عفونت مجاری ادراری؛ علل، علائم، تشخیص و درمان خانگی آن
عفونت مجاری ادراری ازجمله رایج‌ترین انواع عفونت به شمار می‌رود که به‌واسطه باکتری ایجاد میشود. خانم‌ها نسبت به آقایان بیشتر در معرض ابتلا به این نوع عفونت قرار دارند. ولی کودکان، نوجوانان، خانم‌ها و آقایان همه و همه می‌توانند در معرض ابتلا به این نوع عفونت قرار داشته باشند. این مقاله طوری تنظیم گردیده که شما بامطالعه آن ابتدا می‌توانید دلایل ایجاد عفونت‌های ادراری را متوجه شده و سپس با علائم، درمان و راه‌های پیشگیری از آن نیز آشنا گردید.
مجرای ادرار چیست؟
مجرای ادراری به راهی گفته میشود که ادرار به‌واسطه آن از کلیه‌ها به خارج از بدن انتقال داده میشود. ادرار در کلیه تولید میشود و سپس از لوله‌های باریکی عبور کرده و در مثانه ذخیره می‌گردد. زمانی که مثانه پر میشود، شما احساس می‌کنید که باید ادرار خود را تخلیه نمایید. ادرار از شکافی با نام “مجرای پیشاب” از بدن شما خارج میشود.
عفونت مجرای ادراری (UTI) چیست؟
ادرار معمولاً فاقد باکتری است. مجاری ادراری زمانی عفونت می‌کنند که باکتری‌ها به داخل مثانه راه پیدا می‌کنند. ازآنجایی‌که مجرای پیشاب خانم‌ها نسبت به آقایان کوتاه‌تر است، باکتری‌ها خیلی راحت‌تر می‌توانند به داخل مثانه راه یافته و سبب ایجاد عفونت شوند. ازجمله شایع‌ترین انواع عفونت‌های ادراری، عفونت مثانه است که به آن التهاب مثانه یا (Cystitis) اطلاق میشود. اگر عفونت صرفاً بر روی مجاری ایجادشده باشد، به آن التهاب مجاری ادراری یا (Urethritis) گفته میشود. اگر کلیه دچار عفونت شود، به آن عفونت کلیوی یا (Pyelonephritis) می‌گویند.
علل عفونت مجاری ادراری:
عفونت دستگاه ادراری معمولاً زمانی رخ می‌دهد که باکتری از مجرای پیشاب وارد مجرای ادرار شود و در مثانه تکثیر شود. اگرچه سیستم ادرار برای جلوگیری از چنین مهاجمان میکروسکوپی طراحی‌شده است، اما این دفاع گاهی شکست می‌خورد. وقتی این اتفاق می‌افتد، باکتری ممکن است جمع شود و به یک عفونت کامل در مجرای ادرار تبدیل شود. شایع‌ترین عفونت ادراری به‌طور عمده در زنان رخ می‌دهد و مثانه و مجاری ادرار را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
عفونت مثانه (سیستیت):
این نوع عفونت معمولاً توسط اشرشیا کولی (ای. کولای) ایجاد میشود، نوعی باکتری که در دستگاه گوارش دیده میشود. اما گاهی باکتری‌های دیگر هم دخیل هستند. رابطه جنسی ممکن است منجر به سیستیت شود. همه زنان به خاطر آناتومی‌شان، در معرض خطر سیستیت قرار دارند.
عفونت مجرای پیشاب (اورتریت):
این نوع عفونت می‌تواند زمانی رخ دهد که باکتری GI از مقعد به مجرای پیشاب منتقل شود. همچنین، چون مجرای پیشاب زنان به واژن نزدیک است، عفونت‌های مقاربتی، مثل تبخال، سوزاک، کلامیدیا و مایکوپلاسما نزدیک میشود و می‌تواند باعث ایجاد عفونت شود.
علل بروز عفونت در مجاری ادراری
عوامل خطر عفونت مجاری ادراری در زنان:
عفونت دستگاه ادراری در زنان رایج است و بسیاری از زنان در طول عمرشان بیش از یک عفونت را تجربه می‌کنند. عوامل خطر مربوط به زنان برای ابتلا به عفونت ادراری عبارت‌اند از:
کالبدشناسی زن:
یک زن مجرای پیشاب کمتری نسبت به مرد دارد، که فاصله را کوتاه میکند و باکتری‌ها راحت به مثانه می‌رسند.
فعالیت جنسی:
زنان فعال در روابط جنسی بیشتر از زنانی که از نظر جنسی غیرفعال هستند، به عفونت ادراری مبتلا می‌شوند.
انواع خاصی از کنترل بارداری‌ها:
زنانی که از دیافراگم‌ها برای کنترل زایمان استفاده می‌کنند، ممکن است در خطر بالاتری قرار بگیرند و همچنین زنانی که از عامل‌های اسپرم کش استفاده می‌کنند.
یائسگی:
بعد از یائسگی، کاهش استروژن باعث تغییراتی در دستگاه ادراری میشود که شما را نسبت به عفونت آسیب‌پذیرتر میکند.
چه کسانی در معرض ابتلا به این نوع عفونت هستند؟
این بیماری مسری نیست و شما نمی‌توانید آن را از کس دیگری بگیرید. در اکثر موارد بیماری به دلیل مشکلات کلیوی و اختلالات مربوط به مثانه ایجاد میشود. UTI در خانمهای جوانی که دارای شرایط زیر هستند شایع‌تر است:
- قبلاً دچار این نوع عفونت‌ها شده‌اند
- ارتباط جنسی داشتند
- از اسپری‌های اسپرم کش به همراه کاندوم استفاده می‌کنند
- از دیافراگم استفاده می‌کنند
- باردار هستند
علائم عفونت مجاری ادراری:
- درد و یا سوزش در حین ادرار کردن
- تکرر ادرار
- کم بودن میزان ادرار حتی در زمانی که احساس می‌کنید مثانه پرشده است
- بوی بد و تیرگی ادرار
- خون در ادرار
- تب و لرز
- احساس درد در قسمت پایینی کمر
زمانی که احساس کردم دچار عفونت ادراری شده‌ام، چه کاری باید انجام دهم؟
اگر احساس می‌کنید که به این عارضه مبتلا شده‌اید، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید. اگر منتظر بمانید و تصور کنید که بیماری خودبه‌خود بهبود پیدا میکند، باید بدانید که اشتباه می‌کنید و با این کار فقط بر شدت بیماری خود می‌افزایید. گاهی اوقات این باکتری‌ها می‌توانند موجبات عفونت‌های شدید کلیوی را ایجاد نمایند که همان‌طور که می‌دانید این بیماری یک مشکل جدی است.
ازآنجایی‌که برخی از بیماری‌های جنسی می‌توانند سبب بروز علائمی درست شبیه به علائم عفونت ادراری باشند به همین دلیل باید پزشک خود را در جریان بگذارید که آیا ارتباط جنسی داشته‌اید یا خیر.
تشخیص عفونت مجاری ادراری:
این بیماری عموماً با یک آزمایش ساده‌ی ادرار قابل‌تشخیص است. یک لیوان به شما داده میشود و از شما می‌خواهند که ادرار خود را درون آن بریزید. نمونه‌ی ادرار شما به آزمایشگاه انتقال داده میشود و آنجا از روی باکتری‌های موجود در آن تست به عمل می‌آید. اگر شما از نظر جنسی ارتباط دارید، ممکن است پزشک تشخیص دهد که این علائم مربوط به بیماری‌های دیگری نظیر بیماری‌های جنسی مانند کالامیدیا و یا تبخال تناسلی باشند که متعاقباً آزمایش‌های لازم در آن زمینه را انجام خواهد داد.
نحوه درمان عفونت مجاری ادراری:
آنتی‌بیوتیک‌های مخصوصی هستند که می‌توانند باکتری‌های موجود در مجاری ادراری را از بین ببرند. پزشک با توجه به آزمایش ادرار آن نوع آنتی‌بیوتیکی را که برای شما مناسب است تجویز خواهد کرد. سپس به شما می‌گوید که چند روز و در چند نوبت باید از آن استفاده کنید.
درمان های خانگی عفونت دستگاه ادراری:
1. سرکه سیب:
سرکه سیب برای درمان عفونت مجاری ادراری
دو قاشق غذاخوری سرکه سیب را به یک لیوان آب اضافه کنید. همچنین می‌توانید آب‌لیمو و عسل را نیز اضافه کنید. آن را به خوبی مخلوط‌کنید و دو بار در روز، به مدت چند روز بنوشید.
2. آب کران بری:
نوشیدن نیمی از لیوان آب کران بری به‌صورت روزانه یکی از آسان‌ترین روش‌ها برای جلوگیری از عفونت‌های دستگاه ادراری است. افرادی که از عفونت‌های مجاری ادرار رنج می‌برند، باید روزانه سه تا چهار لیوان آب کران بری را بنوشند تا از عفونت ناشی از آسیب به کلیه‌ها جلوگیری کنند.
هشدار: اگر سابقه سنگ کلیه دارید، آب کران بری را ننوشید.
3. جوش‌شیرین:
یک قاشق چای‌خوری جوش شیرین را به یک لیوان آب اضافه کنید و یک یا دو بار در روز بنوشید.
4. روغن درخت چای:
روغن درخت چای بهبود دهنده عفونت مجاری ادراری
10 قطره روغن درخت چای را در آب وان بریزید و از این آب برای شستشوی مجرای ادراری خود استفاده کنید. همچنین می‌توانید روغن درخت چای را با مقادیر مساوی از روغن سرو کوهی و چوب صندل مخلوط کرده و این مخلوط را در ناحیه شکمی و ناحیه نزدیک مثانه بمالید. این درمان را یک بار در روز به مدت سه تا چهار روز دنبال کنید.
یک روش ساده دیگر برای درمان عفونت مجاری ادرار، خیساندن خود در آب گرم حمام با دو قاشق چای‌خوری ماست ساده و شش قطره روغن درخت چای است.
این کار را هر روز به مدت 10 دقیقه و 10 روز انجام دهید.
5. زغال‌اخته:
شما می‌توانید کمی زغال اخته را به مایعات موردعلاقه خود اضافه کنید و برای صبحانه آن را بخورید. همچنین می‌توانید آب‌میوه تازه‌اش را هر روز صبح و شب برای نتایج سریع بنوشید. هیچ شیرین‌کننده مصنوعی به آب آن اضافه نکنید.
6. آناناس:
آناناس از ابتلا به عفونت مجاری ادراری جلوگیری میکند
خوردن یک فنجان آناناس به‌صورت منظم می‌تواند به جلوگیری از عفونت ادراری کمک کند. شما همچنین می‌توانید آب نیمی از آناناس را بگیرید و آن را بنوشید. بهتر است از آناناس تازه استفاده کنید، چون کنسروهای آن حاوی مواد نگهدارنده هستند.
7. کمپرس آب داغ:
کمی آب داغ در یک بطری انعطاف‌پذیر بریزید. برای چند دقیقه بطری آب گرم را در قسمت تحتانی شکم خود قرار دهید. همچنین می‌توانید یک کیسه آب گرم را در ناحیه پایین شکمتان قرار دهید تا دردتان تسکین پیدا کند.
اگر حالم خوب شد، باز هم باید داروها را تا آخر مصرف کنم؟
بله! خیلی مهم است که توصیه‌های پزشک را موبه‌مو انجام دهید. به این معنا که تمام آنتی‌بیوتیک‌ها را باید مصرف کنید. حتی اگر احساس می‌کردید که دیگر هیچ نشانه‌ای از بیماری در شما باقی نمانده، باز هم باید به مصرف داروها ادامه دهید. اگر تمام داروها را مصرف نکنید، ممکن است عفونت ادرار مجدداً برگردد و مجدداً احساس بیماری کنید.
آیا نیاز به داروی دیگری هم دارم؟
اگر عفونت دستگاه ادراری شدید باشد، پزشک بنا به تشخیص خود می‌تواند داروهای دیگری تجویز کند. به‌عنوان‌مثال در برخی افراد شاهد اسپاسم های مثانه هستیم (دردی که برای یک لحظه در زیر مثانه ایجادشده و رها میشود). برخی از انواع داروها هستند که ممکن است رنگ ادرار شما را نارنجی کنند. این یک تأثیر جانبی کاملاً طبیعی است و به‌محض اتمام داروها رنگ ادرار به حالت طبیعی بازمی‌گردد. هرچند این داروها به شما کمک می‌کنند که درد کمتری را احساس کنید، اما کار اصلی که همان کشتن باکتری‌هاست توسط آنتی‌بیوتیک‌ها انجام می‌پذیرد.
اگر یک‌بار عفونت بگیرم، احتمال اینکه مجدداً دچار آن شوم بیشتر میشود؟
باید توجه داشت که احتمال بروز عفونت در افرادی که یک‌بار این بیماری را تجربه کرده‌اند، بیشتر است؛ اما اگر شما به‌محض بهبودی مجدداً علائم بیماری را در خود مشاهده کردید، جزء بیمارانی هستید که دچار “عفونت بازگشتی” شده‌اند. این بدان معناست که عفونت هنوز در بدن شما وجود دارد به این دلیل که در مرحله‌ی اولیه درمان، باکتری‌ها به‌طور کامل کشته نشده‌اند. اگر مجدداً علائم بیماری را در خود مشاهده کردید، حتماً با پزشک معالج خود تماس بگیرید.
چگونه می‌توانم از ابتلا به این بیماری جلوگیری کنم؟
نوشیدن آب فراوان (8 تا 10 لیوان بزرگ به‌صورت روزانه) و استحمام مکرر. این امر می‌تواند مثانه شما را خالی، فعال و به دور از باکتری نگه دارد.
نوشیدن آب شاتوت و یا استفاده از قرص آن می‌تواند به دخترهای جوان در پیشگیری از این بیماری کمک کند.
بنا به توصیه پزشک می‌توانید قبل و یا بعد از ارتباط جنسی آنتی‌بیوتیک مصرف کنید.
شما می‌توانید این گام‌ها را بردارید و خطر ابتلا به عفونت‌های دستگاه ادراری را کاهش دهید:
خود را از جلو به عقب پاک‌کنید:
انجام این کار پس از ادرار و دفع مدفوع، به جلوگیری از انتشار باکتری‌های مقعدی به واژن کمک میکند.
مایعات زیادی به‌خصوص آب بنوشید:
جلوگیری از عفونت مجاری ادراری با نوشیدن آب
نوشیدن آب به رقیق کردن ادرار شما کمک میکند و تضمین میکند که قبل از اینکه عفونت شروع شود، به باکتری اجازه می‌دهد که با ادرار دفع شوند.
بعد از مقاربت، مثانه‌تان را خالی کنید:
همچنین نوشیدن یک لیوان آب برای کمک به بیرون کردن باکتری‌ها ها نیز مفید است.
از محصولات زنانه تحریک‌آمیز اجتناب کنید:
استفاده از اسپری‌های دئودورانت یا سایر محصولات زنانه مانند پودرها در ناحیه تناسلی می‌تواند مجرای پیشاب را تحریک کند.
روش کنترل بارداری خود را تغییر دهید:
دیافراگم، کاندوم یا غیره، همگی می‌توانند به رشد باکتری‌ها کمک کنند.
