گشنیز؛ خواص برگ، ساقه، تخم و عرق گشنیز، ارزش غذایی و مضرات گشنیز

گشنیز با نام علمی «Coriandrum sativum» گیاه بومی جنوب اروپا و مناطق مدیترانه است و در بیشتر نقاط ایران نیز می‌روید. از زمان‌های قدیم وجود داشته و حتی مورد مصرف مصری‌ها بوده است.

بقراط این گیاه را می‌شناخته و برای درمان بیماری‌های مختلف از آن استفاده می‌کرده است. در قرون وسطی ضعف جنسی را با گشنیز درمان می‌کردند. پزشکان قدیم عقیده داشتند گشنیز از سرایت امراض جلوگیری می‌کند، از این رو به افراد مبتلا به آبله دستور می‌دادند که آب گشنیز را به دور چشمهایشان بمالند تا میکروب آبله به چشم‌ها سرایت نکند.

گشنیز گیاهی است علفی و یک ساله، به رنگ سبز که ارتفاع آن تا 80 سانتی متر نیز می‌رسد. برگ‌های آن به دو شکل ظاهر می‌شوند. آن‌هایی که در قاعده ساقه وجود دارند به شکل دندانه دار و دیگری در طول ساقه که باریک و نخی می‌شود. قسمت مورد استفاده گیاه، ساقه، برگ و میوه آن است. میوه گشنیز گرد و به رنگ زرد است. بوی تازه آن مطبوع نبوده و تقریباً بد بو است، ولی بر اثر خشک شدن این بو از بین رفته و خوشبو می‌شود.

ارزش غذایی گشنیز (100 گرم):

موارد استفاده گشنیز

گشنیز تازه گیاه معطری است که در کوکو و آش استفاده می‌شود. تخم آن را نیز تفت داده و پودر می‌کنند و به عنوان ادویه خصوصاً در غذاهای هندی، در ادویه گرام ماسالا استفاده می‌کنند. مخلوط پودر تخم گشنیز و زیره سبز در غذاهای ایرانی مثل خورش‌ها، عدسی و عدس پلو استفاده می‌شود.

خواص دارویی گشنیز

گشنیز و تخم گشنیز از نظر طب قدیم ایران سرد و خشک است.

گشنیز چه خواصی دارد؟

خواص تخم گشنیز:

1) تخم گشنیز را پودر کرده و به نسبت مساوی با شکر یا عسل مخلوط کنید که برای تقویت بدن بسیار مفید است.

2) خوردن تخم گشنیز معده را تقویت می‌کند و به همراه غذا به هضم آن کمک می‌کند. معده و روده را ضد عفونی می‌کند و کرم کش است. برای این منظور 2 تا 5 گرم تخم بو داده آن مصرف شود.

3) تخم گشنیز ادرار آور است.

4) برای نرم کردن سینه از جوشانده تخم گشنیز استفاده می‌کنند، بدین صورت که 10 تا 30 گرم از آن را در یک لیتر آب دم کرده و مانند چای با شکر بنوشید.

5) برای بر طرف کرن تب و سرماخوردگی مفید است. برای این منظور یک سوپ رقیق از آب مرغ و گشنیز تازه تهیه کنید و پس از چند مرتبه مصرف، اثر معجزه آسای آن را ببینید.

6) تخم گشنیز، شیر مادران شیرده را زیاد می‌کند، برای این منظور باید 2 تا 5 گرم از آن را با کمی عسل تناول کنند.

7) تخم گشنیز نیرو دهنده قلب و نشاط آور است.

8) تخم گشنیز قاعده آور است.

9) جوشانده تخم گشنیز یا خوردن تخم گشنیز بو داده، اسهال خونی و بیماری‌های عفونی روده مثل تب تیفوئید را بهبود می‌بخشد، چون شدیداً میکروب کش است.

10) برای تسکین درد دندان تخم گشنیز بجوید.

خواص برگ و ساقه گشنیز:

1) آب گشنیز خواب آور است. برای این منظور باید 30 گرم از آب گشنیز خام را همراه با شکر خورد. مصرف بیش از این مقدار موجب حالت سستی می‌شود.

2) مسکن و آرام کننده است.

3) خوردن گشنیز با غذا از ترش کرن جلوگیری می‌کند و کلاً گشنیز جلوی مسمومیت‌های غذایی را می‌گیرد.

4) برای بر طرف کردن بوی بد دهان سوپ یا آش گشنیز بخورید.

5) گشنیز تشنگی را بر طرف می‌کند.

6) برای کاستن از نیروی جنسی خوردن گشنیز اثر قوی دارد.

7) گشنیز ضد نفخ است و دل درد را بر طرف می‌کند.

8) خوردن گشنیز برای دهان و دندان بسیار مفید است. هم لثه را سالم می‌سازد و هم جلوی خرابی دندان‌ها را می‌گیرد و درد دندان را بر طرف می‌کند.

خواص تخم، ساقه و عرق گشنیز

خواص عرق گشنیز

عرق گشنیز هم بسیاری از بیماری‌ها را درمان می‌کند؛ اگر فشار خون دارید یا ناراحتی معده یا بیماری‌های دیگری مثل بواسیر، دیابت و نقرس از این نوشیدنی میل کنید؛ عرق گشنیز ماده ضد تشنج است.

نظریه بزرگان در مورد گشنیز

زکریای رازی پزشک و دانشمند مسلمان، گشنیز را برای آرام کردن سردرد و رفع سستی تجویز می‌کرد. البته در حدیثی آمده است که امام موسی کاظم (ع) فرمودند: خوردن سیب ترش و گشنیز موجب حالت نسیان و فراموشی می‌شود.

چند فرمول دارویی

برای بر طرف کرن درد دندان:
10 گرم تخم گشنیز را در چهار لیتر آب بریزید و بگذارید بجوشد تا حجم آن به یک لیتر برسد. آن را کمی سرد کنید و در دهان مزه مزه کنید تا درد دندان بر طرف شود.

بر طرف کردن بواسیر:
10 گرم تخم گشنیز را بو داده تا قهوه ای رنگ شود. آن را پودر کنید و با مقداری سرکه مخلوط کرده و چند روز آن را بنوشید. این کار برای درمان بواسیر مناسب است.

برای شستن دهان و دندان:
یک قاشق چایخوری پودر تخم گشنیز را در یک لیوان آب جوش ریخته، به مدت 5 دقیقه دم کنید. سپس آن را برای شستن دهان، دندان و گلو غرغره کنید.

نکته:
مصرف به اندازه گشنیز هیچ گونه ضرری ندارد، ولی مصرف زیاد از حد آن باعث حالت مستی توأم با خستگی شدید می‌شود و گاهی به خواب عمیق، گنگی و بی حسی منجر می‌انجامد.

مضرات گشنیز

قطعاً مصرف بیش از حد هر ماده غذایی و از جمله گشنیز می‌تواند خطرناک باشد؛ از جمله عوارض این سبزی:

• مشکل قلبی – عروقی
• کاهش هوشیاری
• تحریک‌پذیری پوست