اختلال مو کندن یا تریکوتیلومانیا؛ علائم، علل و درمان آن

اختلال مو کندن یا وسوسه کندن مو یا تریکوتیلومانیا

(Trichotillomania)

افراد مبتلابه‌صورت مکرر به کندن موی خود می‌پردازند که منجر به بی‌مویی می‌شود. مو کندن در هر ناحیه از بدن که مو رشد کند می‌تواند روی دهد.

نواحی رایج کاسهٔ سر، ابروها و پلک‌ها هستند و نواحی کمتر متداول زیر بغل، صورت، ناحیهٔ شرمگاهی و اطراف مقعد می‌باشد.

این بیماری ازنظر بالینی به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای در عملکردهای اجتماعی، شغلی و دیگر اختلال به وجود می‌آورد.

این نواحی در افراد مبتلا ممکن است باگذشت زمان تغییر کند.

دوره‌های این اختلال هم به‌صورت کوتاه‌مدت و در طول روز، هم مداوم و پراکنده باشد به‌طوری‌که چند ساعت طول بکشد و در کل این اختلال چند ماه تا چند سال ممکن است دوام داشته باشد. این افراد تلاش‌هایی برای کاهش رفتارهای مو کنی می‌کنند.

احساس ناراحتی در این افراد به‌صورت احساس کنترل نداشتن، شرمندگی و خجالت می‌باشد.

دامنهٔ رفتاری در این اختلال با توجه به عوامل مختلف ازجمله نوع مو، شیوهٔ کندن و رفتارهای بعد از مو کندن متفاوت می‌باشد. حالت‌های هیجانی مختلف قبل از مو کنی یا همراه آن ممکن است وجود داشته باشد که شامل اضطراب، کسالت، احساس تنش، لذت و یا احساس تسکین می‌باشد.

رفتار مو کنی با درجات مختلفی از هشیاری در افراد به‌صورت توجه متمرکز و خودکار یا هر دو حالت وجود دارد. معمولاً این افراد رفتار مو کنی را در حضور دیگران انجام نمی‌دهند.

کندن مو، کشیدن مو، خوردن مو یا بیرون آوردن مو از دید افرادی که به این اختلال روان‌شناختی دچار نیستند رنج‌آور است.

خوب است بدانید کسانی که به اختلال مو کندن دچار هستند این کار را انجام می‌دهند تا از وسواس و فکرهای آزاردهنده جلوگیری کنند یا آن‌ها را کاهش دهند.

اختلال مو کندن

افراد مبتلابه این اختلال یک میل اجباری (Compulsive) برای کندن مو در خودشان حس می‌کنند.

آن‌ها به‌اندازه‌ای موهایشان را می‌کنند که بخشی ازسرشان کم مو یا کچل شود. این کم مو شدن یا کچلی نیز رنج، ناراحتی و فشار روان‌شناختی را برای این افراد به دنبال دارد. کسانی که دچار اختلال مو کندن هستند در زندگی روزمره، عملکرد اجتماعی و شغلی دچار مشکل اساسی می‌شوند.

اختلال مو کندن در نوزادان نیز دیده‌شده است اما معمولاً در سال‌های نخست رشد از بین می‌رود.

آغاز اختلال مو کندن در بیش‌تر موارد هم‌زمان با بلوغ یا پس‌ازآن است. اختلال مو کندن تریکوتیلومانیا نیز نامیده می‌شود که واژه‌ای یونانی است. تریکو (مو)، تیل (کشیدن)، مانیا (دیوانگی، جنون). تریکوتیلومانیا بیش‌تر با دیگر اختلالات روان‌شناختی به‌ویژه اختلال افسردگی عمده و اختلال پوست کندن، همایندی و Comorbidity دارد.

علائم اختلال مو کنی:

– کندن مداوم مو، به‌خصوص از سر، ابرو و مژه‌ها، ولی می‌تواند شامل دیگر نقاط بدن هم شود و در دوره‌های مختلف موهای قسمت‌های متفاوتی کنده شود.

– حس تنش بی‌اندازه قبل از کندن مو یا در زمان سعی برای جلوگیری از کندن مو

– حس لذت یا آسایش بعد از کندن مو

– نبود قابل‌توجه مو، مثل نقاط کچلی روی سر و نبود مو در دیگر بخش‌های بدن مثل مژه‌ها و ابروها

– تمایل به نوع خاصی از مو

– جویدن یا خوردن موی کنده‌شده

– بازی کردن با موی کنده‌شده یا مالیدن آن به‌صورت و لب‌ها

– سعی‌های مداوم برای توقف رفتار مو کنی بدون موفقیت در آن

– مشکلات و استرس زیاد در محل کار، مدرسه و وضعیت‌های اجتماعی به علت احتیاج به کندن مو و ناتوانی در انجام آن جلوی جمع

مو کنی ناشی از تریکوتیلومانیا به دسته‌های زیر تقسیم می‌شود:

• ارادی: برخی اشخاص برای از بین بردن تنش یا پریشانی به‌طور عمدی موی خود را می‌کنند- به‌عنوان‌مثال، تنش ناشی از ایستادگی در برابر کندن مو خود سبب کندن مو می‌شود. برخی از اشخاص آداب خاصی برای کشیدن مو دارند، مثل انتخاب مو از بین چندین مو یا جویدن موها.
• غیرارادی: برخی اشخاص بدون این‌که متوجه شوند این کار را می‌کنند. به‌عنوان‌مثال هنگامی‌که کسل هستند یا در حال خواندن یا تماشای چیزی هستند.

معمولاً فرد بسته به وضعیت و موقعیت های گوناگون هر دو حالت ارادی و غیرارادی را تجربه می کند. البته برخی وضعیت ها محرک هستند مانند دراز کشیدن روی دست یا شانه کردن مو.

درمان اختلال مو کندن

علل وسواس مو کنی (تریکوتیلومانیا):

بر اساس تحقیقات انجام‌شده، وسواس مو کنی (تریکوتیلومانیا) دارای عامل زیستی و وراثتی می‌باشد. ولی آمادگی زیستی تنها فاکتور پیدایش این مشکل نمی‌باشد و عوامل دیگری هم مانند خلق‌وخو، محیط و میزان استرس خانواده در پیدایش این مشکل دخالت دارند.

محققان فرضیات چندی را برای پیدایش این مشکل بیان نموده‌اند. من‌جمله آنکه، زمانی که شخص استرس دارد و تنش در بدن وی زیاد می‌شود، کندن مو سبب احساس آرامش شده و تنش را کاهش می‌دهد. درد کمی که بعد از کندن مو به وجود می‌آید، سبب تخلیه انرژی روانی و حس آرامش و لذت می‌شود. درعین‌حال، مو کندن شبیه یک فعالیت ذهنی آگاهانه باعث تمرکز بر روی دست شده و باعث می‌شود اضطراب از بین برود یا کاهش بیابد.

توضیح دیگری که محققان بیان می‌دارند آن است که افزایش استرس در توانایی کنترل تکانه‌ها تداخل ایجاد می‌کند. در این حالت، استرس مثل صدای اضافی در مغز توصیف می‌شود که مداوماً افزایش می‌یابد. هر چه این صدا افزایش یابد، حتماً مغز انرژی کمتری برای تصمیم سازی دارد. در این شرایط، رفتارهای تکانه‌ای در شخص ظاهر می‌شود.

روان‌درمانی

شیوهٔ روان‌درمانی اختلال مو کندن به سن بستگی دارد. در کودکان مدرسه‌ای ممکن است این اختلال با ادامهٔ رشد برطرف شود. در نوجوانان و جوانان آگاهی دادن به فرد و خانواده دربارهٔ این اختلال روان‌شناختی بسیار مهم است.

بهترین شیوهٔ درمان اختلال مو کندن، آموزش معکوس سازی عادت (HRT: Habit Reversal Trainingg) است. در این شیوهٔ روان‌درمانی، روان‌شناس به فرد یاد می‌دهد تامیل شدید به مو کندن را بشناسد و این میل را به چیز دیگری معطوف کند. روان‌درمانی شناختی رفتاری یا CBT، بیوفیدبک، هیپنوتیزم، درمان رفتاری و نیز روانکاوی نیز می‌توانند از شدت فراوانی سمپتوم‌ها بکاهند و این اختلال را درمان کنند.

دارودرمانی اختلال مو کندن

• درمان شناختی
• تمرین برگرداندن عادت
• درمان پذیرش و تعهد
• دارودرمانی

دارودرمانی می‌تواند اختلال مو کندن را کنترل کند اما نمی‌تواند آن را به‌طور کامل درمان کند. درمان با کلوپیرامین (آنافرانیل)، داروهای تری سایکلیک (سه حلقه‌ای) نشانه داده است که می‌تواند سودمند باشد. فلوکستین (پروزاک) و دیگر SSRI ها نیز تااندازه‌ای سودمند هستند اما عوارض جانبی نیز به همراه دارند.