چسبندگی رحم (سندرم آشرمن)؛ علل، علائم، تشخیص و روش های درمان آن

چسبندگی رحم چیست؟

هنگامی که بافت اسکار بین دیواره‌های داخلی رحم ایجاد می‌شود، چسبندگی رحمی (سندرم آشرمن) (به انگلیسی: Asherman’s syndrome) ایجاد می‌شود. چسبندگی رحم اغلب بعد از زخم در حفره رحم مانند اتساع و کورتاژ (D&C) اتفاق می‌افتد که برای ختم حاملگی یا سقط‌جنین، خونریزی بیش‌ازحد رحم بعد از زایمان یا سایر شرایط ژنتیکی ایجاد می‌شود. دلایل دیگر ممکن است مربوط به جراحی‌های سرپایی باشد که بافت‌هایی مانند پولیپ یا فیبروم یا اندومتریت (عفونت لایه رحم) را از بین می‌برد. چسبندگی رحم شرایط متفاوتی نسبت به فیبروم های رحمی یا پولیپ های آندومتر دارد و به طور متفاوتی درمان می‌شود.

همچنین بخوانید: پولیپ رحم | علت، علائم، تشخیص و درمان پولیپ رحم

چسبندگی رحم به چه علت به وجود می‌آید؟

چسبندگی رحم معمولاً توسط آسیب به بافت رحم ایجاد می‌شود، مانند:

• کورتاژ تشخیصی یا کورتاژ برای سقط‌جنین
• کورتاژ مجدد برای خارج کردن باقی‌مانده جفت یا جنین
• جراحی رحم
• عفونت رحم یا لگن
• خونریزی شدید پس از تولد نوزاد
• مشکلات آندومتریوز
• سل ریوی – در کشورهای درحال‌توسعه رایج است

بااین‌حال، گاهی اوقات علت دقیق بیماری مشخص نیست.

همچنین بخوانید: آندومتریوز چیست؟ | نشانه های آندومتریوز | درمان آندومتریوز

علائم چسبندگی رحم:

ممکن است زنان مبتلا به چسبندگی رحم هیچ علامتی را تجربه نکنند و برخی از خانم‌ها فقط ممکن است چرخه قاعدگی نامنظم، سبک یا نداشتن قاعدگی را تجربه کنند. از مهم‌ترین اثرات چسبندگی رحم می‌توان به عدم توانایی در بارداری یا سقط مکرر اشاره کرد. در موارد نادرتر، ممکن است جریان قاعدگی توسط چسبندگی‌ها مسدود شود و باعث درد لگن یا دیسمنوره (دوره‌های قاعدگی دردناک) شود.

همچنین بخوانید: علت درد قاعدگی | درمان های خانگی درد قاعدگی

راه‌های تشخیص چسبندگی رحم:

چسبندگی رحم معمولاً با یک روش اشعه ایکس بنام هیستروسالپنگوگرام (HSG) تشخیص داده می‌شود که از یک سوند کوچک که در دهانه رحم قرار گرفته است برای پمپ کردن رنگ داخل رحم برای مشاهده استفاده می‌کند. سونوگرافی شور، جایی که یک محلول شور در داخل حفره رحم وارد شده و سونوگرافی انجام می‌شود، می‌تواند چسبندگی را نیز تشخیص دهد. همچنین هیستروسکوپی می‌تواند چسبندگی داخل رحمی را تشخیص داد.

برای درمان چه اقداماتی انجام می‌شود؟

وسیله‌ای داخل رحم قرار داده می‌شود تا این چسبندگی‌ها آزاد شود و سپس هورمون جایگذاری می‌شود تا مجدداً چسبندگی ایجاد نشود. درمان این عارضه صددرصد نیست، ولی روش‌های درمانی از جمله روشی که ذکر شد روش‌های خوبی هستند که با روش‌های کمکی دیگر به کار گرفته می‌شود. یک تا دو ماه برای ترمیم زمان لازم است تا بیمار قاعدگی‌اش از سر گرفته شود و بافت داخل رحم خود را ترمیم کند. اگر با این شیوه درمان صورت بگیرد، معمولاً بازگشت اتفاق نمی‌افتد و مشکلی پیش نخواهد آمد. ولی بهتر است که اصلاً نگذاریم این چسبندگی به وجود بیاید و در واقع پیشگیری از آن بهترین اقدام است.

همه چیز درباره چسبندگی رحم (سندرم آشرمن)

درمان چسبندگی رحم چگونه است؟

✔ اگر چسبندگی دردی ایجاد نکرده است و نمی‌خواهید باردار شوید، نیازی به درمان نیست. می‌توانید با پزشک خود در مورد گزینه‌ها و پیامدهای عدم درمان صحبت کنید. درمان چسبندگی رحم معمولاً شامل جدا شدن بافت زخم و تلاش برای جلوگیری از ترمیم بافت زخم در محل چسبندگی است.

✔ هیستروسکوپ برای حذف چسبندگی داخل رحمی مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما هنوز هم باعث سقط‌جنین می‌شود. لاپاروسکوپی نیز برای بررسی سطح رحم و جلوگیری از انجام آن به وسیله هیستروسکوپی انجام می‌شود. برای حذف بافت زخم، پزشک متخصص ممکن است به تجزیه چسبندگی هیستروسکوپی بپردازد. این یک عمل سرپایی است که در آن دکتر با استفاده از هیستروسکوپ به مشاهده لایه رحم و آشفتگی بافت زخم می‌پردازد. اگر بافت زخم پراکنده و نازک باشد، ممکن است پزشک بتواند از خود هیستروسکوپ استفاده کند تا از بین برود. اگر عمیق باشد، قیچی جراحی می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.

✔ اولتراسونوگرافی با وضوح بالا نیز همراه با هیستروکتومی استفاده می‌شود. در موارد شدید، ممکن است بیش از یک روش برای موفقیت در برطرف کردن چسبندگی رحم استفاده شود. علاوه بر این، ممکن است هورمون یا NSAIDS  (داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی) تجویز شود تا از چسبندگی دوباره جلوگیری شود. گاهی اوقات جراح توصیه می‌کند یک کاتتر پلاستیکی در داخل رحم قرار گیرد تا دیواره‌های رحم دور باقی بماند تا زمانی که کاملاً بیمار خوب شود.

✔ پس از هیستروسکوپی چسبندگی رحم، در هرگونه حاملگی، احتمال عوارضی مانند زایمان زودرس، خونریزی سه ماهه سوم و عدم وابستگی جفت به رحم افزایش می‌یابد.

می‌توان با چند روش از رشد دوباره بافت زخم جلوگیری کرد:

هورمون درمانی

ممکن است یک رژیم 30 روزه استروژن خوراکی تجویز شود تا رحم را از بافت قدیمی پاک کند و اندومتری سالمی را دوباره بسازد.

بالون داخل رحمی

یک بالون پزشکی بالقوه یا IUD (حاملگی با وجود دستگاه ای یو دی) که در حفره رحم قرار می‌گیرد می‌تواند به رحم کمک کند که بافت نرمال را دوباره بازسازی کند.

هیستروسکوپی تکراری

به‌طورمعمول، پزشک پس از یک یا دو هفته بعد از هیستروسکوپی دوره قبلی، هیستروسکوپی دوم یا سوم را برنامه‌ریزی می‌کند. این هیستروسکوپی برای حذف هرگونه بافت باقی‌مانده می‌باشد. بهبود پس از هیستروسکوپی متفاوت است. اگرچه بیشتر خانم‌ها دوباره مطابق قبل پریود می‌شوند، باردار می‌شوند و می‌توانند بارداری را به سرانجام برسانند.

آبا امکان باردارشدن بعد از حذف چسبندگی رحم وجود دارد؟

بر اساس آمارهای جمع‌آوری‌شده توسط انجمن آمریکایی تولیدمثل، نوع و شدت چسبندگی نتایج تولیدمثل متفاوتی دارد. بیمارانی که دارای چسبندگی رحم خفیف تا متوسط هستند، 70 تا 80 درصد حاملگی کامل را داشتند و اختلال قاعدگی معمولاً کاهش می‌یابد. اگر چسبندگی داخل رحمی شدید باشد یا باعث ایجاد آسیب جدی به پوشش انسدادی شود، میزان موفقیت بارداری در تمام دوران پس از درمان تنها 20 تا 40 درصد خواهد بود.

چطور از چسبندگی رحم جلوگیری کنیم؟

برای پیشگیری از ابتلا به چسبندگی رحم توصیه می‌شود قبل از ابتلا به نازایی و دچار شدن به جراحی‌های گزاف، پس از مشاهده هرگونه علامت عفونت به پزشک مراجعه کنید. بهتر است به طور مرتب حداقل یکی دو بار در سال به پزشک زنان مراجعه کنید و اگر عفونت لگنی داشته باشید، تحت درمان قرار بگیرید. به‌محض اینکه دچار ترشحات بد بو شده و احساس سوزش و خارش داشتید، باید سریع به پزشک مراجعه کنید. همچنین سالیانه برای تست پاپ اسمیر مراجعه کنید. در صورت ازدواج، جلوگیری از بارداری برای مدت طولانی توصیه نمی‌شود. برخی زنان، هم دیر ازدواج می‌کنند و هم 7 تا 10 سال بعد از ازدواج تمایل به بارداری ندارند. این امر خطر ابتلا به آندومتریوز و عوارض ناشی از آن‌که چسبندگی رحم است را افزایش می‌دهد.