سنبل الطیب؛ خواص و عوارض جانبی احتمالی آن بر سلامتی
مطالعات نشان می‌دهد که سنبل‌الطیب به‌طور قابل‌توجهی، بی‌خوابی شبانه را درمان میکند، کیفیت خواب را بهبود می‌بخشد و برخلاف بسیاری از قرص‌های شیمیایی، باعث خواب‌آلودگی صبحگاهی نمی‌شود.
سنبل‌الطیب یا علف گربه، گیاهی است علفی و چندساله که ساقه آن به‌طور عمودی تا ارتفاع دو متر بالا می‌رود. این گیاه به‌صورت وحشی در جنگل‌های کم‌درخت، در حاشیه جویبارها و گودال‌ها در بیشتر مناطق آسیا و ایران می‌روید. قسمت مورداستفاده این گیاه، ریشه آن است و معمولاً از ریشه گیاهی که بیش از ۳ سال عمر دارد، استفاده می‌شود. سنبل‌الطیب پس از خشک شدن به رنگ قهوه‌ای درمی‌آید. طعم آن تلخ ولی خوشبو و معطر است. عطر آن پس از خشک شدن بیشتر می‌شود. سنبل‌الطیب دارای بویی مطبوع است و گربه بوی این گیاه را از فاصله دور تشخیص داده و به‌طرف آن می‌رود و در اطراف آن به جست‌وخیز می‌پردازد و از بوی آن مست می‌شود. گلهای سنبل‌الطیب به رنگ سفید یا صورتی و به‌صورت خوشه‌ای است.
خواص سنبل الطیب برای سلامتی
1.کمک به خواب راحت
مطالعات نشان می‌دهند که سنبل‌الطیب زمان موردنیاز برای بی‌خواب رفتن را کاهش داده و کیفیت خواب را ارتقا می‌دهد؛ بنابراین اگر نمی‌توانید بخوابید، شاید دوای دردتان همین گیاه باشد. برخلاف قرص خواب، سنبل‌الطیب عوارض جانبی کمی دارد و احتمال خواب‌آلودگی و خستگی صبحگاهی ناشی از مصرف سنبل‌الطیب بسیار کمتر است.
بر اساس یک آزمایش کور (آزمایش علمی که به شرکت‌کنندگان اطلاعاتی که در نظرشان تأثیر داشته باشد، داده نمی‌شود) در مرکز سلامت فولینگ سوئد تأثیر سنبل‌الطیب در بهبود کیفیت خواب چشمگیر است. با مصرف سنبل‌الطیب ۴۴٪ شرکت‌کنندگان خواب عمیق و کامل داشتند و خواب ۸۹٪ از شرکت‌کنندگان بهبود یافت. همچنین هیچ عوارض جانبی‌ای در شرکت‌کنندگان مشاهده نشد.
معمولاً سنبل‌الطیب همراه با سایر گیاهان آرام‌بخش مانند رازک و فرنجمشک برای درمان بی‌خوابی استفاده می‌شود. بر اساس مطالعه‌ای که در مجلهٔ فیتومدیسن چاپ شد، وضعیت خواب ۸۱٪ کودکانی که مشکلات خفیف خواب داشتند، با مصرف مخلوط گیاهی سنبل‌الطیب و فرنجمشک بهبود چشمگیری داشت.
اما سنبل‌الطیب چگونه به خواب بهتر کمک میکند؟ این گیاه محتوی یک مادهٔ شیمیایی به نام «لینارین» است که خاصیت خواب‌آور دارد. همچنین عصارهٔ آن می‌تواند با افزایش سطح گاما آمینوبوتیریک اسید (GABA) در مغز موجب خواب‌آلودگی شود. گاما آمینوبوتیریک اسید یک میانجی مهم در دستگاه عصبی مرکزی پستانداران است. مقادیر کافی آن می‌تواند تأثیر خواب‌آور داشته باشد و موجب آرامش دستگاه عصبی شود.
سنبل الطیب کیفیت خواب را ارتقا می‌دهد
نتایج یک مطالعهٔ درون کشتگاهی (آزمایش‌هایی که به‌جای جانداران زنده، بخشی از بدن آن‌ها مانند یاخته‌ها یا بافت‌هایشان را در محیط آزمایشگاهی کشت می‌دهند) نشان می‌دهد که عصارهٔ سنبل‌الطیب می‌تواند موجب آزادسازی گاما آمینوبوتیریک اسید از پایانه‌های عصبی مغز شده و مانع از بازگشت گاما آمینوبوتیریک اسید به داخل سلول‌های عصبی شود. علاوه‌براین، والرنیک اسید موجود در این گیاه از فعالیت آنزیمی که در تخریب گاما آمینوبوتیریک اسید نقش دارد، جلوگیری میکند. درنتیجه با افزایش سطح گاما آمینوبوتیریک اسید، می‌توانید شب‌ها خواب راحت‌تری داشته باشید.
2. ازبین‌بردن اضطراب
دانشمندان دریافته‌اند که سنبل‌الطیب می‌تواند میزان گاما آمینوبوتیریک اسید را در مغز افزایش دهد. گاما آمینوبوتیریک اسید به تنظیم فعالیت سلول‌های عصبی و کاهش اضطراب کمک میکند. داروهایی مانند آلپرازولام و دیازپام نیز با افزایش سطح گاما آمینوبوتیریک اسید در مغز عمل می‌کنند. والرنیک اسید و والرنول موجود در عصارهٔ سنبل‌الطیب به‌عنوان عوامل ضد اضطراب عمل می‌کنند.
این بسیار فوق‌العاده است که یک داروی گیاهی مانند سنبل‌الطیب بتواند بدون عوارض جانبی داروهای روان گرا، اثری مشابه آن‌ها را در کاهش اضطراب داشته باشد.
3. کاهش فشارخون
حالا دیگر می‌دانید که سنبل‌الطیب می‌تواند برای ذهن و بدن آرام‌بخش باشد، شاید خیلی تعجب‌آور نباشد که بدانید این گیاه در کاهش فشارخون نیز مؤثر است. همان ترکیبات فعال سنبل‌الطیب که در کنترل استرس و اضطراب مؤثر بودند، به بدن کمک می‌کنند تا فشارخون را به‌درستی تنظیم کند.
فشارخون بالا خطرناک است، زیرا خطر سکته مغزی و حملات قلبی را افزایش می‌دهد. این گیاه می‌تواند به‌طور طبیعی فشارخون را کاهش داده و آن را در محدودهٔ سالم نگه دارد. این امر تأثیر مستقیم بر سلامت قلب دارد.
4. تسکین قاعدگی دردناک
قاعدگی دردناک به معنای درد شدید و غیرمعمول در ناحیهٔ شکم در زمان قاعدگی است. طبع آرام‌بخش سنبل‌الطیب آن را به انتخابی هوشمندانه برای تسکین درد قاعدگی تبدیل کرده است. این گیاه می‌تواند شدت و مدت‌زمان ناراحتی ناشی از قاعدگی دردناک را کاهش دهد. این دردها در زنانی که از سندروم پیش از قاعدگی رنج می‌برند، رایج است.
اما سنبل‌الطیب چگونه می‌تواند به شما کمک کند؟ این گیاه آرام‌بخش و داروی ضداسپاسم طبیعی است. درنتیجه می‌تواند از اسپاسم عضلانی جلوگیری و مانند آرام‌بخش طبیعی عضلات عمل کند. بر اساس مطالعهٔ صورت گرفته در دانشگاه آزاد اسلامی ایران سنبل‌الطیب می‌تواند از شدت انقباضات عضلات رحم که موجب درد شدید در دورهٔ قاعدگی می‌شود، بکاهد.
5. کمک به کنترل استرس
با کاهش اضطراب و افزایش زمان و کیفیت خواب، سنبل‌الطیب می‌تواند به کنترل استرس روزمره کمک کند. استرس مزمن موجب احساس اضطراب شده و این اضطراب، انواع استرس‌ها را تشدید میکند.
سنبل‌الطیب با افزایش سطح گاما آمینوبوتیریک اسید موجب آرامش ذهن و بدن می‌شود. ازجایی که آرامش در نقطهٔ مقابل استرس قرار دارد، این گیاه می‌تواند راهی طبیعی برای کنترل استرس و بهبود کیفیت زندگی باشد.
بر اساس مطالعه‌ای که در مجلهٔ طب مکمل و جایگزین BMC (انرژی‌درمانی) به چاپ رسید، سنبل‌الطیب می‌تواند با تثبیت سطح سروتونین استرس‌های بدنی و روانی را سرکوب کند. سروتونین یک پیام‌رسان عصبی و یکی از هورمون‌های شادی است که به تنظیم خلق‌وخو کمک میکند.
سنبل‌الطیب به کنترل استرس کمک میکند
6.درمان بیش فعالی کودکان
یک مطالعه نشان داده که مصرف سنبل‌الطیب به مدت ۳ هفته به درمان بیش فعالی و کاهش علائم آن مانند مشکلات خواب و بی‌قراری در کودکان با سن بیشتر از ۵ سال کمک میکند.
توجه: توصیه‌شده که سنب الطیب نباید به کودکان زیر ۵ سال داده شود.
7.دیابت و قند خون
در طب سنتی از سنبل‌الطیب برای کاهش قند خون در افراد مبتلابه دیابت استفاده می‌شود.
8. یائسگی
تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف ۱۰- ۱۵ میلی‌گرم ریشه سنبل‌الطیب در روز برای ۸ هفته می‌تواند علائم یائسگی، به‌ویژه گرگرفتگی در زنان یائسه را کاهش دهد.
9.معده و دستگاه گوارش
سنبل‌الطیب یکی از بهترین روش‌های درمان خانگی برای درد معده شناخته‌شده و باعث کاهش گاز معده و روده می‌شود، از اسهال جلوگیری کرده و به‌سلامت دستگاه گوارش کمک میکند.
سنب الطیب، سکسکه را درمان میکند.
10. صرع
مطالعات نشان داده که مصرف سنبل‌الطیب باعث فعال شدن گیرنده‌های آدنوزین شده و احتمال تشنج در بیماران مبتلابه صرع را کاهش می‌دهد.
11. سردرد و میگرن
در طب سنتی از سنبل‌الطیب به دلیل خواص ضد اسپاسم که دارد، برای درمان سردرد و میگرن استفاده می‌شود. هنگام بروز سردرد و میگرن، یک فنجان چای یا دمنوش سنبل‌الطیب بنوشید.
12. تقویت حافظه
تحقیقات نشان داده که اسید والرنیک موجود در سنبل‌الطیب، با کاهش استرس اکسیداتیو در مرکز حافظه مغز (هیپوکامپ) به میزان قابل‌توجهی باعث تقویت حافظه می‌شود.
13. درمان لرزش دست عصبی
سنبل‌الطیب، می‌تواند اعصاب شمارا آرام کند، به همین دلیل یکی از بهترین داروهای گیاهی برای درمان لرزش دست عصبی می‌باشد.
14. آرتروز و سیاتیک
سنبل‌الطیب دارای خواص ضد اسپاسم و آرام‌بخش طبیعی است و در طب سنتی برای درمان درد آرتروز و سیاتیک استفاده می‌شود.
خواص سنبل الطیب
طریقه مصرف سنبل‌الطیب
به‌طور کلی سنبل‌الطیب در ایالات‌متحده سالم و بی‌خطر محسوب می‌شود. سنبل‌الطیب را می‌توانید از داروخانه‌ها و عطاری‌ها تهیه کنید. سنبل‌الطیب به‌صورت کپسول‌های محتوی پودر خشک‌شده، چای، تنتور یا عصارهٔ مایع به فروش می‌رسد. همچنین می‌توانید روغن ضروری سنبل‌الطیب را به‌طور خارجی مصرف کنید.
سنبل‌الطیب بوی بسیار بدی دارد، ولی خوشبختانه طعم آن به بدی بویش نیست.
اثرگذاری سنبل‌الطیب زمانی به بیشترین حد خود می‌رسد که آن را به‌طور منظم برای دو هفته یا بیشتر مصرف کنید. ممکن است چندهفته‌ای طول بکشد تا تأثیرات چشمگیر سنبل‌الطیب را احساس کنید.
برای درمان بی‌خوابی باید سنبل‌الطیب را ۲ تا ۳ ساعت قبل از خوابیدن میل کنید یا سنبل‌الطیب را در سه نوبت در روز مصرف کنید که مرحلهٔ آخر باید نزدیک زمان خواب باشد.
بهترین مقدار مصرف سنبل‌الطیب برای درمان بی‌خوابی چقدر است؟ ممکن است مقادیر توصیه‌شده متفاوت باشد. ولی برای بی‌خوابی می‌توانید از مقادیر زیر استفاده کنید:
- چای سنبل‌الطیب: در ۱ فنجان آب جوش، یک قاشق چای‌خوری سرپُر (۲ تا ۳ گرم) از سنبل‌الطیب خشک‌شده بریزید و به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه بگذارید دم بکشد؛
- تنتور: ۱ تا ۱٫۵ قاشق چای‌خوری؛
- عصارهٔ مایع: ۰٫۵ تا ۱ قاشق چای‌خوری؛
- کپسول محتوی پودر خشک‌شده: ۲۵۰ تا ۶۰۰ میلی‌گرم.
وقتی که وضعیت خوابتان بهبود یافت، بهتر است مصرف سنبل‌الطیب را برای ۲ تا ۶ هفته ادامه بدهید. برای درمان اضطراب ۱۲۰ تا ۲۰۰ میلی‌گرم سنبل‌الطیب را در 3 تا 4 وعده در روز مصرف کنید.
تداخلات دارویی
- سنبل‌الطیب؛ مصرف این گیاه با مکمل یا داروهای خواب‌آور می‌تواند موجب خستگی شدید شود.
- ملاتونین؛ در مصرف ملاتونین همراه با داروهای ضد انعقادی و خواب‌آور احتیاط کنید.
- سنبل‌الطیب و ملاتونین؛ بهتر است این دو را باهم مصرف نکنید، زیرا خاصیت خواب‌آور آن‌ها بسیار قوی می‌شود. هردوی این‌ها خاصیت خواب‌آور دارند و به خواب آرام کمک می‌کنند. همچنین مصرف ملاتونین همراه با سایر داروهای خواب‌آور می‌تواند خطرناک باشد.
- بهتر است از ترکیب کردن سنبل‌الطیب و ملاتونین با هرگونه داروی خواب‌آور یا محصولات محتوی الکل خودداری کنید.
عوارض جانبی احتمالی و مضرات سنبل‌الطیب
بااینکه سنبل‌الطیب گیاه سالم و بی‌خطری است، ولی شاید عوارض جانبی‌ای مانند سردرد، گیجی و مشکلات معده در اثر مصرف آن اتفاق بیفتد. گاهی ممکن است این گیاه به‌جای آرامش و خواب آرام، موجب اضطراب و بی‌قراری شود.
بیشتر مطالعات تأثیر منفی‌ای از سنبل‌الطیب را بر بارداری و رشد جنین نشان نمی‌دهند، اما در این زمینه مطالعات بیشتری موردنیاز است. بااین‌حال اگر باردار هستید، پیش از مصرف این گیاه با پزشک مشورت کنید. همچنین قبل از دادن سنبل‌الطیب به کودکتان با پزشک مشورت کنید.
در بیشتر افراد سنبل‌الطیب باعث اعتیاد و وابستگی به مصرف نمی‌شود. همچنین قطع مصرف آن در بیشتر افراد علائمی بر جای نمی‌گذارد. گزارشات محدودی وجود دارد که نشان می‌دهد قطع مصرف این گیاه پس از مدت طولانی، علائم منفی بر جای می‌گذارد. اگر می‌خواهید پس از مدت طولانی استفاده از سنبل‌الطیب مصرف آن را متوقف کنید، باید کم‌کم مقدار مصرفی‌تان را کاهش دهید تا علائم آزاردهنده‌ای در شما بروز نکند.
با توجه به تأثیر خواب‌آور سنبل‌الطیب بهتر است از مصرف آن قبل از رانندگی، استفاده از ماشین‌آلات سنگین یا هر کاری که نیاز به هوشیاری دارد، خودداری کنید. اگر بیماری‌های کبدی دارید، از مصرف این گیاه خودداری کنید.
ممکن است سنبل‌الطیب تأثیر سایر داروهای خواب‌آور را افزایش دهد؛ بنابراین مصرف این گیاه همراه با داروهای خواب‌آور توصیه نمی‌شود. همچنین این گیاه را نباید با داروهای آرام‌بخش، الکل، بنزودیازپین و مخدرها مصرف کرد؛ زیرا این گیاه اثر خواب‌آور این‌ها را افزایش می‌دهد.
ممکن است سنبل‌الطیب با برخی داروها تداخل داشته باشد یا تأثیر برخی مکمل‌های غذایی طبیعی مانند گل راعی، کاوا و ملاتونین را افزایش دهد. اگر به بیماری‌های مزمن مبتلا هستید، قبل از مصرف سنبل‌الطیب با پزشک مشورت کنید. همچنین در صورت استفاده از داروها، از پزشکتان بپرسید که سنبل‌الطیب با این داروها تداخل نداشته باشد.
مصرف سنبل‌الطیب در دوران بارداری و شیردهی:
هنوز مطالعات دقیقی دربارهٔ اثر سنب الطیب بر روی جنین و زنان باردار صورت نگرفته به همین دلیل متخصصان توصیه می‌کنند که بهتر است زنان در دوران بارداری و شیردهی از مصرف سنبل‌الطیب، خودداری کنند.
