کَهیر (به انگلیسی: urticaria) واکنش آلرژیک حاد یا مزمن است که معمولاً بر اثر واکنش بدن در برابر مواد هیستامینی یا ترکیباتی نزدیک به هیستامین پدید می‌آید.
عارضه پوستی کهیر، به صورت دانه‌های کوچک صورتی‌رنگ یا به شکل برجستگی‌های وسیعتر و گاهی به صورت تاول تظاهر کرده و با خارش شدید همراه است.
کهیر بیماریی گذرا و کوتاه مدت است. هر ضایعه کهیر بعد از چند دقیقه تا چند ساعت بدون باقی گذاشتن اثر از بین می‌رود و سپس ضایعات جدید در محل‌های قبلی یا محل‌های جدید به وجود می‌آید. اندازه ضایعات کهیر از کوچکی یک عدس تا بزرگی یک بشقاب متغیر است. ممکن است ضایعات به هم پیوسته باشد و نواحی وسیعی از پوست را بپوشاند. معمولاً خارش شدید وجود دارد، ولی ممکن است سوزش یا به ندرت درد نیز وجود داشته باشد.
کهیر به طور کلی بسیار شایع است و حدود 20 – 10 درصد افراد حداقل یک بار در طول عمر مبتلا به کهیر می‌شوند. کهیر به طور معمول ظرف چند روز تا چند هفته بهبود می‌یابد، ولی در مواردی هم ممکن است سال‌ها و حتی دهه‌ها به طول انجامد و مرتباً حملات آن تکرار شود.
چنانچه کهیر در نواحی خاصی مثل پلک ها و لب‌ها بروز کند، سبب تورم میشود که ممکن است باعث نگرانی بیمار شود، ولی این تورم ظرف 12 تا 24 ساعت برطرف میشود. ولی اگر بیمار دچار مشکل تنفسی یا بلع شود، باید به طور اورژانس تحت درمان قرار گیرد.
شکل ظاهری کهیر
علت بروز کهیر
- تراوش مایع پلاسمای خون از درون رگ‌ها به فضای میان‌بافتی در پوست باعث کهیر زدن میشود. یک عامل شیمیایی که هیستامین نامیده میشود از یاخته‌های ویژه‌ای در پوست بنام ماست‌سل‌ها که در پیرامون رگ‌ها قرار دارند ترشح میشود و باعث گشاد شدن رگ‌ها و باز شدن فضاهای میان‌یاخته‌ای در آنها و به‌دنبال آن خروج مایع از درون رگ‌ها میشود
- موادی از قبیل آجیل، شکلات، ماهی، گوجه فرنگی، تخم مرغ، توت فرنگی، شیر و افزودنی‌های غذایی و میوه‌های تازه به‌ویژه مرکبات و داروهایی از قبیل پادزیست‌ها (آنتی‌بیوتیک‌ها) مانند پنی‌سیلین، مسکن‌ها مثل آسپیرین، کدئین، ایندومتاسین، خواب‌آورها، ویتامین‌ها و تقریباً هر نوع دارویی می‌تواند ایجاد کهیر کند. مصرف مداوم آسپیرین می‌تواند ایجاد کهیر مزمن بکند.
- حلزون، ماهی، آجیل، تخم مرغ و شیر از شایعترین حساسیت‌زاها هستند که خوردن آنها می‌تواند باعث پدید آمدن کهیر بشود.
علت به وجود امدن کهیر چیست - مصرف برخی از داروها نیز می‌تواند سبب بروز کهیر شود. برخی از این داروها عبارت‌اند از: آنتی بیوتیک ها، مسکن‌ها، آرام بخش‌ها و خواب آورها، مکمل‌های غذایی، آنتی اسیدها. ویتامین‌ها و قطره‌های چشمی و ملیّن‌ها و شیاف‌ها نیز ایجاد کهیر می‌کنند.
- در صورت ابتلا به کهیر، باید تمامی داروهای مصرف شده، حتی در هفته‌های اخیر را به پزشک اطلاع داد تا در تعیین علت، راهنما باشد. بعضی از عفونت‌ها از قبیل سرماخوردگی و عفونت‌های گلو در کودکان می‌توانند سبب بروز کهیر شوند، ولی برخی عفونت‌های مزمن و گاه عفونت‌هایی به شکل سینوزیت یا برخی آبسه‌ها نیز به عنوان علت ایجاد کهیر مهم هستند.
- برخی از عوامل فیزیکی مثل نور خورشید، سرما، فشار، ارتعاشات شدید، تعریق، ورزش و تماس با آب می‌تواند در بعضی افراد سبب بروز کهیر شود. در کهیر ناشی از آفتاب، ضایعات در محل‌هایی که در معرض تابش آفتاب هستند بروز می‌کنند و ظرف چند ساعت برطرف می‌شوند.
- کهیرهای ناشی از سرما در عضوی که در معرض سرما بوده پیدا میشود.
- تعریق در افراد جوان باعث کهیرهای کوچک خارش دار میشود که معمولاً به دنبال ورزش یا اضطراب بروز می‌کند و ظرف 15 – 10 دقیقه برطرف می‌گردد. گاه در بعضی افراد، خارانیدن شدید پوست یا تحت فشار قرار گرفتن آن باعث بروز کهیر میشود. تماس با آب صرف نظر از این که سرد یا گرم باشد، از علل دیگر کهیرهای فیزیکی هستند.
انواع کهیر
کهیر به دو نوع حاد و مزمن طبقه بندی میشود.
رابطه کهیر و سرطان
کهیر حاد
کهیرهایی که کمتر از 6 هفته از ایجاد آنها می‌گذرد، تحت عنوان «کهیر حاد» طبقه بندی می‌شوند. در این نوع کهیر علت معمولاً تشخیص داده میشود. شایعترین علل کهیر حاد غذاها، داروها و عفونت‌ها هستند. نیش حشرات نیز می‌تواند سبب بروز کهیر شود.
کهیر مزمن
کهیرهایی که بیش از 6 هفته از بروز آنها می‌گذرد، «کهیر مزمن» نامیده می‌شوند. تعیین علت این نوع کهیر، اغلب بسیار مشکل است و در تعداد کمی از بیماران می‌توان علت را تشخیص داد. پزشک برای تعیین علت کهیر، باید سؤالات زیادی از بیمار بپرسد و معاینات متعددی را انجام دهد، ولی با وجود بررسی‌های زیاد در بیش از دو سوم این بیماران نمی‌توان علت کهیر را پیدا کرد.
درمان کهیر
بهترین درمان کهیر، تعیین علت و حذف آن است. شخصی که دچار کهیر شده قبل از هر چیز باید از خوراکی‌های و مواد ایجاد کننده حساسیت خودداری کند تا بدن تقویت شود و آنتی کور لازم را بسازد و دیگر بدن عکس العملی نشان ندهد.
اما این امر بخصوص در کهیر مزمن اغلب میسر نیست، ولی در مواردی که عللی از قبیل عفونت، غذا، دارو یا عوامل فیزیکی عامل کهیر باشند، با حذف آن عامل کهیر نیز درمان میشود.
در بسیاری از موارد پس از معاینات کامل بیمار، لازم است که آزمایش‌های تکمیلی انجام شود تا در صورت امکان علت کهیر تعیین شود، که البته همیشه این توفیق حاصل نمی‌شود.
درمان خانگی کهیر
چنانچه علت پیدا شود، درمان طبعاً باعث حذف کهیر خواهد شد. ولی در مواردی که علت پیدا نشود، کهیر به طور علامتی درمان میشود که داروهای آنتی هیستامین در رأس درمان‌های کهیر هستند. آنتی هیستامین‌ها در صورتی از بروز کهیر جلوگیری می‌کنند که به طور منظم مصرف شوند و مصرف آنها صرفاً در زمان پیدایش کهیر تأثیر خیلی زیادی ندارد.
البته در مورد مصرف آنتی هیستامین‌ها، عوارض آنها (از قبیل ایجاد حالت خواب آلودگی) را باید در نظر داشت و در افراد سالخورده که دچار احتباس ادراری هستند یا بعضی داروهای آرام بخش مصرف می‌کنند، باید مصرف آنها با احتیاط صورت گیرد.
همچنین در زمان حاملگی، بسیاری از داروها ازجمله آنتی هیستامین‌ها دارای عوارضی هستند که باید مورد توجه باشند.
از تداخل اثر داروها نیز نباید غافل بود و بیماران بایستی داروهای دیگری را که به علل دیگر مصرف می‌نمایند، به پزشک یادآوری کنند، چون داروها هم به عنوان عامل کهیر و هم به عنوان تأثیر متقابل روی داروهای آنتی هیستامین مهم هستند.
گهگاه در کهیرهای مقاوم، پزشک ممکن است چند نوع آنتی هیستامین را باهم یا به طور متناوب تجویز کند. در موارد حاد و شدید، به ویژه مواردی که مشکل تنفسی بروز نماید، مراجعه به اورژانس و تجویز «اپی نفرین» یا «کورتیکواستروئید» تزریقی با صلاحدید پزشک معالج، صورت می‌گیرد.
الف- درمان کهیر موضعی (به صورت ضماد، پماد، شستشو دهنده)
1-شستشوی بدن با ماست و سدر و شاهتره.
2-دود کردن اسفند حساسیت را از بین میبرد.
3-مالیدن آب کلم پیچ یا برگ آن بر روی پوست.
4-قرار دادن مخلوط مغز موز با سرکه و آبلیمو (چند بار در شبانه روز).
5-مالیدن تره له شدن یا آب آن بر پوست.
6-مالیدن شلغم له شده و پخته روی پوست.
7-مالیدن سیر له شده روی جوشها
تذکر: این مورد با احتیاط کامل اجرا شود چون ممکن است مقدار زیاد سیر باعث تاول شود. می‌توانید از خاکستر سیر استفاده کنید چون داروی جوش ها می‌باشد.
8-مالیدن شاهتره روی پوست
9-مالیدن پنیرک و گزنه له شده
این روش ها کهیر را تسکین می‌دهد وبه طور موقت و در مواقع اضطراری مفید هستند.
ب- درمان کهیر از طریق تغذیه
برای درمان کهیر چه بخوریم
1-خوردن آب انگور در درمان کهیر اثری قطعی و بسیار خوب دارد. (می‌توانید 100 گرم از آن را در مقداری آب ریخته و هر سه ساعت یک بار میل کنید)
2-آب نارنج، آب لیمو، آب غوره، هر کدام 100 گرم مخلوط کرده میل کنید، کهیرها ظاهر شده و به مرور و به طور کامل از بین می‌روند.
3-کاهو، گشنیز، چغندر (لبو)، برگ چغندر، ماست، آب لیمو، شاه تره، خرفه، خیار، هندوانه، لعاب اسفرزه، خاکشیر، بسیار مفید هستند.
4-برای دفع سموم معده و روده و صاف نمودن خون از آش های ساده و ترش استفاده کنید مانند: تمر هندی، آب شاهتره یا عرق آن، آب نارنج، آبغوره، آبلیمو، گشنیز، برگ چغندر.
5-خوردن این غذاها و خوراکی ها هم توصیه میشود:
ماست (با کمی نعنا)، خیار (با کمی نمک)، هندوانه (با کمی شکر)، خاکشیر، قُدّومِه شیرازی (دانه ریز قرمز)، خرفه، شاه تره، عرق کاسنی، کاهو، آلبالو، عناب، گیلاس، آب زرشک، آب ترب، گل گاوزبان.
