برونشیت یا نایژه‌آماس (به انگلیسی: bronchitis) به التهاب نایژه‌ها در شش گفته می‌شود. این عارضه در اثر تورم نای یا نایژک‌ها بروز می‌کند و به علت عفونت توسط باکتریها و ویروسها یا در اثر تحریکاتی مانند هوای آلوده و سیگار کشیدن ایجاد می‌شود.
برونشیت حاد یا مزمن، نما و تظاهراتی متفاوت دارد. هنگامی که نایژه‌ها ملتهب می‌شوند معمولاً انسداد نسبی راه تنفسی، سرفه و ترشح خلط رخ می‌دهد. در برونشیت حاد معمولاً سرفه‌ها به مدت سه هفته به طول می‌انجامد.
در بیش از ۹۰ درصد موارد علت بیماری بیماری ویروسی است هرچند در موارد کمی هم این بیماری به دلیل آلودگی شدید هوا و وجود گرد و غبار بروز می‌کند.
درمان این بیماری عموماً شامل استراحت، استامینوفن و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی می‌شود.
نای (تراکه‌آ) به دو شاخه راست و چپ تقسیم می‌شود که این شاخه‌ها نایژه (برونش) نامیده می‌شود. نایژه راست ۲/۵ سانتی‌متر طول دارد و وارد شش راست می‌شود. نایژه چپ ۵ سانتی‌متر طول دارد و وارد شش چپ می‌شود. نایژه‌ها در داخل شش‌ها به شاخه‌های کوچکتری به نام نایژک (برونشیول) تقسیم می‌شوند. شش راست از ۳ لخته (لوب) و شش چپ از ۲ لخته تشکیل شده‌است. نایژک‌ها در شش‌ها به حفره‌های هوایی کوچکی به نام آلوئول ختم می‌شوند.
برونشیت حاد یکی از شایع‌ترین بیماری‌های جهان است. حدود ۵ درصد بزرگسالان و ۶ درصد کودکان حداقل یکبار در سال دچار این بیماری می‌شوند. در سال ۲۰۱۳ نزدیک به سه میلیون نفر در جهان بر اثر این بیماری جان خود را از دست دادند.
برونشیت حاد
برونشیت حاد شروعی ناگهانی دارد و برای مدت کوتاهی باقی می‌ماند. معمولاً عواملی مانند ویروسها، باکتریها،قارچها، مواد شیمیایی (مانند استنشاق آمونیاک) و سایر علل می‌توانند باعث برونشیت حاد شوند. بسیاری اوقات برونشیت تنها نیست بلکه با التهاب سایر بخش‌های برونشیت مانند عفونت ریوی (پنومونی)، التهاب نایژک‌ها (برونشیولیت) و دیگر موارد همراه است از این‌رو علائم و درمانی مشابه پنومونی دارد.
در مواردی که عامل بیماری‌زا ویروس باشد (مانند ویروس سرماخوردگی) درمان آنتی‌بیوتیکی کارایی ندارد و فقط علائم بیماری مانند سرفه، تب و خس‌خس سینه را می‌توان با داروهایی مانند آنتی هیستامین، گشادکننده برونش واستامینوفن درمان نمود. برونشیت حاد ویروسی حتی بدون درمان هم دوره‌ای کوتاهتر از یک هفته دارد.
علائم برونشیت
- سرفه با خلط
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- احتقان بینی
- خستگی
- درد عضلانی
- تب
درمان برونشیت
عدم استعمال دخانیات، به ویژه سیگار، و همچنین شستشوی مداوم دست‌ها از راهکارهای پیشگیری این بیماری هستند. درمان این بیماری عموماً شامل استراحت، استامینوفن و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی می‌شود. داروهای سرفه معمولاً برای کودکان زیر ۶ سال توصیه نمی‌شوند.
افراد مبتلا به برونشیت همچنین می‌توانند با داروهای ساده خانگی درمان شوند.
درمان خانگی برونشیت
زنجبیل
زنجبیل، اغلب برای درمان سرماخوردگی استفاده می‌شود، همچنین زنجبیل خواص ضد التهابی دارد و سیستم ایمنی را تقویت کرده و لوله‌های برونش تحریک شده، ملتهب و متورم را درمان می‌کند. زنجبیل، دارچین و میخک از هرکدام نصف قاشق چای خوری در یک فنجان آب گرم ریخته. به خوبی هم بزنید و روزی چند باربنوشید. همچنین می‌توانید یک قاشق چای خوری پودر زنجبیل و فلفل سیاه را به یک فنجان آب جوش ریخته و چند دقیقه بعد مقداری عسل یا شیر ریخته و روزی دو بار بنوشید.
سیر
با توجه به خواص آنتی بیوتیکی و ضد ویروسی آن، برای درمان برونشیت، به ویژه برونشیت حاد بسیار مفید است.
سه حبه سیر را پوست کنده و ریز ریز خرد می‌کنیم در یک لیوان شیر جوش می‌ریزیم و قبل از خواب می‌نوشیم.
زردچوبه
خاصیت ضد التهابی زردچوبه برای درمان سرفه همراه با برونشیت است. به دنبال این درمان سینه صاف می‌شود.
یک قاشق چای خوری پودر زردچوبه را به یک لیوان شیر اضافه می‌کنیم. دو یا سه بار در روز آن را بنوشید. برای نتایج سریع تر، با معده خالی بنوشید. توجه: این درمان مناسب افرادی که دارای سنگ کیسه صفرا، اسید، زخم معده و یا زردی هستند مناسب نیست.
روغن اکالیپتوس
اضافه کردن روغن اوکالیپتوس به بخور مخاط راه‌های هوایی مسدود را باز می‌کند و خواص ضد باکتری آن به فرایند درمان بسیار کمک می‌کند چند قطره از روغن اوکالیپتوس را به آب جوش ریخته با یک حوله سر خود را پوشانده به طوری که بتوانید بخار را استنشاق کنید. اگر روغن اوکالیپتوس در دسترس نیست، می‌توانید از روغن کاج و یا روغن درخت چای استفاده کنید. روغن اوکالیپتوس همچنین به سیستم تنفسی کمک زیادی می‌کند.
آب نمک
غرغره کردن با آب نمک چند بار در روز، راه بسیار خوبی برای درمان علایم مختلف برونشیت است. یک قاشق چای خوری نمک را به یک لیوان آب گرم اضافه کنید و غرغره کنید. در درست کردن آب نمک از نمک زیاد استفاده نکنید چون باعث سوزش گلو می‌شود نمک آن بسیار کم باشد. این درمان دو مزیت دارد اول، التهاب گلو را تسکین می‌دهد، و دوم، از طریق موکوس سوزش گلو را کاهش می‌دهد.
عسل
عسل یک راه طبیعی برای مقابله با سرفه ناشی از برونشیت است. خواص ضد ویروسی و ضد باکتری موجود در عسل تسکین دهنده گلو خواهد شد. همچنین، عسل سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند. اضافه کردن یک قاشق چای خوری عسل به چای برای مبتلایان به برونشیت مفید است همچنین می‌توانید عسل را به آب لیمو اضافه کنید که درمان احتقان و التهاب گلو ناشی از برونشیت مفید است.
پیاز
پیاز باعث از بین رفتن خلط ناشی از برونشیت می‌شود یک قاشق چای خوری آب پیاز خام هر روز صبح با معده خالی بخورید. همچنین پیاز خام در سالاد یا در پخت و پز استفاده کنید.
حمام نمک
تسکین علائم برونشیت با حمام نمک بسیار مفید است برای آماده‌سازی حمام، ۱–۱ و نیم کیلوگرم از سولفات منیزیم به آب گرم حمام بریزید. هنگامی که نمک فرنگی اصل به طور کامل حل شده به مدت نیم ساعت داخل این ترکیب بروید. اگر مبتلا به برونشیت مزمن هستید، دو بار در هفته انجام دهید برای برونشیت حاد، هر شب توصیه می‌شود.
دانه کنجد
دانه کنجد دارای خواص دارویی است که می‌تواند به درمان برونشیت کمک کرده و درد قفسه سینه را درمان کند ترکیب یک قاشق چای خوری دانه کنجد، یک قاشق چای خوری دانه کتان یا بزرک، مقداری نمک و یک قاشق چای خوری عسل. این مخلوط را قبل از رفتن به رختخواب بخورید. همچنین می‌توانید نصف قاشق چای خوری پودر دانه کنجد خشک و دو قاشق غذا خوری آب مخلوط کرده و آن را دو بار در روز بنوشید.
آب
در زمان مبتلا به برونشیت توصیه می شود بدن را به خوبی هیدراته کرده و آب و مایعات زیادی بنوشید. بنابراین، حداقل هشت تا ۱۰ لیوان آب در روز بنوشید. می‌توانید آب میوه و آب سبزیجات نیز بنوشید. در صبح، می‌توانید یک لیوان آب مخلوط باکمی عسل بنوشید.
این شیوه‌ها درمان‌های طبیعی و خانگی هستند اما اگر حالتان وخیم‌تر شد به پزشک مراجعه کنید.
