اختلال شخصیت مرزی | علل، علائم، تشخیص و درمان
ممکن است ما روزانه به‌سادگی و یا به شوخی از انواع اختلالات روانی در میان کلام خود استفاده کنیم و جملاتی مانند “من خیلی در تمیز کردن خانه وسواسی هستم.” و یا “نوسانات خلقی او خیلی بد است، آیا او دوقطبی است؟” را به کار ببریم. بر طبق گفته موسسه ملی بهداشت اختلال شخصیت مرزی یک اختلال نسبتاً شایع می‌باشد.
از میان ۱۰ نوع اختلال شخصیتی (شامل اختلال شخصیت وسواسی-اجباری (OCPD)، اختلال شخصیت پارانوئیدی و اختلال شخصیت خودشیفتگی)، اختلال شخصیت مرزی یا borderline personality disorder بیشترین تعداد تشخیص نادرست را شامل میشود. حتی نام این اختلال به دلیل وجود کلمه‌ی “مرزی” که می‌تواند به خفیف نامهم بودن آن دلالت کند، گیج‌کننده است.
کارشناسان در ابتدا اختلال شخصیت مرزی را مرز بین اختلالات روانی شدید (جنون) و اختلالات اعصاب ملایم می‌دانستند و از آن به‌عنوان یک اختلال مشخص نام نمی‌بردند. از سال ۱۹۸۰ این اختلال متمایزاً در لیست اختلالات و بیماری‌های ذهنی و روانی فهرست شد. ازآن‌پس متخصصین در جهت شناسایی و فهم آن متمرکزتر شدند. شواهد متعددی گواه این است که بخشی از علت بروز این اختلال مربوط به ژنتیک و به‌صورت ارثی است و بخش دیگری در مسیر رشد و در طول زندگی به دلیل تجربیات گوناگون استرس‌زا و پر دغدغه توسعه میابد، هر چند دلیل اصلی بروز این اختلال هنوز به‌طور علمی و ثابت‌شده مشخص نشده است.
یک متخصص اجتماعی بالینی و عضو آکادمی درمانگری شناختی در نیوجرسی تأیید می‌کند که بسیاری از بیماران مبتلابه اختلال شخصیت مرزی در دوران کودکی نوعی از ضربه شدید روحی، از دست دادن و یا رها شدن را تجربه کرده‌اند و سعی می‌کنند در بزرگ‌سالی این ضربات روحی را جبران کنند. بااین‌حال، بزرگ شدن در یک محیط رشدی نامناسب و یا سابقه خانوادگی اختلال شخصیت مرزی به این معنا نیست که شما لزوماً این اختلال را تجربه خواهید کرد، فقط بدان معنی است که احتمالاً نسبت به سایرین بیشتر در معرض خطر درگیری با آن هستید.
علل ایجاد اختلال شخصیت مرزی
عوامل ژنتیکی، مغزی و علل اکتسابی یا تجارب ناخوش در دوران کودکی از علل بروز اختلال شخصیت مرزی می‌باشند؛ اما نقش تجارب دوران کودکی خصوصاً سه سال اول عمر بسیار مهم است.
از دیگر علل این اختلال شخصیت:
- بی‌ثباتی مادر به دلایل مختلف
- طرد کودک
- عدم وجود دل‌بستگی ایمن در دوران کودکی
- درگیری بین والدین
- تنبیه کودک
- بی‌توجهی به احساسات او
- طلاق والدین
- والدین گرفتار و ناسازگار
علائم اختلال شخصیت مرزی
علائم اختلال شخصیت مرزی چیست
اختلال شخصیت مرزی یک بیماری بسیار دشوار است که تقریباً ۱, ۶ درصد از بزرگ‌سالان در ایالات‌متحده را تحت تأثیر قرار داده است. این آمار ممکن است جزئی به نظر برسد اما بدون شک تمام جمعیت آماری این اختلال را شامل نمی‌شود. تشخیص اختلال شخصیت مرزی بسیار دشوار است چراکه علائم این اختلال با برخی بیماری‌های روانی مانند افسردگی، دوقطبی و اختلال شخصیت خودشیفتگی همپوشانی دارد.
علاوه بر این، اختلال شخصیت مرزی در طیف بسیار وسیعی اتفاق می‌افتد. این طیف از افراد با عملکرد بسیار محدود، به‌طوری‌که از فعالیت‌های روزانه خود بازمی‌مانند تا افراد بیش‌ازحد فعال را شامل میشود. برخی از بیماران ممکن است در تمام زندگی غافل از وجود این اختلال شخصیتی در خود باشند و هیچ‌گاه نتوانند مشکلات مربوط به آن را کاهش دهند؛ اما درواقع نشانه‌هایی برای تشخیص این اختلال وجود دارد. در اینجا به برخی از نشانه‌های اختلال شخصیت مرزی می‌پردازیم.
۱) عزت‌نفس پایین
همه‌ی ما در درون خود یک فرد منتقد داریم، اما افراد با اختلال شخصیت مرزی دائماً با شک و تردید فراوان، از درون به مبارزه با خود می‌پردازند. این افراد دارای عزت‌نفس فوق‌العاده متزلزل هستند، بنابراین برای شناسایی هویت خود به‌شدت به ستایش و تأیید خارجی وابستگی دارند. این بیماران حس پایین‌تر بودن نسبت به سایرین و کامل نبودن دارند و ممکن است برای جبران این احساس از اعمال و رفتار دیگران تقلید کنند چراکه استقلال و اعتمادبه‌نفس آنان مختل شده است.
۲) اجتناب از تفکر در مورد آینده
این‌که شما تمام زندگی خود را با جزییات برنامه‌ریزی نکنید کاملاً طبیعی است، ولی اکثر مردم حداقل اهداف و آرزوهای کلی برای آینده‌ی خوددارند. افراد با اختلال شخصیت مرزی اغلب فاقد هرگونه جهت‌گیری برای آینده هستند. آن‌ها معمولاً خواسته‌ای برای آینده‌ی زندگی‌شان و برنامه‌ریزی خاصی برای کارها و اهداف خود ندارند.
۳) نداشتن حس همدردی
در افراد با اختلال شخصیت مرزی، حس دیدن خود از بیرون و دیدن دیگران از درون وجود ندارد؛ به‌عبارت‌دیگر، این افراد فاقد حس خودآگاهی و حس همدردی می‌باشند. آن‌ها متوجه این موضوع نیستند که رفتارشان چه تأثیری بر دیگران خواهد گذاشت، بنابراین وقتی‌که از کنترل خارج شوند درکی از این‌که باعث استرس و ناراحتی اطرافیان خود می‌شوند ندارند. این مشکل باعث میشود این افراد رابطه‌ی احساسی بلندمدت موفقی نیز نداشته باشند.
۴) روابط آشفته
مبتلایان به اختلال شخصیت مرزی پی‌درپی خود را در روابط خشونت‌آمیز فیزیکی و یا احساسی می‌یابند. در بسیاری موارد، آن‌ها به‌سوی شرکایی جذب می‌شوند که امیدوار هستند بتوانند نیازهایی که در کودکی آن‌ها برآورده نشده را ارضا کنند. این تمایل اغلب منجر به ماندن آن‌ها در روابط سمی میشود. آن‌ها همچنین در روابطشان بیش‌ازحد نیازمند و غیرقابل‌اعتماد هستند. درواقع اضطراب شدید این افراد از ترس از دست دادن نزدیکانشان باعث میشود به دست خود کاری کنند که واقعاً اطرافیانشان را از دست بدهند.
۵) اضطراب شدید
همه‌ی ما ممکن است هرازگاهی بسته به شرایط مضطرب شویم، اما اضطراب در بیماران اختلال شخصیت مرزی با احساسات شدید عصبی، تنش، وحشت و رفتارهای نامناسب همراه میشود. این احساسات اغلب به‌عنوان یک پاسخ فوق‌العاده حساس به رفتار و اقدامات دیگران به وجود می‌آید. بیماران این اختلال احتیاج شدیدی به دوست داشته شدن و موردتوجه قرار گرفتن دارند و عدم پاسخگویی به این نیاز، آن‌ها را بسیار مضطرب می‌سازد.
اختلال شخصیت مرزی چه علائمی دارد؟
۶) ترس مداوم از رها شدن
ترس تنها ماندن، طرد شدن و یا رها شدن از نشانه‌های اختلال شخصیت مرزی است. این ناامنی واکنش‌های غیرمنطقی و رفتارهای حسودانه و پارانوئیدی را ممکن می‌سازد. رفتارهایی مانند چک کردن ایمیل و پیامک‌های شریک خود برای یافتن سرنخ‌هایی از طرد شدن. عدم امنیت حتی می‌تواند منجر به رفتارهای افراطی و عملی نیز بشود. به‌عنوان‌مثال یک بیمار شخصیت مرزی ممکن است به شریک خود بگوید اگر درزمانی که مقرر است زنگ نزند اقدام به خودکشی می‌کند.
۷) افسردگی
اختلال شخصیت مرزی اغلب با بیماری افسردگی اشتباه گرفته میشود. البته افسردگی در مبتلایان به این اختلال بسیار شایع است، ولی تفاوت این دو بیماری در این است که در اختلال شخصیت مرزی مبتلایان، افسردگی بسیار شدیدی را تجربه می‌کنند و دائماً فکر می‌کنند که هیچ ارزشی ندارند و هیچ‌چیز در دنیا برایشان مهم نیست.
۸) نوسانات خلقی مکرر
یک نمونه از نوسانات خلقی، افزایش ناگهانی تمایلات جنسی در مبتلایان به اختلال شخصیت مرزی است که باعث میشود با اختلال دوقطبی اشتباه گرفته شود؛ اما در اختلال دوقطبی، این تمایلات ممکن است یک هفته و یا بیشتر طول بکشد، درحالی‌که در اختلال شخصیت مرزی نوسانات خلقی به‌سرعت و در پاسخ به محرک‌های بیرونی رخ می‌دهد.
۹) خشم غیرقابل‌کنترل
برای افراد دارای این اختلال خشم و واکنش اغراق‌آمیز به رویدادها بسیار رایج است. به‌عنوان‌مثال اگر به‌جای ساعت ۷، ساعت ۷: ۳۰ از خواب بیدار شوند ممکن است به شریکشان فحاشی و او را تهدید به ترک کنند. این افراد هیچ‌گاه خود را مسئول اشتباه خود نمی‌دانند و همواره دیگران را سرزنش می‌کنند.
۱۰) ناتوانی در کنترل اقدامات و ریسک‌پذیری
این افراد ممکن است به‌طور ناگهانی مبلغ هنگفتی از پولشان را بیهوده هدر دهند و یا رفتارهای جنسی پرخطر داشته باشند. آن‌ها بسیار ریسک می‌کنند و متوجه پیامدهای اقداماتشان نیستند.
۱۱) افکار خودکشی
نرخ بالایی از ایده‌ها و تلاش‌های خودکشی مربوط به جمعیت مبتلایان به اختلال شخصیت مرزی می‌باشد. از جایی که این افراد بر اقداماتشان کنترلی ندارند، خطر اقدام خودکشی بیشتر تهدیدشان می‌کند. آن‌ها خودکشی را یک دلیل منطقی برای رهایی از افسردگی و سایر مشکلاتشان می‌دانند.
آیا من اختلال شخصیت مرزی دارم؟
چگونه بفهمم اختلال شخصیت مرزی دارم؟
برای آنکه بدانید آیا به این اختلال دچار هستید باید حداقل دو مورد از نشانه‌های زیر:
✘ عزت‌نفس پایین
✘ اجتناب از تفکر در مورد آینده
✘ نداشتن حس همدردی
✘ روابط آشفته
و همچنین چهار نمونه از نشانه‌های زیر را در خود داشته باشید:
✘ اضطراب شدید
✘ ترس از رها شدن
✘ افسردگی
✘ نوسانات خلقی مکرر
✘ خشم غیرقابل‌کنترل
✘ تحریک‌پذیری
✘ ریسک‌پذیری
اگر این ۶ نشانه در شما همراه با خشم غیرقابل‌کنترل و تحریک‌پذیری بالا همراه باشد، لازم است برای اطمینان خاطر به پزشک روانشناس و یا مشاور خود مراجعه کنید.
درمان اختلال شخصیت مرزی
درمان اختلال شخصیت مرزی چیست
چندین روش مؤثر برای درمان اختلال شخصیت مرزی وجود دارد که در اینجا به سه روش عمده اشاره‌کرده‌ایم:
1- دارودرمانی: دارودرمانی شامل داروهای ثابت‌کننده خلق‌وخو، داروهای ضد جنون و ضدافسردگی که تنها برای کنترل علائم افسردگی و اختلالات هم‌آیند با اختلال شخصیت بوردر لاین تجویز میشود.
2- مشاوره روانشناسی و روان‌درمانی: روش‌های مختلف مشاوره و درمان شامل روان‌درمانی و یک درمان جدید که به نام رفتار دیالکتیکی نیز می‌تواند برای افراد مبتلابه اختلال شخصیت مرزی مفید باشد و بیماری آن‌ها را کنترل کند.
3- درمان گروهی: درمان‌های گروهی نیز می‌تواند باعث شود افراد رفتارهای خوب را جایگزین رفتارهای بد کنند و به همسالان و دیگر بیماران نیز این کار را یاد دهند.
عوارض اختلال شخصیت
✘ افسردگی
✘ اضطراب
✘ اختلال در خوردن غذا
✘ رفتار خودکشی
✘ به خود ضربه زدن
✘ دارا بودن رفتارهای بی‌پروا
✘ رفتارهای خطرناک جنسی
✘ تجاوز در کودکی
✘ مصرف الکل و مواد مخدر
✘ دارا بودن رفتار خصمانه
✘ مشکلات در روابط
✘ انزوای اجتماعی
✘ داشتن مشکلات در کار و مدرسه
مراقبت خانگی اختلال شخصیت
اختلال شخصیت مرزی چگونه درمان میشود؟
✓ داروهایتان را به همان نحوی که پزشک دستور داده، مصرف کنید.
✓ انگیزه درمان را در خود به وجود آورید.
✓ ورزش کنید. با ورزش کردن آثار سوء برخی داروها را کم می‌کنید، از قبیل افزایش وزن، اضطراب و غیره.
✓ از مواد مخدر و الکل دوری‌کنید. این مواد باعث بدتر شدن بیماری شما می‌گردند.
✓ به‌طور مرتب نزد پزشک بروید.
✓ در صورت امکان، مسئولیت‌های خود را کم کنید.
✓ در یک دفتر، احساسات خود را بنویسید و بعد آن را برای پزشک بخوانید.
✓ شرکت در فعالیت‌های عمومی
✓ داشتن برنامه غذایی صحیح و خواب کافی
✓ تمرکز بر اهداف
✓ روش‌های آرام‌سازی را برای ایجاد آرامش و کاهش استرس انجام دهید.
✓ کارهای روزانه خود را یادداشت کنید.
