چگونه فرزندی حرف شنو داشته باشیم؟
در این مطلب بیان خواهیم نمود که چگونه می‌توانیم فرزندی حرف شنو داشته باشیم و چه رفتارهایی باعث می شود که فرزند ما حرف شنو نباشد، باما همراه باشید 🙂
بچه حرف‌گوش‌کن چگونه کودکی است؟ آیا حرف‌گوش‌کن بودن کودک به معنای مطیع بودن اوست؟
کودکان مشابه بقیه افراد هستند، آن‌ها ممکن است برخی وقت‌ها حرف‌های دیگران را گوش ندهند. درواقع در این سن شما باید به آن‌ها یاد بدهید که چگونه به حرف‌های دیگران توجه کنند.
اما آنچه در اغلب موارد اتفاق می‌افتد این است که والدین یک‌چیز را ۱۰ مرتبه تکرار می‌کنند سپس شمارش معکوس را برای تنبیه کودک آغاز می‌کنند. نتیجه این کار این است که کودک یاد می‌گیرد که هیچ‌وقت قبل از بار دهم به حرف‌های آن‌ها گوش ندهد.
کودک شما با گوش نکردن به حرف‌های شما سعی می‌کند توجه شمارا جلب کند؛ که البته نق زدن دائمی نوع خوبی از توجه کردن به کودک نیست! اما اگر کودک شما بتواند هنر حرف‌شنوی را به‌خوبی یاد بگیرد به پیشرفت فرآیند یادگیری در او کمک می‌کند؛ موجب میشود تا بیشتر به علائم هشدار توجه کند؛ به او کمک می‌کند تا با شما و معلمانش و سایر بزرگ‌ترهایی که از او انتظار می‌رود تا به آن‌ها احترام بگذارد بهتر کنار بیاید؛ و همچنین به او کمک می‌کند تا دوستان بهتری پیدا کند.
استراتژی‌های ساده‌ای وجود دارند که اگر به‌طور مداوم از آن‌ها استفاده کنید کودک شما مهارت‌های لازم برای تبدیل‌شدن به یک “شنونده خوب” را فرامی‌گیرد. فراموش نکنید که هیچ‌گاه برای آموزش دادن به کودک زود نیست! ممکن است یک کودک در این سن نتواند به‌خوبی یک کودک ۵ ساله به حرف‌های شما گوش بدهد اما بازهم می‌تواند تا حد زیادی حرف‌شنوی داشته باشد.
برای حرف زدن با کودک، هم‌سطح او قرار بگیرید
همه پدر و مادرها دیر یا زود می‌فهمند که حرف زدن با کودک در حالتی که مثلاً شما ایستاده‌اید و او روی زمین نشسته است به‌ندرت اثر مناسب را بر کودک می‌گذارد.
البته اگر شما از یک اتاق دیگر شروع به حرف یا داد زدن بکنید نتیجه کمتری خواهید گرفت! جلوی کودک روی زمین بنشینید یا او را بغل کنید تا بتوانید مستقیماً در چشمانش نگاه کرده و توجهش را به خودتان جلب کنید.
اگر بر سر میز صبحانه در کنار او بنشینید و به او یادآوری کنید که چیپس ذرتش را بخورد یا شب‌هنگام و قبل از خاموش کردن چراغ، کنار تخت خوابش بنشینید و با او حرف بزنید او بیشتر به شما توجه خواهد کرد.
واضح و روشن حرف بزنید
حرف خود را واضح، ساده و مقتدرانه بگویید. اگر شما حرف زدن درباره یک موضوع را بیش‌ازحد کش بدهید، کودک چندان توجه نخواهد کرد. اگر کلمات زیادی را استفاده کنید کودک نمی‌تواند به‌راحتی مفهوم حرف‌های شمارا بفهمد: «هوای بیرون واقعاً سرد است. تو هم اخیراً مریض بوده‌ای.
پس باید قبل از اینکه به فروشگاه برویم ژاکت خودت را بپوشی». برعکس یک جمله مانند: «باید ژاکتت را بپوشی» صریح و روشن است. درصورتی‌که کودک شما گزینه دیگری ندارد و تنها می‌تواند کار موردنظر شمارا انجام دهد بهتر است جمله خود را به‌صورت سؤالی مطرح نکنید؛ به‌عنوان‌مثال «وقتشه که در صندلی‌ات توی ماشین بشینی» بسیار بهتر است از اینکه بگوئید «بیا بشین توی ماشین، باشه عزیزم؟».
حرف خودتان را اجرا کنید؛ سریع!
برای کودک روشن کنید که دقیقاً آنچه را گفته‌اید اجرا خواهید کرد؛ و تهدید یا قولی ندهید که نتوانید آن را اجرا کنید. مثلاً اگر به کودک دوساله خود می‌گویید: «تو باید هنگام شام شیر هم بخوری» پنج دقیقه بعد حرفتان را عوض نکنید و مثلاً آب‌میوه را به‌جای شیر پیشنهاد ندهید.
اگر به او اخطار دادید که «اگر برادرت را بزنی باید نیم ساعت داخل اتاقت بمانی» هنگامی‌که او این کار را کرد واقعاً او را برای نیم ساعت به اتاقش بفرستید. اطمینان حاصل کنید که همسر شما نیز کارهایتان را تائید کرده و به تصمیماتتان احترام می‌گذارد تا احیاناً کار همدیگر را تخریب نکنید.
پیام و حرف خود را مجدداً تقویت کنید
در اغلب موارد بهتر است که با انجام برخی کارهای عملی، خصوصاً هنگامی‌که می‌خواهید کودکتان را از انجام دادن کاری که برایش جذاب است منصرف کنید، حرف و پیام خود را تقویت کنید.
مثلاً بگویید: «وقت خواب است!» سپس از یک اشاره بصری (کلید چراغ را خاموش و روشن کردن) یک اشاره فیزیکی (یک دست را روی شانه‌اش بگذارید و به‌آرامی او را از طرف عروسکش به سمت خودتان متوجه کنید) یا هدایت او به سمت اتاق‌خواب (او را به‌طرف اتاق‌خواب ببرید، پرده‌ها را بکشید و بالش را آماده کنید) استفاده کنید.
اخطار بدهید
قبل از اینکه تغییری در وضعیت یا موقعیت او بدهید یا قبل از اینکه بخواهید کار خاصی انجام بدهید به او اخطار بدهید تا متوجه شود، خصوصاً اگر مشغول بازی با عروسک یا دوستش است. مثلاً پیش از ترک خانه به او بگویید: «ما باید چند دقیقه دیگر برویم. وقتی صدایت کردم باید لوازم نقاشی را جمع کنی و دست‌هایت را بشویی».
سعی کنید دستورات واقع‌بینانه به او بدهید
اگر شما به یک بچه دوساله بگویید که اسباب‌بازی‌هایش را جمع کند او به اطراف اتاق نگاهی می‌اندازد و یک جواب سربالا می‌دهد: خوب دیگه، آه! در عوض یک کار مشخص را به او واگذار کنید. مثلاً اول بگویید که بلوک‌های زردرنگ را جمع کند سپس این کار را به یک بازی تبدیل کنید: «حالا بلوک‌های آبی‌رنگ را جمع کن».
او را تشویق کنید و به او انگیزه بدهید
دادوبیداد کردن و دستور دادن ممکن است در برخی کودکان موجب شود که حرف‌های شمارا گوش بدهند، اما هیچ‌کدام از آن‌ها از این کار خوششان نمی‌آید. اکثر کودکآن‌وقتی بهترین پاسخ را به درخواست‌های شما می‌دهند که با بامزگی و خوش‌اخلاقی با آن‌ها برخورد کنید.
مثلاً بعضی وقت‌ها می‌توانید با یک لحن بچه‌گانه یا بامزه و یا به‌صورت آواز و آهنگ با آن‌ها حرف بزنید. شما می‌توانید این جمله را با آهنگ یکی از شعرهای کودکانه و با آواز برایشان بخوانید: «وقتش شده که دندان‌هایت را بشویی».
بهتر است بر این نکته تأکید کنید که اگر وظیفه‌شناس باشند چه مزایایی برایشان دارد؛ مثلاً بهتر است به‌جای گفتن «باید دندان‌هایت را بشویی وگرنه آن‌ها را کرم می‌خورد» یا «برو دندان‌هایت را مسواک بزن همین حالا» بگویید: «دندان‌هایت را مسواک بزن و در عوض می‌توانی لباس‌خواب دلخواهت را انتخاب کنی». پس‌ازاینکه او دندان‌هایش را مسواک زد تشویقش کنید: «آفرین چه بچه حرف‌گوش‌کنی!».
نشان دادن بامزگی، مهربانی و اعتماد در این مدل از حرف زدن با کودک موجب میشود که کودک “بخواهد” که به حرف‌های شما گوش بدهد زیرا می‌فهمد که شما او را دوست دارید و فکر می‌کنید که او “یک بچه خاص” است.
این نکته حتی در روش‌هایی که نیاز به سخت‌گیری دارند بسیار مهم است. دادن دستورهای صریح و مقتدرانه به این معنا نیست که شما باید بداخلاق یا تُندخو باشید؛ درواقع وقتی این دستورها به همراه یک لبخند یا در بغل گرفتن کودک باشند بسیار مؤثرتر خواهند بود. آنگاه کودک می‌فهمد که اگر به شما و حرف‌هایتان توجه کند نتیجه آن را هم می‌بیند.
رفتار خوب را برای او الگوسازی کنید
کودکان خردسال اگر ببینند که شما با دقت و به‌خوبی به حرف‌های آن‌ها گوش می‌دهید، آن‌ها نیز حرف‌شنوی را بهتر یاد می‌گیرند. سعی کنید عادت کنید که با همان احترامی که به بزرگ‌ترها می‌گذارید به حرف‌های کودک خود توجه کنید.
وقتی‌که او با شما حرف می‌زند به او نگاه کنید مؤدبانه پاسخ دهید و بدون پریدن وسط حرف‌هایش به او اجازه بدهید تا حرفش را تمام کند. ممکن است هنگامی‌که مشغول پختن ناهار یا شام هستید کودکتان شروع به صحبت کردن کند؛ در این حالت سعی کنید از او دور نشوید و هنگامی‌که او حرف می‌زند به او پُشت نکنید؛ هرچند ممکن است رعایت این موارد واقعاً دشوار باشد.
درواقع همانند بسیاری رفتارهای دیگر نمی‌توانید به کودک بگویید: «آن کاری را که من می‌گویم انجام بده؛ اما آن کاری را که من می‌کنم تقلید نکن»؛ کودکان حرف‌شنوی را از رفتارهای شما یاد می‌گیرند نه از دستورهای شما.
مهم‌ترین علت‌های گوش نکردن بچه‌ها به حرف والدین باشد
1. شما الگوی خوبی نبودید:
شما باید الگوی خوبی درزمینهٔ گوش کردن باشید. به او نشان دهید که شنونده خوبی هستید. مهم نیست او در چه سنی قرار دارد، باید ببیند که شما در گفت‌وگو با دیگران چگونه رفتار می‌کنید و چگونه به دیگران گوش می‌دهید.
وقتی با شما صحبت می‌کند مستقیم به او نگاه کنید. وقتی حرف می‌زند به صفحه تلویزیون یا کامپیوتر خیره نشوید. به او نشان دهید که به حرف‌هایش توجه می‌کنید و اهمیت می‌دهید. توجه داشته باشید که بچه‌ها تقلیدکننده‌های خوبی هستند هر جور که با آن‌ها رفتار شود رفتار می‌کنند و بدانید که دو صد گفته چون نیم کردار نیست.
2. جملات شما با کلماتی مثل اگر، تو، چرا شروع میشود
وقتی جمله را با این سه کلمه شروع می‌کنید درواقع کودک تمایلی به شنیدن ندارد و از شما رویگردان میشود به‌این‌علت که:
اگر: گاهی می‌تواند یک کلمه تهدیدآمیز باشد و او را بترساند و بچه‌ها همیشه از ترس فرار می‌کنند مثلاً: اگر به حرفم گوش نکنی …
تو: با گفتن کلمه تو، کودک احساس می‌کند که از سوی شما موردحمله قرارگرفته و شخصیتش مورد تهدید قرار می‌گیرد، به‌خصوص وقتی کلمات اغراق‌آمیز در مورد رفتارش به کار ببرید مثلاً: تو هیچ‌وقت به حرف‌های من گوش نمی‌دهی!
چرا: با این کلمه از کودک خود می‌خواهید که چیزی را توضیح دهد، کاری که معمولاً بچه‌ها قادر به انجامش نیستند مثلاً: چرا به من گوش نمی‌کنی؟
جملات خود را با این سه کلمه شروع نکنید تا بچه‌ها از شما گریزان نباشند.
3. بدون اینکه توجه آن‌ها را جلب کنید شروع به صحبت کردن می‌کنید
گاهی بچه به شما گوش نمی‌کند یا به حرف‌های شما توجهی نشان نمی‌دهد، چون توجهش جلب نشده یا تمرکز ندارد. وقتی می‌خواهید با او صحبت کنید ابتدا مطمئن شوید که توجه او را جلب کرده‌اید. به‌خصوص در مورد بچه‌هایی که به‌راحتی تمرکز خود را از دست می‌دهند.
برای جلب‌توجه کودک چندراه توصیه میشود که عبارت‌اند از:
– در مقابل بچه بنشینید و به‌صورت و چشم‌های او نگاه کنید.
– با مهربانی و به‌آرامی صورت او را بالا نگه‌دارید که به چشمان شما نگاه کند.
– در ابتدای صحبت کردن از جملاتی نظیر این استفاده کنید: لطفاً به من گوش کن.
– هر وقت به چشمان شما نگاه کرد، صحبت را شروع کنید. در طول صحبت می‌توانید با مهربانی دستان او را بگیرید یا دست روی شانه‌هایش بگذارید تا توجه او به شما باشد.
4. به فریاد کشیدن و جیغ زدن متوسل می‌شوید
اکثر والدین وقتی می‌بینند بچه به حرف آن‌ها گوش نمی‌کند فریاد می‌کشند، این کار را بدتر می‌کند. والدین باید آرام‌تر و مهربانانه‌تر صحبت کنند. نجوا کردن یک درخواست، نتیجه مثبت‌تری دارد تا اینکه صدا را بلندتر کنیم.
وقتی پدر و مادر با تُن و آهنگ صدای مهربانانه و آرام‌تری صحبت می‌کنند بچه ناخودآگاه بیشتر تمایل پیدا می‌کند که گوش دهد.
5. زیاد صحبت می‌کنید
شما می‌توانید در مدت 10 ثانیه چیزی را به کودک خود بگویید یا حتی کمتر از آن درواقع زیاد صحبت کردن، هم وقت تلف کردن است و هم اینکه توجه و تمرکز بچه در یک گفت‌وگوی طولانی کمتر میشود. خوب است که خواسته خود را صریح و کوتاه بیان کنید. مثلاً: سارا! لطفاً قبل از بیرون رفتن اسباب‌بازی‌ها را جمع کن. یا؛ قبل از تماشای تلویزیون اول تکالیف مدرسه را انجام بده.
6. به‌جای حرف زدن از او سؤال می‌پرسید
اگر می‌خواهید بچه از قوانین خانه و خانواده شما اطاعت کند لطفاً درخواست خود را صریح و بدون سؤالی کردن آن به کار ببرید.
مثلاً به‌جای اینکه بگویید: می‌خواهی حمام کنی؟ بگویید: الآن وقت حمام کردن است، لطفاً برو حمام.
7. زمان و وقت صحبت کردن شما مناسب نیست
یعنی اینکه بچه در حال انجام دادن تکالیفش است و روی آن‌ها تمرکز کرده آن‌وقت شما می‌خواهید تمرکزش را بر هم زده و او را آماده کنید که به حرف شما گوش کند. مناسب‌تر این است که شما از قبل به او بگویید که می‌خواهید ظرف چند دقیقه دیگر با او صحبت کنید و در مواقعی که کار ارزشمندی مثل کتاب خواندن یا انجام تکالیف مدرسه را انجام می‌دهد مزاحمش نشوید.
مثلاً می‌توانید بگویید: سارا! چند دقیقه دیگر می‌خواهم با تو حرف بزنم.
8. نتیجه و پیامد کارش را مشخص نمی‌کنید
اگر مطمئن هستید که بچه درخواست شمارا شنیده اما هنوز می‌خواهد آن را نادیده بگیرد لازم است در چنین مواقعی پیامد کارش را برایش توضیح دهید. مثلاً شما می‌توانید درخواست خود را با نتیجه و پیامدش همراه کنید.
مثلاً: می‌دانم می‌خواهی بروی بیرون بازی کنی اما اول باید غذایت را تمام کنی.
اگر همچنان به بیرون رفتن اصرار کرد بدون اینکه به حرف شما گوش کند، می‌توانید بگویید: متأسفم تو کل غذایت را هنوز نخوردی.
بنابراین این اصرار شما به او نشان می‌دهد که از او انتظار دارید به حرفتان گوش کند. این تعیین نتیجه و انتظار اطاعت کردن یعنی اینکه از بچه انتظار می‌رود ابتدا گوش کند و درخواستش را چند بار تکرار نکند چون شما روی خواسته خود تأکیددارید و اگر اطاعت نکند پیامد کارش را می‌بیند.
9. رابطه حل نشدنی با فرزند خود دارید
اگر شما تکنیک‌های قبلی را به کار بردید و نحوه گفت‌وگو و ارتباط خود را بهتر کردید اما متوجه شدید که بچه هنوز به حرف شما گوش نمی‌کند باید بدانید که ممکن است با گذشت زمان بدتر شود و سؤالاتی از قبیل آنچه در زیر آمده به ذهن شما خطور می‌کند و ذهنتان را مشغول می‌کند.
– آیا او می‌تواند انتخاب کند که به شما گوش نکند؟
– آیا او می‌تواند از شما رویگردان شود و تلاش شما برای جلب‌توجه او بی‌نتیجه شود؟
– آیا او می‌تواند به شما بی‌احترامی کند چون احساس می‌کند شما اختیار او را ندارید؟
بچه‌ها نیاز دارند که عمیقاً احساس کنند مورد تحسین، توجه و تأیید هستند، به‌خصوص از سوی والدینشان؛ بنابراین اطاعت کردن و احترام گذاشتن آن‌ها ریشه در نحوه برخورد والدین دارد.
10. شرایط پزشکی او را بررسی نمی‌کنید
اگر مشکلات گوش کردن بچه تکرار میشود بهتر و عاقلانه این است که با پزشک متخصص صحبت کنید شاید مشکل بچه در شنوایی باشد یا مشکلات دیگر.
نکته آخر اینکه ابتدا خود ما سعی کنیم مهارت‌های گفت‌وگو و گوش کردن را یاد بگیریم و سپس آن را به فرزندان خود آموزش دهیم؛ زیرا مهارت ارتباط برقرار کردن از مهارت‌های مهم برای زندگی در اجتماع و کنار دیگران بودن است.
به توصیه دکتر بربا باید مهارت‌های ارتباط برقرار کردن و شنونده خوب بودن را از همان سال‌های اولیه کودکی به فرزندانمان آموزش دهیم زیرا زمان میبرد تا عادت‌های بد جای خود را به عادت‌های خوب و درست بدهند؛ بنابراین از آموزش این مهارت‌ها به کودکان یک‌لحظه هم غفلت نکنید. مطمئن باشید به خاطر آن‌وقتی بزرگ‌تر شدند از شما تشکر می‌کنند.
