میگرن؛ علل، علائم و فرق آن با سردرد چیست؟
میگرن یکی از انواع بیماری‌های مغز و اعصاب است که فرد مبتلابه آن درد شدیدی را در یک یا دو طرف سر احساس خواهد کرد. برخی افراد قبل از شروع میگرن بین ۵ تا ۶۰ دقیقه سردرد معمولی را تجربه می‌کنند.
میگرن در زنان دو تا چهار برابر مردان شایع است و در زنان جوان و میان‌سال به علت فعالیت‌های شدید هورمونی بیشتر دیده می‌شود.
علائم و نشانه‌های سردرد میگرنی چیست؟
سردرد میگرنی شامل دودسته اصلی است:
- سردرد بدون علائم عصبی (بدون اورا)
- سردرد با علائم عصبی (با اورا)
در 20 درصد موارد سردرد میگرنی با علائم عصبی به‌نام اورا همراه است که به آن میگرن با اورا می‌گویند. علائم عصبی (اورا) چشمی شامل اختلال بینایی به‌صورت رؤیت فلاش، لکه‌های نورانی، خطوط زیگزاگ و تغییر در قدرت بینایی به‌صورت لکه در وسط میدان بینایی و اختلال دید یک‌نیمه میدان بینایی است. بی‌حسی و کرختی انگشتان، لب و صورت و گاهی فلج موقت اندام نیز جزو علائم عصبی (اورا) قبل از سردرد است. این علائم 20 دقیقه طول می‌کشد و پس از اتمام این علائم سردرد بیماران شروع می‌شود.
سردرد میگرنی ضربان دار با شدت متوسط تا شدید است؛ به‌طوری‌که فرد قادر به کار کردن و فعالیت نخواهد بود و معمولاً در بیداری و کمتر در خواب رخ می‌دهد. مدت‌زمان حمله سردرد چهارتا 72 ساعت (80 درصد همراه با تهوع و 50 درصد همراه با استفراغ) است. علاوه بر این 10 تا 20 درصد موارد با اشک ریزش و آبریزش از بینی همراه است. 60 درصد افراد مبتلابه میگرن قبل از سردرد علائمی مثل تغییرات خلق (افسردگی، عصبانیت)، خستگی، تحریک‌پذیری، درد عضلات و بی‌اشتهایی، اسهال و یا یبوست دارند. گاهی این علائم تا 24 ساعت پس از حمله سردرد ادامه می‌یابد.
چگونه بفهمیم سردرد داریم یا میگرن؟
سردردها در دو شکل متفاوت نمایان می‌شوند؛ سردردهای اولیه که یک اختلال اولیه و پایه‌ای است که زمینه ژنتیکی دارد مثل میگرن. نوع دیگر سردردهای ثانویه که ناشی از بروز یک اتفاق اضافی بر مغز است مثل تومور مغزی، عفونت، التهاب و…. عمده سردردها، سردرد اولیه هستند که به‌واسطه اختلال شیمیایی رخ می‌دهند.
بعضی افراد قبل از شروع میگرن و سردرد معمولاً دچار بدخلقی، احساس نیاز به غذای شیرین، خمیازه، دل‌درد، بیرون‌روی، سرگیجه و … می‌شوند. این در حالی است که ممکن است همراه سردرد نیز علائمی چون اختلالات بینایی (تاری چشم)، حالت تهوع و استفراغ ظاهر شود و سروصدا و نور و بعضی بوها فرد را اذیت کند.
اما نوع سردرد میگرن ، این سردرد به حالت ضربان دار و کوبنده است که به‌طور مکرر و دوره‌ای رخ می‌دهد. فرد در این حالت دوست دارد بافشار روی سر، جلوی سردرد خود را بگیرد.
میگرن چیست؟
رابطه بین سردرد میگرن و ژنتیک
بااینکه نقش ژنتیک هنوز مشخص نیست ولی الگوی ارثی از مادر ثابت‌شده است. 70 درصد افراد با سردرد میگرنی یکی از اقوام درجه‌یک آن‌ها سابقه سر میگرنی دارند.
میگرن در چه افرادی شایع است؟
میگرن در همه سنین و هم در زنان و هم مردان شایع است،اما به علت تأثیر هورمون‌ها در میگرن، این بیماری در زنان دو تا چهار برابر مردان شایع‌تر است. درعین‌حال تا قبل از سن بلوغ و بعد از یائسگی در زن و مرد به یک‌میزان امکان بروز است. همچنین عمدتاً زنان جوان و میان‌سال بیشتر درگیر این بیماری هستند؛ چراکه در این دوران هورمون‌ها فعال‌ترند.
عمدتاً سردردهای میگرنی بعد از یائسگی در ۷۰ درصد موارد کمتر می‌شود، در ۲۰ درصد موارد به همان شکل ادامه پیدا می‌کند و در ۱۰ درصد موارد هم ممکن است، شدت بگیرد.
عوامل تشدیدکننده میگرن
مدیر گروه نارولوژی طب ترمیمی پژوهشگاه رویال بابیان اینکه میگرن نوعی بیماری با زمینه ژنتیکی است که عوامل محیطی و درونی بسیاری در آن تأثیرگذار است، افزود: عوامل محیطی زیادی هستند که باعث شروع و تشدید میگرن می‌شوند. استرس و هیجان‌های شدید، بی‌خوابی، پرخوابی، گرسنگی، خستگی، بعضی از غذاهای خاص (انواع پنیر، ادویه‌جات، بعضی غذاهای کنسرو شده، ترشیجات)، آلودگی‌های زیست‌محیطی (آلودگی هوا و غبار)، بعضی بوها، تغییرات فشار هوا، ضربه به سر، تغییرات هورمونی قاعدگی و … از عوامل تأثیرگذار در بروز و شدت میگرن هستند.
وی در ادامه گفت: در زنان نیز قرص‌های ضدبارداری و هورمونی تأثیرگذار است. نکته قابل‌توجه دیگر در عادات غذایی این است که غذاها در افراد گوناگون واکنش‌های مختلفی ایجاد می‌کنند و ممکن است در یک فرد باعث تشدید میگرن شوند ولی در فرد دیگر تأثیری نداشته باشند؛ بنابراین به فرد توصیه می‌شود غذاها را امتحان کند و در صورت بروز مشکل، از مصرف آن‌ها بپرهیزد.
پیشگیری و درمان میگرن
میگرن یک بیماری سبک زندگی است و با رعایت عوامل محیطی تشدیدکننده می‌توان از بروز و تشدید آن جلوگیری کرد. فرد با کسب آرامش، ورزش کردن، خوابیدن درست و به‌موقع و درمان بیماری‌های زمینه‌ای که باعث تشدید میگرن می‌شود، می‌تواند تا ۵۰-۶۰ درصد از شروع و تشدید میگرن جلوگیری کند.
در مابقی موارد، در درمان این بیماری از دارودرمانی استفاده می‌شود. یک سری دارو برای حملات حاد میگرنی تجویز می‌شوند و یک سری داروهای دیگر نیز در صورت حملات آزاردهنده و طولانی که بیش از چهار- پنج بار اتفاق می‌افتد، برای پیشگیری از شروع میگرن استفاده می‌شود.
در دو گروه عمده جای دارد؛ میگرن کلاسیک که با پیش‌درآمد خاصی قبل یا همراه سردرد مانند اختلالات بینایی، بی‌حسی سر و دست و … است و زمینه ژنتیکی دارد. همچنین میگرن‌های دیگری نیز وجود دارند که بسیار نادر هستند مثل میگرن چشمی، میگرن نیمه فلجی، شبکیه‌ای و..
چگونه سردرد میگرن، تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص میگرن بر اساس شرح‌حال و معاینه فرد است. طی حمله ممکن است درد در محل عضلات سر و گردن احساس شود. قرمزی چشم، افتادگی پلک در سمت سردرد، افزایش یا کاهش ضربان قلب، افزایش یا کاهش فشارخون نیز در حمله سردرد وجود دارد. انجام تصویربرداری مغزی شامل سی‌تی‌اسکن و ام آر آی مغزی در فرد مبتلابه سردرد میگرنی با حملات مکرر در معاینه سیستم عصبی نرمال نیاز نیست.
چگونه میگرن تشخیص داده می شود؟
در چه مواردی برای تشخیص نیاز به تصویربرداری مغزی است؟
1 – شروع سردرد پس از 50 سالگی
2- تغییر در الگوی سردرد در فردی که قبلاً سردرد میگرنی داشته و شدت و مدت سردرد افزایش‌یافته است.
3- نخستین و شدیدترین سردرد که فرد تجربه کرده است
4-ایجاد سردرد در افراد مبتلابه سرطان
5- سردرد در فردی که در معاینه سیستم اعصاب مرکزی محیطی مشکل داشته باشد
6- سردرد در قسمت پشت سر کودکان.
علت قطعی میگرن چیست؟
علت قطعی میگرن ناشناخته است ولی دو مکانیسم احتمالی دراین‌باره مطرح است:
- اتساع عروق داخل مغز باعث حمله سردرد ضربان دار می‌شود و در افراد با سردرد میگرنی با علائم عصبی (اورا) انقباض عروق مغزی حین علائم عصبی (اورا) رخ می‌دهد.
- فعالیت اعصاب اطراف عروق مغزی باعث آزادسازی واسطه‌های شیمیایی مثل p، نوروکینین، سروتونین و نیتریک اسید شده که این موارد باعث اتساع عروق داخل مغزی و سردرد می‌شود
مختصری درباره درمان‌های دارویی سردرد میگرن
درمان دارویی میگرن دو مرحله دارد:
- درمان حمله حاد
- درمان پیشگیری‌کننده از حملات میگرن
درباره درمان حمله حاد میگرن، مصرف مسکن‌ها به‌صورت خوراکی – تزریقی و یا شیاف با نظر پزشک یک تا دو بار در هفته توصیه می‌شود. مصرف بیش‌ازحد مسکن باعث medication over use headache (سردرد ناشی از مصرف زیاد دارو) می‌شود. در صورت وجود تهوع از داروهای ضد تهوع نیز می‌توان استفاده کرد. داروهای ضد میگرن تریپتان‌ها (triptan) در صورت عدم پاسخ مسکن‌های معمولی کاربرد دارد که به‌صورت خوراکی، اسپری بینی، تزریقی وجود دارد. در افراد با فشارخون بالا، زنان باردار و افراد باسابقه سکته مغزی و قلبی نباید مصرف شود.
درمان دارویی پیشگیری‌کننده در چه مواردی کاربرد دارد؟
درمان دارویی پیشگیری‌کننده در موارد زیر کاربرد دارد:
- تعداد حملات بیشتر از دو بار در ماه باشد.
- مدت حملات بیشتر از 24 ساعت باشد.
- سردرد باعث اختلال عملکرد کاری و شغلی شود طوری که سه روز یا بیشتر فرد ناتوان شود.
- درمان حمله حاد میگرن با مسکن برای بیمار اثربخشی نداشته باشد.
- درمان حمله حاد میگرن با مسکن‌ها در هفته بیش از دو بار باشد.
- مصرف مسکن‌ها در حمله حاد کارایی نداشته باشد یا برای بیمار ممنوعیت داشته باشد مثل وجود زخم معده که مصرف مسکن‌ها ممنوع است.
- از داروهای ضدافسردگی، ضد تشنج استفاده‌شده و تمام این داروها باید تحت نظر پزشک مصرف شود.
