خواص و فواید زنجبیل برای سلامتی + جدول ارزش غذایی زنجبیل

زنجبیل یک گیاه خوراکی، ادویه و گیاه دارویی است. در برخی متون قدیمی از آن با نام زنجفیل یا شنگویر/ژنگویر نیز یاد شده است.

زنجبیل سرده‌ای از تیره زنجبیلیان علفی ایستاده چندساله با حدود ۷۰ گونه بومی آسیای جنوب شرقی است. با ساقه ای باریک و نی مانند و برگ‌های سرنیزه‌ای سبز براق که از زمین غده‌ای می‌رویند؛ گل‌های آن‌ سبز مایل به زرد با لبه‌ای ارغوانی و لکه‌های کرم‌رنگ و گل‌آذین مخروطی و کوچک و سنبله‌ای متراکم است که در تابستان از زمین‌ساقه بیرون می‌زند.

زنجبیل برای قرن‌ها است که در طب، پخت‌وپز و تولید استفاده می‌شود. این گیاه دارویی منبع فوق‌العاده‌ای از ویتامین A، ویتامین C، ویتامین E، ویتامین‌های گروه B، منیزیم، پتاسیم، فسفر، سیلیکون، آهن، سدیم، کلسیم، روی و بتاکاروتن است. در این مطلب به برخی از خواص آن اشاره می‌کنیم.

خوردن زنجبیل چه خواصی دارد

ارزش غذایی: زنجبیل – 100 گرم

زنجبیل چه خاصیتی برای بدن دارد؟

1. خواص آنتی‌اکسیدانی زنجبیل

نشان داده‌شده است که زنجبیل خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارد. جینجرول نوعی آنتی‌اکسیدان موجود در زنجبیل است که از سلول‌های HL-60 (رده‌ی سلولی که به‌عنوان معیار در ارزیابی ترکیبات مضر در سلول‌ها استفاده می‌شود) در برابر تنش اکسیداتیو محافظت می‌کند. روغن زنجبیل اثر محافظتی در برابر آسیب DNA ناشی از H2O2 دارد.

2. بهبود عملکرد معده با زنجبیل

در مطالعات in vitro (درون شیشه‌ای) و تحقیقات انجام‌شده روی حیوانات آزمایشگاهی مشخص‌شده است که زنجبیل اثر محافظتی بر معده دارد. محققان در آزمایشی که در ژورنال World Journal of Gastroenterology منتشر شد، اثر زنجبیل بر حرکات معده‌ای و تخلیه معده در بیماران مبتلا به سو هاضمه را بررسی کردند و مشخص شد که این گیاه باعث افزایش تخلیه‌ی معده و انقباضات آنتروم (قسمت انتهایی معده) در این بیماران می‌شود.

عده‌ای از پژوهشگران سازوکار این اثر را ناشناخته دانسته و برخی دیگر، اثر این گیاه بر سروتونین (ماده‌ای که توسط سیستم عصبی ترشح می‌شود و در تنظیم حرکات معده نقش دارد) را مسئول آن می‌دانند.

3. بهبود عملکرد قلب و عروق

خواص زنجبیل برای قلب

مطالعات in vitro نشان می‌دهند که جینجرول و شوگائول در دوز بالا باعث تقویت قلب می‌شوند. جینجرول و شوگائول، بازدارنده‌های آنزیمی بیوسنتز پروستاگلاندین ها (از واسطه های شیمیایی هستند که مسیرهای التهاب را راه اندازی می کنند)، ترومبوکسان (در انقباض عروق و لخته شدن خون نقش دارند) و لوکوترین (ترکیبی که در واکنش به التهاب ترشح می‌شود) هستند.

4. تنظیم فشار خون با زنجبیل

خواص زنجبیل برای فشار خون

در ژورنال Journal of Dental and Medical Science تحقیقی منتشر شد. بر مبنای این تحقیق، زنجبیل توانست فشار خون سیستولیک و دیاستولیک و ضربان قلب را در مردان و زنان کاهش دهد. پیشنهاد شده است که نقش این گیاه در کاهش فشار خون از طریق بلوک شدن کانال های کلسیم وابسته به ولتاژ اِعمال می‌شود.

5. خاصیت ضد افسردگی زنجبیل

خواص زنجبیل برای افسردگی

تحقیقی در مجله ی دانشگاه علوم پزشکی مازندارن منتشر شد که نشان می داد، زنجبیل در بهبود افسردگی ناشی از دیابت در موش های آزمایشگاهی نقش دارد. انتقال دهنده های عصبی مختلفی مثل نوراپی نفرین و سروتونین در افسردگی نقش دارند و کاهش غلظت سیناپسی این مواد منجر به بروز علایم افسردگی می‌شود. مطالعات نشان داده اند تغییرات هورمونی و نوروشیمیایی ناشی از دیابت می تواند در بروز افسردگی نقش داشته باشد.

احتمالاً عصاره ی متانولی زنجبیل از طریق تقویت عملکرد گابا اثر ضد افسردگی خود را در موش های دیابتی اعمال می‌کند. تایید این فرضیه به انجام آزمایش های بیشتری نیاز دارد.

6. زنجبیل، ضد درد و التهاب

نتایج یک مطالعه نشان داد که عصاره ی الکلی زنجبیل دارای اثرات ضد التهابی و ضد دردی است. تحقیقات متعددی نشان داده اند که در سطح سلولی، عصاره ی گیاه قادر به تعدیل پاسخ های ایمنی تشدید کننده ی التهاب است. مشخص‌شده که بیشتر آثار موردی مثل کاهش چربی یا قند و به خصوص فعالیت های ضد سرطانی این گیاه هم از طریق مکانیسم های تعدیل پروسه های التهابی صورت می گیرد.

ترکیبات فعال این گیاه مثل جینجرول، شوگائول و کورکومین به خوبی توانایی مهار تولید پروستاگلاندین ها، نیتریک اکسید و حتی اینترلوکین های (نوعی سیتوکین که توسط گلبول های سفید ساخته می‌شود) درگیر در التهاب را دارند. افزون بر آن، ترکیبات موجود در زنجبیل، آنزیم های تولید کننده ی این واسطه های التهابی را مهار می کنند.

7. بهبود حافظه با زنجبیل

خواص زنجبیل برای حافظه

نتایج حاصل از پژوهشی منتشر شده در ژورنال Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine حاکی از اثر مثبت عصاره ی زنجبیل بر عملکرد شناختی زنان میانسال سالم است. در این مطالعه، زنجبیل میزان توجه و کارایی فرایند شناخت را در این افراد بهبود بخشید.

می توان دلیل این امر را به اثر زنجبیل بر افزایش میزان نوراپینفرین، اپی نفرین، دوپامین و سروتونین (انتقال دهنده های عصبی) در کورتکس و هیپوکامپ نسبت داد.

امروزه روش های درمان و داروهای مورد استفاده برای افزایش حافظه و درمان اظطراب غالباً اثر درمانی نداشته و تنها علایم بیماری را تسکین می دهد. در طب سنتی با استفاده از تکنولوژی های نوین، درمان بدون عارضه بیماری ها با استفاده از گیاهان دارویی موثر، که دارای مکانیسم اثر ساده ای می باشند بسیاری از مشکلات حافظه و اضطراب و افسردگی به سرعت درمان می‌شوند. یکی از این فرآورده های گیاهی، سایکودایجست است که از ۹ گیاه دارویی تشکیل شده است و سبب رفع استرس و نگرانی و بهبود حافظه می‌شود.

8. زنجبیل بهبود دهنده عملکرد جنسی

در تحقیق منتشر شده در ژورنال Tikrit Medical Journal، اثر زنجبیل بر عملکرد جنسی مردان نابارور بررسی شد. برپایه ی این تحقیق، مصرف زنجبیل به تعداد و تحرک اسپرم ها افزود و حیات و مورفولوژی آنها را بهبود بخشید.

همچنین باعث افزایش میزان تستوسترون و گلوتاتیون سرم (ترکیب آنتی اکسیداتیو) شد. محققان دلیل این امر را به اثر محافظتی آنتی‌اکسیدانی زنجبیل و اثر آن بر گلوتاتیون و کاهش تنش اکسیداتیو نسبت می‌دهند. جینجرول ها و شوگائول ها از ترکیبات فنلی مهم در این این گیاه هستند که خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارند.

9. زنجبیل، ضد تهوع

خواص زنجبیل برای بهبود حالت تهوع

آزمایش های بالینی انسانی، اثر زنجبیل در جلوگیری از تهوع ناشی از سفر، جراحی و دوران بارداری را نشان داده اند. برپایه ی برخی تحقیقات بالینی، مصرف یک گرم زنجبیل یک ساعت پیش از جراحی از میزان تهوع و استفراغ در ۲۴ ساعت نخستِ پس از جراحی می کاهد.

سازوکارهای زیادی برای اثر ضد تهوعی این گیاه پیشنهاد شده است مثلا ًدر یک مدل جانوری نشان داده شد که ترکیب جینجرول باعث افزایش انتقال مواد در دستگاه گوارش می‌شود. همچنین این ترکیب و ترکیبات دیگر این گیاه فعالیت آنتی هیدروکسی تریپتامین (ضد سروتونین) در خوکچه های هندی داشتند.

10. بهبود تنفس با زنجبیل

زنجبیل غنی از جینجرول ها و شاگائول ها است که بین آنها جینجرول و شاگائول مهار کننده های پرقدرت لیپواکسیژناز هستند. زنجبیل توانایی مهار سنتز بعضی از سایتوکین های التهابی مانند اینترکولین و فاکتور نکروز تومور آلفا (TNF-α) را دارد و می تواند پاسخ های مشتق از فعالیت Th1 (نوعی گلبول سفید که در سیستم ایمنی نقش دارد) را مهار کند. ضمناً می تواند پاسخ های ایمنی ناشی از Th2 را هم مهار کند که نقش مهمی در ایجاد بیماری آسم دارد.

11. التیام دردهای آرتروز با زنجبیل

خواص زنجبیل برای آرتروز

در برخی از گزارش ها آمده است که مصرف زنجبیل می تواند درد آرتروز را کاهش دهد. پژوهشی نشان داد که مصرف ۲۵۰ میلی گرم عصاره ی زنجبیل به مدت سه ماه از درد آرتروز زانو می کاهد. بازدارندگی از سنتز پروستاگلاندین ها و لوکوترین (واسطه های التهابی) از مکانیسم های پیشنهادی برای اثر ضد درد و ضد التهابی زنجبیل است. در برخی از تحقیقات زنجبیل با داروهایی مانند ایبوپروفن مقایسه شده است.

در مطالعه ای دیگر، اثر گلوکزامین و پودر این گیاه در بهبود بالینی بیماران مبتلابه استئوآرتریت زانو مقایسه و مشخص شد مصرف پودر زنجبیل می تواند با کاهش درد مفاصل زانو مرتبط باشد. مطالعات انجام‌شده روی مدل های حیوانی اثر مهاری زنجبیل روی آنزیم های Cox-2 (سیکلواکسیژناز) و لیپواکسیژناز را نشان داده اند.

12. نقش زنجبیل در تنظیم کلسترول خون

مصرف یک گرم زنجبیل سه بار در روز به مدت ۴۵ روز، از میزان تری گلیسرید و کلسترول افرادی که کلسترولشان بالا بود کاست. در آزمایشی که نتایج آن در ژورنال Pharmaceutical Science منتشر شد مصرف پودر زنجبیل باعث کاهش میزان تری گلیسرید سرم در بیماران مبتلابه دیابت نوع ۲ شد. اثر این گیاه دارویی بر کاهش چربی خون می تواند به دلیل کاهش جذب چربی (مثلاً با کاهش لیپاز پانکراس) و افزایش تبدیل کلسترول به اسیدهای صفراوی باشد.

گزارش شده است که زنجبیل می تواند از طریق کاهش آنزیم فارنزیل دی فسفات سنتاز کبدی (در تولید کوآنزیم Q10 نقش دارد که آنتی‌اکسیدانی است که از پراکسیداسیون لیپیدهای غشایی جلوگیری می‌کند) از بیوسنتز سلولی کلسترول هم، جلوگیری کند.

13. بهبود سندروم روده ی تحریک پذیر (IBS) با زنجبیل

در بسیاری موارد، زنجبیل برای بهبود علایم سندروم روده ی تحریک پذیر استفاده می‌شود ولی آزمایش های زیادی درباره ی اثبات اثر آن بر آی بی اس انجام نشده است. در آزمایشی که نتایج آن در ژورنال Complementary Therapies in Medicine چاپ شد، زنجبیل باعث کاهش علایم آی بی اس در بیماران مبتلا شد. مشخص شد که این اثر به دوز وابسته است و معلوم نیست که دلیل اثر آن ضد التهاب بودن زنجبیل است یا خواص دیگر این گیاه.

همچنین بخوانید: سندرم روده تحریک‌پذیر؛ علل، علائم و درمان گیاهی سندرم روده تحریک پذیر

14. نقش زنجبیل در بهبود میگرن

خواص زنجبیل برای میگرن

در تحقیقی مشاهده شد که اثر پودر زنجبیل بر درمان میگرن بیماران، با سوماتریپتان (داروی ضد میگرن) قابل مقایسه بود، ضمن اینکه آثار جانبی آن هم کمتر از این دارو بود. در آزمایش دیگری گزارش شد که درد میگرن زنی ۴۲ ساله با ۱۶ سال سابقه ی میگرن، پس از مصرف مکمل زنجبیل در رژیم غذایی اش(یک ونیم تا ۲ گرم زنجبیل در روز) تسکین چشمگیری داشت.

15. کاهش دردهای قاعدگی با زنجبیل

در تحقیقی که نتایج آن در Journal of Alternative and Complementary Medicine چاپ شد، اثر زنجبیل با داروی مفنامیک اسید و ایبوپروفن در کاهش درد سیکل ماهانه (دیسمنوره اولیه ) زنان مقایسه شد. دیسمنوره اولیه بر اثر تولید بیش از حد پروستاگلاندین ها از بافت اندومتر (پوشش داخلی رحم) به وجود می آید.

همچنین بخوانید: غذاهایی که درد قاعدگی را افزایش میدهد

این نتایج نشان داد این دو دارو و زنجبیل تأثیر یکسانی برکاهش این نوع درد دارند. به بیان محققان، مکانیزم عمل این اثر زنجبیل می تواند تغییر در سیستم پروستاگلاندین باشد. زنجبیل از طریق بازدارندگی از متابولیسم سیکلواکسیژناز و لیپوکسی ژناز از تولید پروستاگلاندین ها جلوگیری می‌کند.

همچنین بخوانید: علت درد قاعدگی؛ درمان های خانگی درد قاعدگی

16. زنجبیل، کمک کننده کاهش وزن

خواص زنجبیل برای لاغری

ظرات متفاوتی درباره ی اثر زنجبیل بر کاهش وزن وجود دارد. برخی از پژوهشگران مصرف این گیاه دارویی بر کاهش وزن را بی اثر می‌دانند و به گفته برخی دیگر؛ مصرف مکمل این گیاه در کنار رژیم غذایی به مدت هشت هفته می تواند وزن بدن و اندازه ی دور کمر را کاهش دهد. براساس نتایج آزمایشی که در ژورنال Metabolism منتشر شد، مصرف این گیاه، بدون آنکه بر پارامترهای متابولیک و هورمونی اثر منفی بگذارد، باعث چربی سوزی و ایجاد حس سیری در مردان دارای اضافه وزن می‌شود.

همچنین بخوانید: 11 داروی گیاهی موثر برای کاهش وزن و لاغری

17. خاصیت ضد سرطانی زنجبیل

خواص زنجبیل برای سرطان

براساس یافته های حاصل از پژوهشی که در ژورنال Cancer Prevention Research منتشر شد، زنجبیل می تواند بر بهبود سرطان روده اثر بگذارد. این آزمایش روی مخاط روده داوطلبان سالم انجام شد و نشان داد که این گیاه می تواند مقدار ایکوزانوئیدها (پیام رسان های بیولوژیکی که در ایمنی و التهاب نقش دارند) را کاهش دهد و احتمالاً این کار را با ممانعت از تبدیل اسید آراشیدونیک به این مواد انجام می دهد.
افزایش ایکوزانوئیدهای التهابی تولید شده توسط COX از نخستین اتفاقاتی است که در پیشرفت سرطان روده بزرگ روی می دهد. این گیاه باعث کاهش COX در شرایط in vitro و کاهش تولید یا تکثیر آدنوم (تومور خوش خیم با منشاء بافت غددی) در موش های صحرایی شد.

مکانیزم عمل اثر این گیاه دارویی در فعالیت ضد سرطانی کاملا شناخته شده نیست ولی به نظر می آید با فعالیت آنتی‌اکسیدانی و ضد التهابی ترکیبات زنجبیل (جینجرول ها و شوگائول ها) مرتبط باشد. مرگ سلولی آپوپتوزی ایجاد شده بر اثر جینجرول، پارادول و شوگائول در رده های سلولی سرطانی انسان و موش های سوری نشان داده‌شده است.

18. تنظیم قند خون با زنجبیل

خواص زنجبیل برای دیابت

مدارک کافی درباره ی اثر زنجبیل بر قند خون در افراد دیابتی موجود نیست. برخی تحقیقات حاکی از آنند که مصرف روزانه این گیاه دارویی به مدت هشت هفته از مقدار انسولین کاست ولی اثری بر میزان قند خون نداشت.

به عکس، آزمایش دیگری اثر این گیاه بر میزان قند خون و نه انسولین را نشان می دهد. در آزمایشی که نتایج آن در ژورنال Pharmaceutical Science منتشر شد، مصرف پودر این گیاه باعث کاهش گلوکز سرم در بیماران مبتلابه دیابت نوع ۲ شد.

تضاد موجود در این نتایج می تواند به دلیل تفاوت در دوز مصرفی یا مدت زمان مصرف زنجبیل باشد.
مکانیزم کاهش قند بر اثر مصرف زنجبیل می تواند افزایش بیان ژن GLUT (از ناقلین گلوکز) باشد. به علاوه به نظر محققان جینجرول های موجود در این گیاه، با بازدارندگی از آنزیم های مرتبط با دیابت نوع ۲ (آلفا گلوکوزیداز و آلفا آمیلاز) میزان گلوکز خون را تعدیل می کنند.

چه کسانی نباید زنجبیل بخورند؟

۱. افرادی که زیر وزن هستند: زنجبیل معمولا به عنوان راه حلی برای کاهش وزن توصیه می‌شود و در کاهش اشتها نقش دارد. بنابراین برای افرادی که زیر وزن طبیعی هستند مصرف آن می‌تواند منجر به کاهش اشتها و متعاقبا ریزش مو و کمبود ویتامین شود.

۲. افرادی که مبتلا به اختلالات خونی هستند: زنجبیل به بهبود گردش خون در بدن کمک می‌کند و از سوی دیگر بدن افراد مبتلا به نوعی اختلال خونی موسوم به “هموفیلی” با ناتوانی در لخته شدن خون مواجه است. اگرچه در حالت عادی لخته شدن خون در عروق می‌تواند خطرناک باشد اما در مواردی مانند آسیب‌دیدگی و خونریزی بر اثر جراحت، این فرآیند طبیعی برای بدن ضروری است و بنابراین در مبتلایان به هموفیلی، اختلال در روندِ طبیعیِ لخته شدن خون می‌تواند موجب تشدید خونریزی شود. بنابراین زنجبیل که در افراد سالم گردش خود را بهبود می‌بخشد در بیماران هموفیلی می‌تواند موجب تشدید خونریزی شود و حتی می‌تواند تاثیر داروهای حیات بخش را در بدن این بیماران خنثی کند.

۳. زنان باردار نیز باید مراقب باشند: اگرچه مصرف زنجبیل در چند هفته نخست بارداری به بهبود تهوع صبحگاهی و کاهش ضعف در مادر کمک می‌کند اما برای سه ماهه آخر حاملگی به هیچ وجه توصیه نمی‌شود چرا که می‌تواند موجب زایمان زودرس و پیش از موعد شود.

همچنین بخوانید: خوردن زنجبیل در بارداری

۴. افرادی که داروهای خاص مصرف می‌کنند: برای افرادی که داروی دیابت و فشار خون بالا مصرف می‌کنند استفاده از زنجبیل به شدت منع می‌شود. داروهایی چون “بتابلاکرها”، داروهای ضد انعقاد و انسولین وقتی با زنجبیل ترکیب می‌شوند می‌توانند بسیار خطرناک باشند.

با این حال متخصصان تغذیه برای افرادی که به طعم زنجبیل در غذاها علاقه دارند ولی به دلایل فوق باید در مصرف آن احتیاط کنند، جایگزین‌های مناسبی نظیر فلفل دلمه‌ای قرمز و فلفل شیرین را توصیه می‌کنند. با این حال به رغم توصیه‌های فوق این اطلاعات جنبه عمومی دارد و بهترین و مطمئن‌ترین راه‌حل، مشاوره با پزشک متخصص و دریافت توصیه‌های متناسب با شرایط هر بیمار است.