت غیرقابل نفوذ می‌باشد زیرا توصیه می‌شود که گرده گل با رطوبت و هوای آزاد ارتباط نداشته باشد و امکان ورود حشرات به آن فراهم نباشد. گرده گل را در صورت نگهداری درست در مکان خشک و دور از نور مستقیم می‌توان تا یک سال نگهداری کرد.
