فلسفه سبزه در سفره هفت سین چیست؟

سبزه یکی از سین‌های هفت‌سین نوروزی و کاشتن آن قبل از عید یکی از رسوم ما ایرانیان است. ایرانیان درگذشته هرسال قبل از نوروز چند نوع سبزه می‌کاشتند و معتقد بودند کاشتن سبزه سبب می‌شود ماسال خود را با سبزی و سرسبزی آغاز نماییم.

تاریخچهٔ کاشتن سبزه

از روزگاران قدیم در بین همه خانواده‌های ایرانی کاشتن سبزه مرسوم بوده است. در ایران باستان در کاخ پادشاهان بیست‌وپنج روز قبل از نوروز در میدان شهر دوازده ستون از خشت خام بر پا می‌شد و بر هر ستون غلات متفاوتی مانند گندم، جو، برنج، باقلا، کاجیله، ارزن، ذرت، لوبـیا، نخود، کنجد، عدس و ماش می‌کاشتند و در ششمین روز فروردین، با شادی این سبزه‌ها را می‌کندند و به نشان برکت و باروری در تالارها پخش می‌کردند. در همان روزگاران معمولاً سه قاب از سبزه به نماد اندیشه نیک، گفتار نیک و کردار نیک بر سفره هفت‌سین می‌گذاشتند.

علت کاشت سبزه چه بود؟

پیشنیان ما سبزه را نماد برکت و باروری می‌دانستند و قبل از عید گندم، جو و ارزن را که جزو مهم‌ترین خوراک آن‌ها بود، می‌کاشتند و اگر دانه‌ها رشد خوبی داشت، آن سال را سالی پربرکت می‌دانستند. زرتشتیان رویش سبزه را نماد تازگی و برکت زندگی می‌دانند. زرتشتیان درگذشته بیشتر تره تیزک یا به زبان محلی ششه را بر روی کوزه‌های سفالی سبز می‌کردند.

بر اساس یافته پژوهشگری دلیل علمی کاشت سبزه این بود که:

سبزه در سفره هفت سین چه فلسفه ای دارد؟

ایران دارای آب‌وهوای بسیار متنوع و متفاوت است و خانم‌های ایرانی برای اینکه بدانند کدام نوع از غلات رشد بهتری در آن سال خواهد داشت، غلات مختلفی مانند گندم، جو، عدس، لپه و… می‌کاشتند. آن‌ها معتقد بودند کلیه کاشتنی‌ها و نشاءها با آب‌وهوای همان سال نسبت مستقیم دارد. بنابراین هرکدام از آن‌ها که بهتر سبز می‌شد آن را در همان سال می‌کاشتند مثلاً اگر آن سال عدسشان آفت می‌زد و کچل می‌شد، دیگر عدس نمی‌کاشتند. مثلاً مردم در شهرهای استان لرستان، گاودانه می‌کاشتند تا بدانند در سال جدید خوراک دام دارند یا خیر و در غیر این صورت، گیاه دیگری را بکارند.

کاشت سبزه هفت‌سین از گذشته تا به امروز

گر چه امروزه دیگر خبری از ستون‌هایی که درگذشته بر روی آن‌ها سبزه می‌کاشتند، نیست؛ اما هنوز هم بسیاری از مردم قبل از آغاز سال نو (ده روز یا دو هفته پیش از نوروز) در ظرف‌های کوچک و بزرگ دانه‌هایی چون گندم، عدس، ماش و … را سبز می‌کنند تا بر سر سفره هفت‌سین قرار دهند. سبزه به نشانه طراوت و سرسبزی و سرزندگی است و یکی از سین‌های اصلی سفره نوروزی می‌باشد. معمولاً مردم تا سیزده فروردین (سیزده‌بدر) این سبزه‌ها را نگه می‌دارند و زمانی که برای «سیزده‌بدر» از خانه بیرون می‌روند، آن‌ها را در آب روان می‌اندازند. بیشتر دانه‌هایی که برای کاشت سبزه عید به کار می‌رود گندم و عدس، ماش و تره تیزک است. مردم آذربایجان، سومین چهارشنبه اسفندماه به گندم و عدس برای سفره عید خود می‌کارند. مردم یزد نیز از نیمه اسفند سبزه را در کاسه و بشقاب و روی کوزه‌های سفالی می‌کارند.

نکاتی برای تهیه سبزه عید

• گندم، عدس، تره تیزک بهترین دانه‌ها برای کاشت سبزه هستند.
• تره تیزک را یک شبانه‌روز خیس می‌کنند و آن را در کیسه‌های پارچه‌ای نازک می‌ریزند و درجایی گرم قرار می‌دهند تا جوانه بزند، پس از جوانه زدن دانه‌ها را در بشقاب‌های پهن بی لبه ریخته و روی جوانه‌ها را پرده‌ای از ماسه نرم می‌ریزند و آب می‌دهند تا سبز شود.
• برای اینکه سبزه عیدتان رشد بهتری داشته باشد، از ظروف سفالی و چینی به‌جای ظروف پلاستیکی استفاده کنید.
• برای بیشتر شدن عمر سبزه باید قطر بستر کمتر باشد.
• برای آبیاری سبزه در طی مراحل کشت سبزه عید از آب ولرم استفاده کنید.
• در صورت زندگی در محیط گرم و خشک تا مرحله‌ای که جوانه‌ها به یکسانت نرسیده‌اند از پارچه مرطوب استفاده کنید.