برخورد با کودک لجباز برای والدین یک چالش است، زیرا انجام دادن کارهای اساسی مانند استحمام، خوردن غذا یا رفتن به رختخواب یک نبرد روزمره است. والدین ناخواسته لجبازی در کودکان را با تسلیم شدن و یا کج خلقی، تشویق می‌کنند. بهترین راه برای مقابله با یک کودک لجباز اینست که به او نشان دهید رفتار بد او کار نمی‌کند، ولی به رفتار خوب آن‌ها باید توجه کنید. در این مقاله چند نکته را که روانشناسان کودک توصیه می‌کنند ذکر کرده‌ایم.
لجبازی در کودکان چگونه است؟
هر کودکی که بخواهد کارهایش را شخصاً انجام دهد و اراده قوی دشته باشد، لجوج نیست. این مهم است که کودک شما قبل از انجام هرگونه اقدام جدی، سرسخت یا مصمم باشد. فرزندان با اراده قوی می‌توانند بسیار باهوش و خلاق باشند. آن‌ها سؤالات زیادی می‌پرسند که ممکن است شما را کلافه کنند. کودکان با اراده “انجام دهنده” هستند.
اما کودکان لجباز ویژگی‌هایی متفاوت دارند که عبارت‌اند از:
- نیاز به تأیید و شنیده شدن دارند. بنابراین ممکن است غالباً هر کاری انجام دهند تا توجه شما را جلب کنند.
- می‌توانند به شدت مستقل باشند.
- متعهد و متمایل به انجام کاری هستند که دوست دارند.
- همه بچه‌ها کج خلقی می‌کنند، اما میزان بچه‌های لجباز در اغلب موارد این کار را می‌کنند.
- دارای خصوصیات رهبری قوی هستند – در بعضی مواقع می‌توانند “رئیس” باشند.
- دوست دارند کارها را با سرعت انجام دهند.
ممکن است مدیریت یک کودک سرسخت دشوار باشد، اما چیز خیلی بدی نیست. تحقیقات ثابت کرده است که کودکانی که اغلب قوانین را زیر پا می‌گذارند و از هنجارها سرپیچی می‌کنند به عنوان دستاوردهای عالی در آموزش و پرورش و حوزه کاری منتخب خود عمل می‌کنند. آن‌ها کمتر از دوستان خود به مسیر اشتباه پیروی می‌روند.
روان‌شناسی کودکان لجباز:
اگر اراده یکی از خصیصه‌های قوی شماست، مطمئناً دوست دارید که کودکتان نیز این خصلت را داشته باشد. اما نکته دشوار این است که تفاوت بین عزم و لجبازی را بدانیم. بنابراین چگونه می‌توانید بفهمید فرزندتان کدام ویژگی را دارد؟
- اراده “ثبات هدف“ است.
- اراده قوی یعنی داشتن عزم راسخ برای انجام کار یا عملی به یک روش خاص. به بیان ساده تر، با وجود فشارهای خارجی، افکار، رفتارها یا اعمال شخص تغییر نمی‌کند.
- لجبازی در کودکان می‌تواند ژنتیکی و یا اکتسابی باشد. این امکان وجود دارد کهشما سهواً به کودکتان یاد داده باشید که لجباز باشند.
- یک نکته مثبت، شما هم اکنون می‌توانید آگاهانه به کودک خود کمک کنید که این رفتار را از یاد ببرد یا تغییر دهد.
چگونگی برخورد با کودکان لجباز
شما ممکن است یک کودک نوپای لجباز داشته باشید که هر بار که سعی می‌کنید به او غذا دهید، قاشق غلات خود را کنار نمی‌گذارد. یا ممکن است یک بچه شش ساله ای داشته باشید که اصرار دارد هر روز همان لباس را بپوشد و به هیچ عنوان از حرفش کوتاه نمی‌آید. در اینجا ده نکته وجود دارد که می‌توانید لجبازی کودکان را مهار کنید. در این رابطه مطالعه تکنیک های رفتار با کودکان به شما پیشنهاد می‌شود.
گوش کن، با او بحث نکن
ارتباط خیابانی دو طرفه است. اگر می‌خواهید کودکتان به شما گوش کند، بایدبه او گوش دهید. فرزندان با اراده قوی ممکن است عقاید قوی داشته باشند و تمایل به بحث و گفتگو داشته باشند.
کودکان اگر احساس کنند شنیده نمی‌شود، ممکن است برایشان ناخوشایند باشد. در بیشتر مواقع، وقتی کودک اصرار به انجام یا عدم انجام کاری داشته باشد، گوش دادن به آن‌ها و مکالمه ای صریح درمورد آنچه که آن‌ها را آزار می‌دهد می‌تواند کارساز باشد. خب چگونه به یک کودک لجباز پنج ساله یاد می‌دهید که به شما گوش دهد؟ به او نگاه می‌کنی و خیلی آرام به حرف‌هایش گوش می‌سپاری.
با کودک لجباز چگونه برخورد کنیم؟
با او ارتباط برقرار کن، او را مجبور نکن
وقتی بچه‌ها را به کاری مجبور می‌کنید، آن‌ها تمایل به شورش و انجام هر کاری دارند که آن کار را انجام ندهند. Counterwill یعنی ضداراده، اصطلاحی است که این رفتار را به بهترین وجه تعریف می‌کند که ویژگی مشترک کودکان لجباز است. البته این اصطلاح فقط به کودکان محدود نمی‌شود. به جای دستور دادن و مجبور کردن کودک سعی کنید با او ارتباط برقرار کنید.
به عنوان مثال، اینکه کودک شش ساله ای را مجبور کنید بخوابد در حالی که اصرار دارد تلویزیون تماشا کند، نتیجه ای نخواهد داشت. درعوض، با او بنشینید و به آنچه تماشا می‌کند علاقه نشان دهید. وقتی شما به علایق او توجه نشان دهید، او هم به شما پاسخ خواهد داد. کودکانی که با والدین یا مراقبان خود ارتباط برقرار می‌کنند می‌خواهند همکاری کنند.
امروز اولین قدم برای برقراری ارتباط با بچه خود را بردارید، او را در آغوش بگیرید!
به او حق انتخاب بده
بچه‌ها معمولاً دوست ندارند همیشه به آن‌ها گفته شود چه کاری انجام دهند. اگر به فرزند لجباز چهار ساله خود بگویید که او باید تا ساعت 9 شب در رختخواب باشد، مطمئناً با صدای بلند خواهد گفت “نه!” به جای دستور دادن به کودکان حق انتخاب بدهید. به جای اینکه به او بگویید که به رختخواب برود، از او بپرسید که دوست دارد کدام داستان را بشنود.
البته کودکتان ممکن است همچنان نافرمان باشد و بگوید: “من نمی‌خوابم!” دریان شیراط آرام باشید و به او بگویید که “خب، اینکه جزو گزینه‌ها نبود”. شما می‌توانید همان موارد را هر چند بار که لازم است تکرار کنید و همچنان آرامش خود را حفظ کنید. خواهید دید که کودک بالاخره تسلیم می‌شود.
البته توجه داشته باشید که گزینه‌های زیاد هم خوب نیستند. به عنوان مثال، انتخاب یک لباس از کمد برای کودک می‌تواند گیج کننده باشد. می‌توانید خودتان دو سه گزینه را انتخاب کنید و از کودک بخواهید بین آن‌ها انتخاب کند.
آرام باش
فریادهای یک کودک لجباز، یک مکالمه معمولی با والدین را به یک مسابقه فریاد تبدیل می‌کند. ممکن است کودک پاسخ شما را به عنوان دعوت به یک مبارزه کلامی بگیرد. این فقط اوضاع را بدتر می‌کند. به عنوان یک بزرگ‌تر وظیفه شماست که گفتگو را به یک نتیجه نهایی برسانید. برای رسیدن به آرامش کارهای زیادی می‌توانید انجام دهید از جمله ورزش کردن و موسیقی گوش دادن. به موسیقی آرامش بخش گوش دهید، موسیقی را در خانه پخش کنید تا بچه‌ها نیز بتوانند گوش دهند. مدتی یک بار هم، موسیقی مورد علاقه کودک خود را پخش کنید. از این طریق، می‌توانید “رأی” آن‌ها را به دست آورید.
به او احترام بگذار
اگر می‌خواهید فرزندتان به تصمیمات شما احترام بگذارد، باید به او احترام بگذارید. در اینجا چند روش وجود دارد که می‌توانید در روابط خود از آن‌ها استفاده کنید:
- به دنبال همکاری باشید، اصرار نکنید که از دستورالعمل‌های پیروی کنید.
- قوانین ثابتی برای همه فرزندان خود داشته باشید.
- با آن‌ها همدلی کنید، هرگز احساسات یا ایده‌های آن‌ها را کنار نگذارید.
- بگذارید کودکان کاری را که می‌توانند برای خودشان انجام دهند، از انجام کارهای آن‌ها پرهیز کنید، به این دلیل که بخواهید بارشان را کم کنید. بگویید که به آن‌ها اعتماد دارید.
- منظورتان را بگویید و آنچه را می گویید انجام دهید.
همکاری کنید
کودکان سرسخت و یا اراده قوی نسبت به نحوه برخورد دیگران بسیار حساس هستند. بنابراین مراقب لحن، زبان بدن و لغات خود باشید. زمانی که از رفتار شما ناراحت می‌شوند، کاری را انجام می‌دهند که از خودشان محافظت کنند: شورش می‌کنند، دوباره صحبت می‌کنند و پرخاشگر می‌شوند.
تغییر نحوه نزدیک شدن به یک کودک لجباز، می‌تواند نحوه واکنش آن‌ها را تغییر دهد. به جای اینکه به آن‌ها بگویید چه کار کنند، با آن‌ها شریک شوید.
به جای “من می‌خواهم شما انجام دهید …” از عباراتی مانند “بیایید این کار را انجام دهیم …”، “چگونه می‌توانیم آن را امتحان کنیم …” استفاده کنید.
از فعالیت‌های سرگرم کننده برای مجبور کردن فرزندان خود برای انجام کاری استفاده کنید. به عنوان مثال، اگر می‌خواهید کودکتان اسباب بازی‌های خود را کنار بگذارد، خودتان این کار را انجام دهید و از آن‌ها بخواهید که «یاور ویژه» شما باشند.
همچنین کودک را به چالش بکشید تا ببینید چه کسی اسباب بازی‌ها را سریع‌تر جمع می‌کند. این ترفندی کارساز است.
نحوه رفتار با کودکان لجباز و نافرمان
مذاکره کنید
بعضی اوقات، لازم است با فرزندان خود مذاکره کنید. طبیعی است که بچه‌ها زمانی که تمایل به کاری ندارند، آن را انجام ندهند. اگر می خواهیدبه حرف شما گوش دهند، باید بفهمید چه چیزی مانع این کار شده است.
با پرسیدن چند سؤال مانند “چه چیزی شما را آزار می‌دهد؟”، “مسئله چیست؟” یا “آیا چیزی می‌خواهید؟” شروع کنید تا آن‌ها را وادار به صحبت در مورد موضوع کنید. این گفتگو به آن‌ها می‌گوید که شما به خواسته‌هایش احترام می‌گذارید و او را در نظر می‌گیرید.
ضرورت مذاکره لزوماً به معنای این نیست که شما همیشه به خواسته‌های آن‌ها تسلیم شوید. به عنوان مثال، فرزندتان ممکن است حاضر نباشد در ساعت معینی به رختخواب برود. به جای اصرار، سعی کنید برای یک ساعت خواب که مناسب هر دوی شما باشد، مذاکره کنید.
یک محیط دوستانه در خانه ایجاد کنید
کودکان از طریق مشاهده و تجربه یاد می‌گیرند. اگر در تمام مدت والدین خود را در حال مشاجره ببینند، آن‌ها نیز یاد می‌گیرند. اختلاف زناشویی بین والدین می‌تواند یک محیط استرس زا در خانه ایجاد کند و بر روحیه و رفتار بچه‌ها تأثیر بگذارد. طبق یک مطالعه، اختلافات زناشویی ممکن است منجر به منزوی بودن اجتماعی و حتی پرخاشگری در کودکان شود.
فرزندتان را درک کنید
برای درک بهتر رفتار کودک لجباز خود، سعی کنید اوضاع را از دید او بررسی کنید. خود را جای او بگذارید. هرچه فرزندتان را بیشتر بشناسید، بهتر می‌توانید با لجبازی او مقابله کنید.
با کودک همدردی کنید، می‌توانید عصبانیت یا ناامیدی او را درک کرده و در عین محکم بودن از او حمایت کنید.
به عنوان مثال، اگر فرزند شما مایل به انجام تکالیف خود نیست، ممکن است به دلیل عدم تمرکز، قادر به انجام آن‌ها تباشد. بنابراین با تقسیم تکالیف در زمان‌های کوتاه به او کمک کنید.
رفتار مثبت او را تشویق کنید
بعضی وقت‌ها نمی‌دانید چگونه باید لجبازی، عصبانیت و پرخاشگری کودک را کنترل کنید. اما اگر بدون فکر واکنش نشان دهید، ممکن است نگرشی منفی نسبت به مسئله ایجاد کنید و حتی رفتارهای منفی آن‌ها را ناخواسته تقویت کنید.
به عنوان مثال، بچه شما تقریباً به هر چیزی که می‌خواهید می‌گوید “نه!” در مورد آن فکر کنید، آیا خودت زیاد می گویی “نه”؟ اگر بله، شما یک رفتار منفی را در کودک تقویت کرده ای.
یک راه برای تغییر پاسخ‌های منفی کودک، بازی “بله” است. با انجام این بازی، بچه شما باید به همه چیز “بله” یا “نه” بگوید. سؤالاتی از جمله “شما بستنی دوست دارید، نه؟”، “شما بازی با اسباب بازی‌های خود را دوست دارید؟” یا “آیا می‌خواهید ببینید که فردا دایناسور شما در وان حمام شنا می‌کند؟” بله “از فرزند شما. هر چه فرزند شما بیشتر جواب مثبت دهد، احتمال بیشتری وجود دارد که احساس کند که شنیده و قدردانی می‌شود.
مشکلات رایج با بچه‌های لجباز
تربیت کودکان کاری دشوار است، اما وقتی کودکتان لجباز است، این می‌تواند بسیار دشوارتر شود. دو مورد زیر رایج‌ترین مشکلات مربوط به کودکان لجباز است.
نحوه برخورد با کودک حرف گوش نکن
1. مشکل در دستشویی رفتن
آموزش دستشویی به کودکان دشوار است، اما زمانی که با یک کودک لجباز سر و کار دارید، این می‌تواند به یک درد تبدیل شود. می‌توانید کودک سه‌ساله را با حرف زدن درمورد آن آموزش دهید:
- صحبت کردن در مورد آن.
- توضیح اینکه چگونه این کار انجام می‌شود.
- اگر کودکتان حاضر نشد از دستشویی استفاده کند، شوخی کنید و جدی نگیرید.
به یاد داشته باشید که یک کودک لجباز نسبت به یک کودک مطیع بیشتر ممکن است طول بکشد تا ازدستشویی استفاده کند. مهم است که صبور باشید و با کودکتان کار کنید تا به او در رسیدن به هدف کمک کنید.
2. مشکل در غذا خوردن
کودکان هنگام خوردن غذا خیلی وسواس دارند. این یعنی تو همیشه نمی‌توانی بچه خود را سیر کنی. بهترین راه برای غذا خوردن بچه‌های لجباز این است که وقت شام را خوش بگذرانند.
- از راه‌های خلاقانه برای دادن غذا به کوچولوی خود استفاده کنید.
- او را درگیر میز شام کنید (از او بخواهید که میز را بچیند، غذا سرو و …).
- او را ترغیب کنید که حتماً غذای خود را امتحان کند (فقط یک لقمه). از هر چیزی که روی میز است یه تیکه برای تست کردن او بگذارید.
- اگر غذایش را تمام کند به او پاداش بدهید.
چگونه یک کودک لجباز را تنبیه کنیم؟
کودکان به قوانین و نظم و انضباط نیاز دارند. بچه‌های شما باید بدانند که برای همه کارهایشان چه خوب و چه بد عواقبی وجود دارد.
مطمئن شوید که آن‌ها کاملاً از عواقب نقض قوانین آگاهی دارند.
یامدها باید فوری باشند، به خصوص زمانی که با کودکان سر و کار دارید تا آن‌ها بهتر نتیجه کارشان را بدانند. قطع زنگ تفریح، یا زمان تلویزیون و کارهای کوچک به او سپردن می‌تواند چند روش برای تنبیه کودک باشد. همچنین می‌توانید در این زمینه خلاق باشید.
به یاد داشته باشید که ایده این نیست که کودک را تنبیه کنید بلکه آن‌ها باید درک کنید که رفتارشان اشتباه است.
برخی از خانواده‌ها به دلایل مختلف از رفتار با کودکان لجباز درمانده‌اند. اگر در رفتار با کودک لجبازتان مشکل دارید، توصیه می‌کنم یک مشاوره کودک در کنارتان داشته باشید. در تربیت کودکان باید خیلی اصولی رفتار کرد.
