فتق یا باد فتق به پیش رفتگی درونی و خروج یکی از احشا (اندرونه) یا فاسیای اندام یا بخشی از آن در دیواره‌ای که به‌طور طبیعی آن را در بر می‌گیرد از طریق یک معبر یا کانال یا روزنه آناتومیک گفته می‌شود.
واژهٔ اندرونه یا احشا (مانند روده، جگر و غیره) در کل به تمام اندام‌های موجود و محصور درون حفره‌ای از فضای کالبدی یک ارگانیزم گفته می‌شود. در بدن انسان فضای حفره‌ای شامل حفره دماغی، حفره صدری یا سینه‌ای، حفره شکمی می‌باشد. فتق تنها در مورد احشای آزاد یا دارای قابلیت جابجا شدن بواسطه یک بیماری یا تروما گفته می‌شود.
انواع مختلفی از باد فتق وجود دارد که درمانهای متفاوتی دارند. گاه پس از یک سوراخ شدگی بعد از عمل لاپاروسکوپی نیز ممکن است خروج یکی از احشا از جوشگاه اتفاق افتد که به فتق پست-لاپاروتومی (بعد از انجام لاپاروتومی) شناخته می‌شود.
انواع باد فتق
در حالت عمومی اگر پیش‌رفتگی هرنیا به‌سمت درون بدن باشد فتق داخلی و اگر بیرون‌زدگی احشا به بیرون از بدن صورت گیرد، فتق خارجی نام می‌گیرد.
از دید حفره‌های آناتومیک:
- فتق دماغی یا سلبرال: فتق‌های داخلی ثانویه به دلیل رشد تومورها که فورامن اکسیپیتال (فتق لوزه‌ای) یا سوراخ تخم مرغی شکل را اشغال می‌کند.
- فتق دیسک: جابجایی و بیرون‌زدگی هسته دیسک در کانال اسپینال ستون فقرات گردنی، مهره سینه‌ای، ناحیه کمری یا ستون فقرات است. این فتق نیز یک فتق داخلی است.
- فتق دیافراگمی: یک فتق داخلی بوده که در آن جابجایی و نفوذ احشا شکمی به درون حفره قفسه سینه از راه پرده دیافراگم صورت می‌گیرد. شایعترین نوع آن فتق هیاتال است که به بیرون زدن معده از حفره شکمی و پس از جابجایی دیافراگم به سمت قفسه سینه و مری گفته می‌شود.
- فتق شکمی یا غر شدن: که بیشترین آمار ابتلا به فتق را شامل شده و از نوع فتق خارجی است و جابجایی و خروج یکی از احشا آزاد یا قابل جابجایی را شامل می‌گردد.
علت اصلی ایجاد فتق‌های شکمی ضعف یا نقص در جدار دیواره شکمی یا افزایش فشار بر آن در یک ناحیه است. فتق شکمی به بازشدن جداره شکم و بیرون زدگی محتویات آن گویند. فتق مغبنی فتق شکمی است که در ناحیه کشاله ران اتفاق می‌افتد. فتق اینگوینال (مغبنی) شایعترین نوع فتق شکمی است که در مردان ۷ برابر شایع تر از زنان می‌باشد. - فتق مغبنی یا هرنی اینگوینال که به فتق در ناحیه کانال اینگوینال (بالای کشاله ران) گفته می‌شود.
علل، علائم و عوامل بروز باد فتق در بدن
عوامل بروز باد فتق
- عوامل اکتسابی: مانند سن بالا، وجود بیماری‌هایی مثل آسم و بیماری‌های ضعیف‌کننده، وجود فتق رانی بر روی بروز فتق مغبنی، آوردن فشار به بدن مانند بلند کردن اجسام سنگین (البته این مورد آنقدر که عموم برای آن اهمیت قائلند مهم نیست).
- عوامل ارثی، مادرزادی: مانند نارس به دنیا آمدن کودک، مذکر بودن جنسیت کودک و در رفتگی مادرزادی سر استخوان ران.
علائم باد فتق چیست؟
علامت اصلی فتق درد است، هرچند بسته به نوع فتق علائم دیگری نیز داریم مثلاً در فتق مغبنی، تورم ناحیه کشاله ران ممکن است یا در هرنی هیاتالریفلاکس معده به مری مشاهده می‌شود. اگر روده در کیسه فتق گیر کند فتق مختنق نامیده می‌شود که اگر جا نیفتد مورد اورژانسی است و جراحی فوری الزامی است.
درمان باد فتق
درمان اساسی باد فتق اینگوینال جراحی و ترمیم فاسیا و جدار شکم است هرچند احتمال عود و بروز عوارض (مانند دردهای مزمن، انسداد روده) بالاست. جراحی به روش لاپاراسکوپیک اغلب روش ترجیحی هرنیورافی است. در موارد عدم جراحی اقدامات نگهدارنده مانند استفاده از فتق بند و اجتناب از افزایش فشار داخل شکم (مانند سرفه و زور زدن) پیشنهاد می‌شود.
پیشگیری از باد فتق
درمان باد فتق پروسه پیچیده و درداوری دارد پس بهتر است که با رعایت کردن بعضی از نکات از ابتلا به این بیماری جلوگیری کنیم.
- کنترل وزن و جلوگیری از چاقی
- عدم استفاده از الکل و سیگار
- درمان بیماری‌های مزمن ریوی
- احتیاط کردن در حین بلند کردن اجسام سنگین
- استفاده از میوه‌ها و سبزی‌ها برای جلوگیری از یبوست
- ورزش کردن
درمان باد فتق در طب سنتی
بهترین راه برای درمان باد فتق جراحی می‌باشد. این جراحی‌ها می‌توانند به دو صورت باز و بسته انجام شوند. این عمل‌ها معمولاً سنگین می‌باشند و به همین دلیل افراد مسن از روش‌های دیگر استفاده می‌کنند. ما در زیر شما را با برخی از داروهای گیاهی برای درمان باد فتق آشنا می‌کنیم.
درمان باد فتق با تخم شوید
یکی از بهترین مواد برای درمان باد فتق در طب سنتی استفاده از تخم شوید می‌باشد. این روش برای اولین بار در کتاب‌های حکیم محسن رزاق نوشته شده بود و سپس تمام اطبای طب سنتی از آن استفاده می‌کردند. در این روش شما باید مقداری تخم شوید را بو بدهید و سپس وقتی که قهوه ای شد آن را بکوبید و در مقداری سرکه سیب مخلوط و سپس از آن میل کنید.
درمان باد فتق با شیرین بیان
از شیرین بیان بیشتر برای درمان باد فتق شکم استفاده می‌شود چرا که این ماده بر روی دیواره‌های معده و مری تأثیر می‌گذارد. برای استفاده از شیرین بیان باید آن را کوبیده و از سپس درون یک ظرف شیری بریزید و از آن هر روز استفاده کنید. بهتر است کسانی که به بیماری‌های گوارشی دچار هستند این روش را انتخاب نکنند.
درمان باد فتق با گل ختمی
گل ختمی نیز از دیگر داروهای پیشنهادی برای درمان باد فتق می‌باشد که سال‌ها است توسط پزشکان استفاده می‌شود. گل ختمی می‌تواند ترشح اسید معده را کاهش بدهد و بر روی ترمیم فاسیا تأثیر بگذارد. بدین منظور باید ریشه گل ختمی را در آب جوش بریزید و بعد از 15 دقیقه محلول بوجود آمده را با سرکه سیب مخلوط کنید و سه بار در روز بعد از وعده‌های غذایی میل کنید.
ریشه زنجبیل برای درمان باد فتق
ریشه زنجبیل نیز از جمله داروهای مفید برای درمان باد فتق می‌باشد. ریشه زنجبیل می‌تواند دردهای شکم را کاهش دهد و جلوی ترشح اسید معده را بگیرد و از آسیب رساندن به دیواره‌های مری و معده جلوگیری کند. نکته مهمی که باید به آن توجه کنید این است که استفاده بیش از اندازه زنجبیل باعث آسیب رساندن به معده شما می‌شود.
بابونه برای درمان باد فتق
استفاده از چای بابونه به کاهش دردهای شما کمک می‌کند و همچنین می‌تواند از تولید اسید معده جلوگیری کند. پزشکان طب سنتی عقیده داشته‌اند که مصرف روزانه چای بابونه راحت‌ترین راه برای رفه باد فتق می‌باشد.
آب هویج درمان کننده باد فتق
در هویج نیز ترکیبات بسیار مفیدی برای کاهش تورمات و کاهش التهابات دیواره‌های معده وجود دارد که می‌تواند به شما در درمان این بیماری کمک کند. بهتر است که در هر روز یک لیوان آب هویج تازه میل کنید.
