اسید فولیک؛ خواص، موارد مصرف و عوارض جانبی، اسید فولیک در بارداری
اسید فولیک چیست؟
اسید فولیک یا فولیک اسید که به نام‌های فولات یا ویتامین B۹ نیز خوانده می‌شود، یکی از ویتامین‌های ب است. این ویتامین باعث می‌شود سلول‌های جدید ساخته شوند و به رشد سلول‌ها کمک می‌کند. مصرف این ویتامین برای خانم‌های باردار بسیار توصیه می‌شود.
در فراورده‌های غذایی (برای مثال جوشیده یا حرارت داده‌شده) اسیدفولیک از بین می‌رود. نگه‌داشتن غذا در حرارت اتاق به مدت طولانی نیز می‌تواند محتوای اسیدفولیک آن را از بین ببرد.
اسیدفولیک چه فوایدی دارد؟
اسیدفولیک برای بدن فواید زیادی دارد و به‌طور طبیعی در بدن کمتر وجود دارد و باید از طریق مواد غذایی و قرص‌های اسیدفولیک وارد بدن شود. ازجمله فواید اسیدفولیک:
- کمک به تولید پروتئین در بدن
- کمک به ساخت نوکلنیک ها
- اسیدفولیک‌ها با جابه‌جایی واحدهای تک کربنه در همانندسازی ژن‌ها نقش مهمی دارد.
- تأمین اسیدفولیک برای قسمت‌هایی از بدن که تکثیر سلولی سریع دارند مانند دیواره دستگاه گوارش و ادراری
- اسیدفولیک به همراه ویتامین B12 و ویتامین C به هضم غذا کمک می‌کند.
- اسیدفولیک به رشد بافت‌ها در بدن کمک می‌کند.
- اسیدفولیک برای درمان زخم‌های پا و مشکلات قاعدگی تجویز و بسیار مفید می‌باشد.
- مصرف اسیدفولیک در دوران بارداری از نقص سلول‌های عصبی جنین جلوگیری می‌کند.
- مصرف فولیک اسید در دوران بارداری به رشد مغز جنین و طناب نخاعی جنین کمک می‌کند.
کمبود اسیدفولیک چه مشکلاتی را ایجاد می‌کند؟
کمبود اسیدفولیک مانند هر نوع ویتامین دیگری می‌تواند عوارض نامطلوبی داشته باشد که ازجمله‌ی این عوارض می‌توان:
- کم‌خونی
- اختلالات گوارشی
- متورم شدن زبان به همراه قرمز شدن آن
- اختلالات روحی مانند افسردگی
- اسهال
- کمبود اسیدفولیک در کودکان باعث کاهش رشد می‌شود.
- کمبود اسیدفولیک در بدن می‌تواند احتمال بروز سرطان را زیاد کند.
بسیاری از افراد حدود 10 درصد به کمبود اسیدفولیک دچار هستند اما علائم بالینی ظاهرنشده‌اند.
کمبود اسیدفولیک در خانم‌های باردار چه مشکلاتی ایجاد می‌کند؟
اسید فولیک در بارداری
کمبود اسیدفولیک برای خانم‌های باردار بسیار مضر می‌باشد و می‌تواند مشکلات جدی و جبران‌ناپذیری برای جنین ایجاد کند ازجمله‌ی این مشکلات:
- تولد نوزاد به‌صورت نارس
- نقص لوله‌ی عصبی نوزاد
- کاهش وزن نوزاد هنگام تولد
در چه مواردی مصرف فولیک اسید به میزان بیشتری توصیه می‌شود؟
- مادر دیابت داشته باشد.
- مادر داروی صرع مصرف کند.
- مادر بیماری سلیاک داشته باشد.
- مادر اضافه‌وزن داشته باشد.
در صورت مصرف نکردن به‌موقع فولیک اسید در دوران بارداری چه باید کرد؟
اگر در ماه‌های نخستین بارداری هستید از هرزمانی می‌توانید مصرف را شروع کنید و تا دوازده هفتگی ادامه مصرف را ادامه دهید اما اگر به‌طور لی قرصی مصرف نکرده‌اید اصلاً نگران نباشید سالانه نوزادان زیادی بدون مصرف فولیک اسید به دنیا می‌آیند و هیچ مشکلی هم به وجود نمی‌آید و به این معنی نیست که حتماً نوزاد ناقصی متولد می‌شود اما درصورتی‌که مصرف شود اطمینان خاطر بیشتری برای به دنیا آمدن نوزاد سالم وجود دارد.
علائم کمبود فولیک اسید در بدن چیست؟
- خاکستری شدن موها
- کم‌خونی
- ضعف
- آشفتگی در خواب
- رنگ‌پریدگی
- سرخی و بادکردگی
- زخم‌های زبانی (گلوسیت)
- زخم معده و اسهال.
خواص اسید فولیک
مصرف اسیدفولیک و کاهش بیماری‌های قلبی
خواص اسید فولیک برای سلامت قلب
اسیدفولیک موجود در بدن میزان اسیدآمینه هموسیستئین را در بدن کم می‌کند و احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهد. کمبود اسیدفولیک در بدن میزان هموسیستئین را در بدن زیاد می‌کند و موجب بیماری‌های قلبی می‌شود و یکی از عوامل اصلی ایجاد بیماری‌های قلبی افزایش میزان هموسیستئین می‌باشد. افزایش میزان هموسیستئین موجب تنگ و گشادشدن دریچه‌ی قلب می‌شود و می‌تواند رگ‌ها را تخریب کند و موجب سکته قلبی شود.
اسیدفولیک و کاهش سرطان
کمبود اسیدفولیک‌ها موجب تخریب و از بین رفتن DNA می‌شود و فولات برای ساخت و عملکرد درست DNA بسیار مفید و ضروری می‌باشد. تخریب DNA می‌تواند موجب بروز سرطان شود و یکی از سرطان‌های شایع به علت کمبود فولات سرطان روده بزرگ و بیماری کبد است. برای بیماران سرطانی، مصرف مکمل فولات بسیار مفید است.
اسیدفولیک و ویتامین B12
اسیدفولیک یکی از مکمل‌های رفع فقر آهن و کم‌خونی می‌باشد.
اما این مکمل بر روی تغییرات و ناهنجاری‌های عصبی ناشی از کمبود ویتامین B12 اثری ندارد. برای درمان این ناراحتی‌های عصبی تنها مصرف ویتامین B12 مفید است.
آیا رژیم غذایی طبیعی، فولیک اسید کافی به بدن نمی‌رساند؟
خانم‌ها زمانی که باردار می‌شوند میزان بسیار بیشتری فولیک اسید نیاز دارند و این میزان فولیک اسید برای سلامت مادر و جنین بسیار ضروری می‌باشد. خانم‌های باردار باید در کنار مصرف مواد غذایی از مکمل‌های آهن و اسیدفولیک‌ها هم استفاده کنند. میزان موردنیاز مصرف اسیدفولیک در طول روز بهتر است 0.4 باشد.
منابع غذایی حاوی اسید فولیک
به جای اسید فولیک چی بخوریم؟
فولیک اسیدها در انواع مواد غذایی مانند همچون اسفناج، کلم، نخود سبز، نخود، بروکلی، حبوبات، غلات، موز، پرتقال، دانه‌های خوراکی، نان سبوس‌دار و کورن فلکس های صبحانه وجود دارد.
مقدار نیاز به اسیدفولیک
میزان موردنیاز اسیدفولیک در هر دوره‌ی سنی مرد و زن باهم متفاوت است و نمی‌توان میزان یکسانی را برای همه تجویز کرد. میزان موردنیاز اسیدفولیک در گروه‌های سنی مختلف می‌تواند به شرح زیر باشد:
- زنان و مردان 14 الی 19 ساله روزانه به 400 میکروگرم اسیدفولیک نیاز دارند.
- خانم‌های باردار 14 تا 19 ساله روزانه به میزان 600 میکروگرم اسیدفولیک نیاز دارند.
- خانم‌های شیرده به میزان 500 میکروگرم اسیدفولیک در طول روز نیاز دارند.
انجمن دارویی برای برخی افراد، تجویز مکمل این ویتامین را ضروری می‌داند، ازجمله:
- زنان باردار و شیرده
- بیماران سوء هضمی
- بیماران دیالیزی
- بیماران کبدی
- بیماران کم‌خون
- کسانی که مشروبات الکلی مصرف می‌کنند.
بهترین زمان برای مصرف مکمل آهن
قرص‌های مکمل آهن حتماً باید مصرف شوند تا میزان جذب آهن را افزایش دهند. درصورتی‌که پزشک مصرف قرص‌های مکمل آهن را توصیه کرده‌اند نباید در مصرف آن کوتاهی کرد و بهتر است آن را در زمان مناسبی مصرف کنید تا اثرگذاری آن بهتر و بیشتر شود. زمان مناسب برای مصرف قرص‌های مکمل آهن نیم ساعت قبل از مصرف غذا و یا نیم ساعت بعد از مصرف غذا می‌باشد.
همچنین مصرف قرص‌های آهن می‌تواند عوارضی برای افراد داشته باشد. عوارضی مانند تهوع، درد معده و اسهال و یبوست. به همین دلیل توصیه می‌شود که قرص‌های آهن را قبل از خواب و بعد از غذا مصرف کنید تا عوارض آن کاهش پیدا کند.
آیا مصرف قرص فولیک اسید در دوران بارداری موجب دختر شدن جنین می‌شود؟ خیر به‌هیچ‌عنوان نمی‌تواند جنسیت را تعیین کند.
توصیه مهم
از خوردن همزمان قرص‌های آهن و مکمل آهن با لبنیات خودداری کنید.
لبنیات سرشار از کلسیم می‌باشد و با جذب آهن تداخل دارد. با خوردن همزمان لبنیات و مواد کلسیم‌دار به همراه آهن، جذب آهن در بدن کاهش می‌یابد.
زنان باردار نباید مصرف قرص آهن را به دلیل بروز عوارض آن قطع کنند، زیرا بعد از گذشت چند روز معمولاً این عوارض قابل‌تحمل شده و یا کلاً برطرف خواهد شد.
مصرف بیش‌ازحد اسیدفولیک چه مشکلاتی ایجاد می‌کند؟
مصرف زیاد فولیک اسید هیچ مشکلی را در بدن ایجاد نمی‌کند زیرا مقدار اضافی‌ای را که دریافت کرده‌اید از طریق ادرار از بدن دفع می‌شود.
اما کسانی که داروهای خاصی مصرف می‌کنند باید حتماً فولیک اسید را کنترل‌شده تر مصرف کنند تجربیات نشان داده مصرف بیش‌ازاندازه فولیک اسید می‌تواند موجب تشنج بیمارانی که داروهای ضد تشنج مصرف می‌کنند می‌شود.
اگر در مصرف فولیک اسید این مشکلات را دارید حتماً با پزشک مشورت کنید.
همه چیز درباره اسید فولیک
بهترین زمان مصرف اسیدفولیک در بارداری
بدن برخی افراد نسبت به مصرف فولیک اسید واکنش نشان می‌دهد که این واکنش ممکن است به علت بیماری‌های ژنتیکی، بیماری‌های مزمن و یا مصرف داروهای دیگر باشد و این افراد نتوانند به‌خوبی قرص را هضم کنند.
بیماری‌های مزمن که در جذب سیستم گوارشی مشکل ایجاد می‌کنند باعث کمبود فولیک اسید می‌شوند؛ بنابراین با پزشک خود در این مورد صحبت کنید.
برخی قرص‌ها مانع از جذب فولیک اسید می‌شوند مانند آنتی‌بیوتیک‌ها و قرص‌های ضدالتهاب. اگر قرص خاصی مصرف می‌کنید پیش از مصرف مکمل فولیک اسید با پزشک مشورت کنید.
چه علائمی می‌تواند نگران‌کننده باشد؟
ازجمله علائم کم‌خونی و کمبود فولیک اسید:
- ضعف
- از دست دادن تمرکز
- اسهال
- ضعف دست‌وپا
- افسردگی
- شل شدن عضلات و ماهیچه‌ها
با چه ویتامینی می‌توان فولیک اسید را مصرف کرد؟
سعی کنید مکمل ویتامین ب دوازده و فولیک اسید را باهم مصرف کنید. مصرف مکمل فولیک اسید باعث می‌شود کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین ب دوازده پوشیده شود.
ویتامین ب دوازده و فولیک اسید برای سلامتی قلب و اعصاب مناسب می‌باشند.
کاهش مصرف الکل
الکل مانع جذب فولیک اسید می‌شود و باعث خروج فولیک اسید از بدن از طریق ادرار می‌شود و افرادی که الکل زیاد مصرف می‌کنند بیشتر در معرض مشکلات کبدی قرار دارند.
تداخل دارویی اسید فولیک
- اثر بر آزمایش‌های تشخیصی
- اسیدفولیک غلظت فولات را در سرم و گلبول‌های قرمز کاهش می‌دهد.
عوارض جانبی اسید فولیک
- اعصاب مرکزی: درد و کوفتگی عمومی بدن.
- تنفسی: برونکواسپاسم.
- پوست: بثورات پوستی، خارش، اریتم.
- سایر عوارض: اسپاسم آلرژیک نایژه‌ای، کسالت عمومی، آنافیلاکسی.
- مسمومیت و درمان
موارد منع مصرف و احتیاط اسید فولیک
اسیدفولیک می‌تواند مکانیسم داروهای ضد تشنج مانند فنی توئین و فنوباربیتال را افزایش دهد. فنی‌توئین و پیریمیدون ممکن است غلظت‌های سرمی فولات را کاهش دهند و در صورت مصرف طولانی‌مدت، موجب بروز نشانه‌های کمبود اسیدفولیک شوند. اسیدفولیک ممکن است با اثرات ضد میکروبی پیریمتامین در مقابل توکسوپلاسموز تداخل کند. آنتاگونیست های اسیدفولیک، (پیریمتامین، تریمتوپریم یا تریامترن، آمینو سالیسیلیک اسید، کلرامفنیکل، متوتروکسات) و قرص‌های ضدبارداری، ممکن است موجب کمبود دی هیدروفولات ردوکتاز شوند و درنتیجه ممکن است در کاربرد اسیدفولیک ایجاد اختلال کنند.
