تکنیکهای خانگی مؤثر برای بهبود گفتار در هر سنی
انسان یک موجود اجتماعی است و ناچار است که بیشتر عمر خود را با دیگران بگذراند؛ به همین دلیل ارتباطات نقش بسیار مهمی را در زندگی انسان بازی میکند؛ در این میان، ارتباطات زبانی، اصلیترین نقش را در زندگی اجتماعی انسانها دارند و اختلال در آن میتواند بسیاری از امور عادی روزمره را با چالش مواجه کند.
اختلالات گفتاری میتوانند شکلهای مختلفی داشته باشند و در سنین مختلفی ظهور پیدا کنند؛ اما خوشبختانه روشها و تکنیکهایی وجود دارد که میتواند به طور علمی و کاربردی این مشکلات را برطرف نماید. با ما همراه باشید تا برخی از این تکنیکها را که به راحتی در خانه نیز قابل انجام هستند بررسی کنیم.
اختلال گفتاری به چه معنا است؟
اختلال گفتاری میتواند شامل هر نوع مشکلی باشد که توانایی صحبت کردن افراد را تحت تاثیر قرار دهد. وقتی از اختلال گفتاری صحبت میشود، معمولا اولین چیزی که به ذهن ما خطور میکند لکنت زبان است، اما در واقع اختلالات گفتاری میتوانند بسیار متنوعتر از این باشند. برای مثال، تاخیر در باز شدن زبان کودک یکی از این موارد شایع است که در سنین پایین بروز پیدا میکند. اگر کودک شما به این اختلال دچار شده است میتوانید از راههای طلایی برای باز شدن زبان کودک مانند جلسات گفتاردرمانی، داستان گفتن برای کودک، بازیهای دارای مکالمه، تمرینات حرکت لب و دهان و… استفاده کنید.
اختلالات گفتاری میتواند در سنین بالاتر نیز رخ دهد؛ برای مثال یکی از عوارض احتمالی سکته مغزی این است افراد نتوانند به خوبی از لب، زبان و عضلات صورت خود برای ادای عبارات و جملات استفاده کنند و حرف زدن آنها نامفهوم شود. و نیاز به گفتار درمانی سکته مغزی داشته باشند. به طور کلی عواملی مانند ژنتیک، بیماری، عوامل محیطی، استرس و… از دلایلی هستند که باعث بروز اختلالات گفتاری میشوند.
درمان مشکلات گفتاری؛ مراجعه به متخصص یا تمرین در خانه؟
طبعا مراجعه به متخصص همیشه بهترین روشی است که میتوانید برای درمان مشکلات پزشکی انتخاب کنید؛ اما از آنجا که گفتاردرمانی ممکن است یک روند طولانی مدت باشد، اغلب متخصصان نیز پس از معاینه و تجویز روشهای درمانی، استفاده از تکنیکهای خانگی مناسب را توصیه میکنند.
یکی از موثرترین روشهایی که در سالهای اخیر محبوب شده است، استفاده از خدمات گفتار درمانی در منزل است؛ به این معنا که بیمار ابتدا توسط یک متخصص توانبخشی معاینه میشود و سپس گفتاردرمانگر در جلسات منظم به خانه شما مراجعه کرده و تمرینات مناسب را انجام میدهد.
گفتار درمانی در منزل برای چه کسانی کاربرد دارد؟
انجام تمرینات خانگی میتواند برای انواع مشکلات گفتاری مفید باشد؛ برخی از رایجترین مشکلاتی که میتوانند از این روش استفاده کنند عبارتند از:
- لکنت زبان
- مشکل بلع
- اختلال ناشی شکاف کام و لب
- اختلال گفتاری ناشی از عقب ماندگی ذهنی
- عوارض ناشی از سکته مغزی
- عوارض تصادف، ضربه مغزی و…
- عوارض سندرم داون
- عوارض اوتیسم
- تاخیر در رشد
- عوارض ناشی از پارکینسون و آلزایمر
- اختلال ناشی از کم شنوایی
- شرایطی که به علت ضعف عضلات اطراف دهان رخ میدهد.
مدت زمان درمان با توجه به شرایط بیمار میتواند متفاوت باشد؛ اما به طور متوسط، انجام تمرینات خانگی برای یک یا دو بار در هفته کافی است. مدت درمان نیز ممکن است از یک ماه تا یک سال متفاوت باشد.
تمرینات خانگی برای بهبود گفتار کودک
اگر کودک شما دچار اختلالات گفتاری است، میتوانید از تمرینهای زیر برای بهبود مهارتهای او استفاده نمایید.
۱- تقویت مهارتهای شنوایی
بدون شنوایی صحیح، امکان یادگیری صحیح تلفظ کلمات نیز وجود ندارد. برای تقویت مهارتهای شنوایی کودک بازیهای زیر را امتحان کنید:
- تصاویر حیوانات را به کودک نشان دهید و از او بخواهید صدای آنها را در بیاورد.
- در حین راه رفتن با کودک، به صداهای خیابان و تفاوتهای آنها توجه کنید و در مورد آنها از کودک سوال بپرسید.
- صداهای ضبط شده از طبیعت پخش کنید و از کودک بپرسید که چه صداهایی و کجا هستند.
- چندین کلمه مشابه، اما با یک صدای متمایز را بگویید و از کودک خود بپرسید که چه چیزی در آنها متفاوت است؛ مانند دو واژه شیر و سیر
۲- گسترش دامنه واژگان
دایره لغات ارتباط زیادی با مهارتهای گفتاری دارد و همچنین به دیگران نشان میدهد که این کودک، یک کودک باهوش است. این روش را میتوان از سنین 2-3 سالگی شروع کرد و به مرور گسترده کرد؛ برای مثال اگر برای یک کودک سه ساله دانستن حدود 1200 کلمه کافی است، برای یک کودک شش تا هفت ساله، این عدد باید ۳۵۰۰ کلمه باشد. کودک باید یک واژه را بشنود، معنای آن را درک کند و با به کار بردن در موارد مختلف، آن را در حافظه خود تثبیت نماید. برخی از تمرینات واژگان عبارتند از:
- برای فرزندتان و با او، کتاب و شعر بخوانید و مهمتر از همه، بگذارید مرتبا ببیند که چقدر با اشتیاق کتاب میخوانید. کتابهایی جذاب برای سن کودک انتخاب کنید و حتما درباره کتابهایی که میخوانید با هم حرف بزنید.
- کودک را در گفتگو شرکت دهید؛ هنگام صحبت با او شمرده و صحیح صحبت کنید و از کلمات مترادف و متضاد استفاده نمایید.
- با کودک خود بازیهایی انجام دهید که ذهن او را برای یافتن کلمات تحریک میکند. به عنوان مثال، بازی «با بله و خیر جواب نده» را بازی کنید و عمدا سوالهایی بپرسید که مجبور شود برای پیدا کردن جایگزین بله و خیر فکر کند.
۳- تمرینات تنفسی
تنفس صحیح، میتواند تولید صدای مناسب، وضوح، حجم صدا و بیان خوب را تضمین کند. کودک باید یاد بگیرد که زمان و حجم هوای دم و بازدم خود را تنظیم نماید. این تمرینها میتواند شامل موارد زیر باشد:
- یک نوار کاغذی را در فاصله 10 سانتیمتری از لبهای کودک آویزان کنید و از او بخواهید که به آرامی به سمت نوار کاغذ فوت کند تا آن را تکان دهد. کودک باید ۱۰ ثانیه فوت نماید و سپس ۵ ثانیه استراحت کند.
- از کودک بخواهید دستهایش را به طرفین باز کند و کف دستها را به سمت بالا بگیرد. سپس سر خود را بالا ببرد و با دم خود صدای «اِ اِ اِ» را تکرار نماید. پس از ۱۰ ثانیه سر و دستها را پایین آورده و با یک استراحت ۱۰ ثانیهای، مجددا این حرکت را تکرار نماید.
برای مطالعه بیشتر مقاله روشهای خانگی برای کمک به گفتار کودک را ازدست ندهید.
تمرینات خانگی برای بهبود گفتار نوجوان و بزرگسال
انجام این تمرینات برای نوجوانی که میتواند تمرینات فیزیکی را انجام دهد و همچنین بزرگسالانی که دچار اختلالات زبانی هستند مفید است.
۱- تمرینات زبان و عضلات فک و دهان
این تمرینات را به مدت 1۰ تا ۱۵ دقیقه در روز انجام دهید تا تسلط شما بر زبان و دهان افزایش یابد:
- زبان خود را در دهان به عقب و جلو بغلتانید.
- زبان خود را تا جایی که ممکن است بیرون بیاورید و مجددا به دهان بازگردانید.
- زبان را در هر دو جهت دهان خود بچرخانید.
- تلاش کنید با زبان خود بینی را لمس کنید.
- لب خود را به طور متناوب به چپ و راست بچرخانید.
- سعی کنید یک مداد را بین لبهای خود نگه دارید.
- لبهای خود را به هم بمالید.
- گونهها را به طور همزمان باد کنید.
۲- تمرینات گفتاری بزرگسالان
برخی از تمرینات خانگی که میتواند برای تسلط بهتر بر گفتار مورد استفاده قرار گیرند و هماهنگی مغز و زبان را افزایش دهند شامل موارد زیر است:
- بلندخوانی: بلندخوانی میتواند فرصت خوبی برای افراد دارای اختلال گفتاری فراهم کند تا حرف زدن صحیح را تمرین کنند. ابتدا با تکرار یک یا دو جمله کوتاه شروع کنید و سپس، تعداد جملات یا زمان تمرین را افزایش دهید.
- بازی با کلمات: بازی با کلمات میتواند تکنیکی مناسب برای ترکیب کردن تمرینات گفتاردرمانی باشد که در عین حال یک فعالیت سرگرم کننده و جذاب است. مثلا بازیهایی مانند اسم فامیل، یادآوری اسامی بینقطه و یک نقطه، خواندن شعرهایی که حفظ هستید، پازل کلمات و… بسیار مناسب هستند.
- زمزمه کردن: زمزمه روشی عالی برای تقویت کردن تارهای صوتی و واضحتر شدن کیفیت صدای شما است؛ آهسته و با دقت حرف بزنید و بر تلفظ کامل هر واژه تمرکز کنید.
جمع بندی
اختلالات گفتاری میتواند در سنین کودکی به علت مشکلاتی مانند بیماریهای ژنتیکی، عوامل محیطی، نقص توجه و… رخ دهد یا در سنین بزرگسالی به علت مشکلاتی مانند سکته مغزی، پارکینسون، آلزایمر و تصادف به وجود آید. در چنین شرایطی میتوانید با بعضی تمرینات خانگی، توانایی عضلات فک، صورت، زبان و همچنین هماهنگی بین مغز و زبان را تقویت کنید؛ با این حال، لازم است قبل از هر اقدامی با یک متخصص گفتاردرمانی مشورت کنید.