علت، علائم و درمان خونریزی ‌های غیر طبیعی رحم

اختلالات ساختمان رحم به دلیل میوم یا فیبروم رحمی علت دیگر خونریزی‌های غیر طبیعی است که معمولاً در این موارد خونریزی به صورت پریود شدید با فواصل نزدیک به هم است. اگر چه در 50 درصد خانم‌های بالاتر از 35 سال فیبروم رحمی وجود دارد ولی معمولاً بدون علامت هست.

خونریزی‌های غیر طبیعی رحمی (به انگلیسی: Abnormal uterine bleeding) از شکایت‌های عمده بیماران مراجعه کننده به کلینیک‌های زنان است؛ به‌طوری‌که علت 15 درصد مراجعات پزشکی را به کلینیک‌های زنان و 25 درصد اعمال جراحی را تشکیل می‌دهد. میزان متوسط طول سیکل قاعدگی (پریود) 28 روز با متوسط زمان خونریزی 4 روز است. میزان از دست دادن خون حدود 35 میلی‌لیتر است (تا حدود استفاده از یک بسته نوار بهداشتی یا 10 عدد).

علائم خونریزی غیر طبیعی رحمی

خونریزی غیر طبیعی با خونریزی در زمان‌های غیرقابل‌پیش‌بینی یا خونریزی زیاد در زمان پریود قابل پیش‌بینی مشخص می‌شود.

خونریزی‌های زیاد در فواصل منظم، خونریزی در فواصل دو پریود، خونریزی‌های طولانی و نامنظم، خونریزی با فواصل کمتر از 21 روز، خونریزی پس از یک سال قطع پریود در اثر یائسگی یا بروز خونریزی غیرقابل‌پیش‌بینی در خانم‌های یائسه‌ای که تحت هورمون درمانی هستند، انواع خونریزی‌های غیر طبیعی رحمی را شامل می‌شوند.

انواع خونریزی غیر طبیعی

به دلیل بیماری‌های ساختمانی رحم مثل پولیپ که به دلیل افزایش ضخامت مخاط داخل رحم ایجاد می‌شود یا فیبروم (میوم) رحمی که تومور خوش خی‌ام عضله جسم رحم است یا مثلاً به دلیل بزرگی رحم که در اثر زایمان‌های متعدد ایجاد می‌شود یا بروز سرطان رحم که بیشتر در خانم‌های بالای 50 سال و بعد از یائسگی بروز می‌کند.
اختلالات هورمونی وعدم تخمک‌گذاری است، به‌طوری‌که با وجود طبیعی بودن ساختمان رحم این خونریزی‌ها ایجاد می‌شوند که به آن‌ها خونریزی‌های اختلال عملکرد رحم (dysfunctional Uterine Bleeding) می‌گویند.

دلایل بروز خونریزی غیرطبیعی رحمی و راه‌های تشخیص و درمان

علت‌های خونریزی غیر طبیعی رحمی در سنین مختلف زندگی متفاوت است. در هر دوره سنی از زمان تولد تا بعد از یائسگی علت‌های مختلفی باعث خونریزی‌های غیر طبیعی در جنس مؤنث می‌شود. بهتر است در گروه سنی قبل از بلوغ، دوران بلوغ، سنین باروری، سال‌های قبل از یائسگی و بعدازآن این علت‌ها بررسی شوند.

1- علت‌ خونریزی‌ غیر طبیعی در دختران قبل از بلوغ

در نوزاد دختر تازه متولد شده گاهی خونریزی کمی در روزهای اولیه بعد از تولد ممکن است وجود داشته باشد که این خونریزی به دلیل قطع سطوح بالای هورمون استروژن از جفت است که در خلال چند روز بعد از تولد ایجاد می‌شود. در صورت عدم وجود توده لگنی یا ضربه باید به والدین اطمینان داد که این علامت در خلال چند روز بعد از بین می‌رود.

خونریزی غیر طبیعی رحمی زیر 10 سالگی در دختران نادر است. در صورت بروز چنین مواردی باید توجه شود که آیا صفات ثانویه جنسی مثل رشد و تکامل سینه‌ها و افزایش قد وجود دارد یا خیر. در صورتی که با علائم رشد و تکامل صفات ثانویه جنسی همراه نباشد،‌ این خونریزی به دلیل بلوغ زودرس خواهد بود و باید از نظر وجود جسم خارجی داخل واژن که گاهی دختربچه ممکن است حین بازی وارد بدن خود کرده باشد یا تومورهایی که باعث خونریزی غیر طبیعی می‌شوند کودک معاینه شده و از نظر پزشک زنان بررسی شود.

در صورتی که خونریزی در این گروه سنی به همراه رشد صفات ثانویه جنسی، یعنی رشد سینه‌ها و افزایش قد و سایر علائم باشد، بلوغ زودرس محسوب می‌شود که مکن است سرشتی یا به دلیل بعضی از توده‌های ترشح کننده هورمون در تخمدان یا تومورها و بیماری‌های مغزی باشد که فرمان ترشح هورمون‌های تحریک کننده تخمدان را صادر می‌کنند و به بررسی با روش‌های تصویربرداری مثل سونوگرافی شکم و لگن یا استفاده از سی‌تی‌اسکن و ام.آر. آی نیاز است.

علت‌های خونریزی غیر طبیعی در سنین بلوغ

در این گروه سنی خونریزی‌های غیر طبیعی رحمی در سال‌های اولیه بعد از بلوغ به دلیل اختلال تخمک‌گذاری ناشی از عدم تکامل مغزی که تخمدان‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهند ایجاد می‌شود و سیکل‌های طبیعی تخمک‌گذاری در خلال دو تا سه سال بعد از بلوغ تثبیت می‌شوند. خونریزی‌های غیر طبیعی بعدازاین زمان، یعنی 2-3 سال بعد از بلوغ نیاز به بررسی دارند.

خونریزی‌های غیر طبیعی رحمی به دلیل اختلالات انعقادی در این گروه سنی نادر نیست و سابقه خونریزی غیر طبیعی از لثه، زخم‌های سطحی و خونریزی طولانی بعد از بریدگی کوچک یا جراحی دندان به احتمال این مسئله کمک می‌کند که با بررسی آزمایش‌های خونی و انعقادی تشخیص قطعی داده می‌شود.

2- علت‌ خونریزی‌ غیر طبیعی رحمی در سنین باروری (18-40 سال)

شایع‌ترین علت خونریزی‌های این دوران خونریزی‌های ناشی از عدم تخمک‌گذاری و هورمون‌هاست که به صورت خونریزی‌های طولانی یا شدید به دنبال قطع یک دوره عادت (پریود) تظاهر می‌کند. خونریزی‌های ناشی از عدم تخمک‌گذاری ممکن است در اثر استرس‌های روانی یا فیزیکی، تغییر در تغذیه یا افزایش قابل توجه یا کاهش قابل توجه وزن ایجاد شود. در بعضی مواقع اختلالات تخمک‌گذاری ممکن است به دلیل اختلالات تیروئید باشد؛ به‌طوری‌که بیماران با افزایش وزن زیاد، خستگی، یبوست و ورم از نظر تست‌های تیروئیدی باید بررسی شوند.

در بعضی از بیماران سردرد و ترشحات پستان ممکن است با اختلالات پریود و خونریزی‌های غیر طبیعی رحمی همراه باشد که باید از نظر هورمون‌های ترشح کننده شیر و از نظر مرکز مغزی بررسی شوند. گاهی چاقی و پرمویی به همراه اختلال تخمک‌گذاری و خونریزی غیر طبیعی است که به دلیل اختلال عملکرد تخمدان‌ها و سندرم پلی‌کیستیک تخمدانی بررسی می‌شود و بررسی هورمونی و سونوگرافی از تخمدان‌ها آن را مشخص می‌کند. در بعضی مواقع در این گروه سنی علت خونریزی غیر طبیعی بروز عوارض و مشکلاتی به همراه حاملگی‌هایی است که ممکن است بیمار از آن آگاه نباشد مثلاً سقط، حاملگی خارج رحمی و سایر حاملگی‌های غیر طبیعی ممکن است به همراه خونریزی غیر طبیعی رحمی باشد که از این نظر بیمار و پزشک باید توجه کنند.

علت‌های دیگر خونریزی‌های غیر طبیعی در دوران و سنین باروری خونریزی به دلیل مصرف هورمون‌هاست. مثلاً مصرف قرص‌های پیشگیری از بارداری که ترکیبات هورمونی دارند در 30 درصد موارد با بروز خونریزی‌های غیر طبیعی در اولین سیکل مصرف دارو همراه است که معمولاً در بروشور قرص‌ها ذکر می‌شود. گاهی ممکن است خونریزی به دلیل فراموش کردن یا قطع قرص به دلیل عدم تحمل آن باشد که باید خانم‌های مصرف کننده این قرص‌ها به آ ن توجه کنند؛ علاوه بر این بعضی از روش‌های پیش‌گیری از بارداری هورمونال مثل آمپول‌های تزریقی سه ماه یکبار یا استفاده از کپسول‌های زیر پوستی هورمونی برای پیشگیری از بارداری ممکن است با خونریزی‌های غیر طبیعی رحمی همراه باشند. اختلالات انعقادی اگر چه بیشتر باعث خونریزی‌های غیر طبیعی در سنین بلوغ می‌شوند، ولی به‌هرحال در این گروه سنی ممکن است در بعضی مواقع علت خونریزی باشند که البته نادر است. بعضی از عفونت‌های مقاربتی با التهاب دهانه رحم ممکن است باعث خونریزی بعد از مقاربت یا خونریزی‌های نامنظم بشوند.

بالاخره اختلالات ساختمان رحم به دلیل میوم یا فیبروم رحمی علت دیگر خونریزی‌های غیر طبیعی است که معمولاً در این موارد خونریزی به صورت پریود شدید با فواصل نزدیک به هم است. اگر چه در 50 درصد خانم‌های بالاتر از 35 سال فیبروم رحمی وجود دارد ولی معمولاً بدون علامت هستند و نیازی هم به درمان نیست؛ ولی اگر باعث خونریزی‌های غیر طبیعی شود به درمان نیاز دارد. بالاخره سرطان علت نادری از خونریزی‌های غیر طبیعی رحمی در خانم‌ها در سنین باروری است؛ به‌طوری‌که سرطان دهانه رحم در مرحله پیشرفته باعث خونریزی‌های غیر طبیعی می‌شود که خوشبختانه امروزه با انجام تست پاپ اسمیر سالیانه قبل از بروز این مرحله سرطان دهانه رحمی تشخیص داده و درمان می‌شود.

سرطان جسم رحم 5 درصد موارد در سنین قبل از 40 سال بروز می‌کند؛ ولی به‌هرحال در مواردی که حالت‌های غیر طبیعی در معاینه و سونوگرافی وجود ندارد که خونریزی غیر طبیعی رحمی را توجیه کند و به خصوص در مواردی که با سه ماه درمان هورمونی خونریزی غیر طبیعی رحمی کنترل نمی‌شود و بیمار بالای سن 35 سال است انجام یک نمونه‌برداری بیوبسی سرپایی در کلینیک از رحم یا کورتاژ تشخیصی برای رد سرطان یا موارد پیش سرطانی رحم توصیه می‌شود.

3- خونریزی‌های سنین قبل از یائسگی (50-40 سال)

قبل از یائسگی مثل حوالی بلوغ شیوع دوره‌های بدون تخمک‌گذاری بیشتر است و چگونگی خونریزی در این دوران به صورت خونریزی‌های با فواصل کم و شدت کمتر است که با علائم کمبود هورمون استروژن تخمدان نظیر گرگرفتگی، خشکی مخاط واژن و اختلالات خلق‌وخو همراه است. معاینات لگنی و آزمایشات هورمونی به تشخیص کمک می‌نماید؛ اما علت‌های ساختمانی خونریزی غیر طبیعی رحمی مثل فیبروم و بزرگی یکنواخت رحمی علت دیگر خونریزی‌های غیر طبیعی را در این دوران تشکیل می‌دهد که با انجام سونوگرافی می‌توان به آن پی برد و با تأیید تشخیص اقدام به درمان جراحی کرد.

20 درصد موارد سرطان رحم در این گروه سنی دیده می‌شود؛ به این دلیل هر نوع خونریزی غیر طبیعی در این گروه سنی به بررسی آسیب‌شناسی مخاط رحم به صورت نمونه‌برداری سرپایی از رحم یا کورتاژ تشخیصی در بیمارستان نیاز دارد.

4- خونریزی‌های بعد از یائسگی

خونریزی‌های بعد از یائسگی به خونریزی‌های غیر طبیعی که یک سال بعد از توقف عادت ماهیانه (پریود) ایجاد شود می‌گویند. هرگونه خونریزی غیر طبیعی در این گروه سنی غیر طبیعی محسوب می‌شود. اگرچه حدود 20 درصد خونریزی‌های این دوران به دلیل بدخیمی دستگاه تناسلی است بیمار از این نظر باید بررسی شود.

سایر علت‌های خونریزی‌های بعد از یائسگی عبارت‌اند از:

• خونریزی به دلیل مصرف هورمون جانشینی در این دوران
• خونریزی ناشی از کمبود هورمون استروژن
• خونریزی به دلیل افزایش مخاط رحم (پولیپ رحم)

75 درصد سرطان‌های رحمی در سنین در سنین بعد از یائسگی بروز می‌کنند و ازاین‌رو در تمام موارد، خونریزی‌های بعد از یائسگی به بررسی بافت شناسی مخاط رحمی با انجام نمونه برداری رحمی به صورت کورتاژ تشخیصی نیاز دارد تا بر حسب تشخیص بیماری درمان انجام شود.

درمان خونریزی غیر طبیعی رحم

گزینه‌های درمان خونریزی غیر طبیعی رحم عبارت است از:

قرص‌های ضدبارداری:

قرص‌های ضدبارداری اغلب برای درمان خونریزی غیر طبیعی رحم تجویز می‌شود، البته در مواردی که تغییرات و بی‌نظمی‌های هورمونی در ایجاد خونریزی غیر طبیعی رحم دخالت داشته باشد. قرص‌های ضدبارداری که برای درمان خونریزی غیر طبیعی رحم استفاده می‌شود ممکن است در خانم‌هایی موردتوجه باشد که تخمک‌گذاری منظمی ندارند. به این ترتیب با مصرف این داروها سیکل خونریزی منظم شده و از رشد برخی توده‌ها در آندومتر جلوگیری می‌شود.

استفاده از این داروها در خانم‌هایی که تخمک‌گذاری منظمی دارند در درمان خونریزی بیش از حد دوران قاعدگی مؤثر است. همچنین استفاده از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم نیز می‌تواند در کاهش خونریزی مؤثر باشد. در گذار به دوران یائسگی استفاده از قرص‌های ضدبارداری یا سایر درمان‌های هورمونی ممکن است برای منظم کردن چرخه‌های قاعدگی و پیشگیری از توده‌های آندومتر مؤثر باشد.

مصرف قرص پروژستین:

پروژسترون هورمونی است که توسط تخمدان ایجاد می‌شود و در درمان خونریزی غیر طبیعی رحم در خانم‌هایی مؤثر است که تخمک‌گذاری منظمی ندارند. فرم سنتتیک پروژسترون پروژستین نام دارد. پروژستین در درمان خونریزی غیر طبیعی رحم توصیه می‌شود. پروژستین معمولاً به فرم قرص، روزانه یک بار به مدت 10 تا 12 روز در ماه یا هر روز توصیه می‌شود. در خانم‌هایی که از پروژستین به طور دوره‌ای استفاده می‌کنند احتمال خونریزی واژینال دوره‌ای وجود دارد. پروژستین درمانی دوره‌ای به طور مطمئنی از بروز بارداری پیشگیری نمی‌کند. در این شرایط اگر خونریزی مورد انتظار رخ ندهد احتمال بارداری وجود دارد.

دستگاه درون رحمی (آی یو دی)

دستگاه درون رحمی که به‌اختصار آی یو دی نامیده می‌شود حاوی پروژستین می‌باشد. استفاده از این نوع دستگاه‌های آی یو دی در خانم‌هایی توصیه می‌شود که به خونریزی غیر طبیعی رحم دچارند. دستگاه آی یو دی دستگاهی T شکل می‌باشد که توسط متخصص زنان از طریق واژن و سرویکس داخل رحم قرار داده می‌شود. به دستگاه آی یو دی رشته‌ای پلاستیکی متصل گردیده است که با استفاده از آن فرد قادر خواهد بود بررسی کند آیا دستگاه آی یو دی در جای خود باقی مانده است یا خیر. دستگاه‌های آی یو دی آزادکننده پروژسترون مقدار خونریزی را تا بیش از 50 درصد کاهش می‌دهد و همچنین در کاهش درد پریود نیز مؤثر می‌باشد. در برخی خانم‌ها استفاده از دستگاه‌های آی یو دی سبب توقف خونریزی قاعدگی می‌شود که این حالت با برداشتن دستگاه برگشت‌پذیر است.

جراحی

جراحی در برداشتن ساختارهای رحمی غیر نرمال مانند فیبروم رحمی و پولیپ ها نقش دارد. فیبروم رحمی و پولیپ ها در ایجاد خونریزی غیر طبیعی رحم دخالت دارند. خانم‌هایی که دیگر قصد تولد فرزند ندارند و دچار خونریزی‌های سنگین قاعدگی می‌شوند می‌توانند از روش تخریب آندومتر برای درمان خونریزی غیر طبیعی رحم بهره برند. در این روش با استفاده از گرما، سرما، لیزر یا جریان الکتریکی لایه داخلی آندومتر از بین می‌رود.

خانم‌های مبتلا به فیبروم با استفاده از جراحی‌هایی مانند میومکتومی می‌توانند اقدام به برداشت فیبروم و درمان خونریزی غیر طبیعی رحم کنند. گزینه دیگری که در درمان خونریزی غیر طبیعی رحم نقش دارد کاهش خون‌رسانی به رحم است (آمبولیزاسیون شریان رحمی). درمان خونریزی غیر طبیعی رحم با برداشت ساختار رحم یا انجام هیسترکتومی به طور قطع انجام می‌شود. با انجام هیسترکتومی تخمدان‌ها باقی می‌ماند. هیسترکتومی به منظور درمان خونریزی غیر طبیعی رحم می‌تواند به شیوه لاپاروسکوپیک یا رباتیک، از طریق واژن و یا جراحی باز شکمی انجام شود.

زندگی با خونریزی غیرطبیعی رحمی:

خونریزی غیر نرمال می‌تواند به روش منفی بر زندگی شما تأثیر بگذارد. قادر نخواهید بود پیش‌بینی کنید که چه زمانی خونریزی شروع خواهد شد، می‌تواند باعث شود که در تمام مدت نگران باشید. هم‌چنین خون‌ریزی شدید ممکن است فعالیت‌های روزانه شما را محدود کند. برای برخی از زنان حتی ترک خانه نیز ممکن نیست.

اگر خون قاعدگی شدید دارید، سعی کنید ایبوپروفن (ادویل، موترین) را در طول دوره خود (یا چند روز قبل) بخورید. ایبوپروفن یک داروی ضدالتهابی غیراستروئیدی است. می‌توانند برای کاهش خونریزی در طی دوران پریودی، مفید باشند.

همچنین باید مطمئن شوید که در رژیم غذایی خود به اندازه کافی آهن دریافت می‌کنید. ممکن است پزشک شما یک مکمل آهنی را تجویز کند تا مطمئن شود که ضعیف نمی‌شوید.