ایست قلبی یا آرست قلب (به انگلیسی: Cardiac arrest) یا ایست قلبی ریوی در پزشکی، به صورت توقف گردش خون شناخته می‌شود. در این حالت عضلهٔ قلب هیچ‌گونه انقباضی نداشته و قلب هیچ خروجی و جریان خونی ندارد. ایست قلبی یکی از شرایطی‌ست که ممکن است برای یک پزشک در صدور گواهی فوت قانونی مورد استفاده قرار گیرد.
ایست قلبی با حمله قلبی یا اختلال خونرسانی به قلب، متفاوت است هرچند ممکن است ایست قلبی در اثر یک حمله قلبی نیز اتفاق بیافتد.
دلایل ایست قلبی چیست؟
- حمله قلبی
- بیماری شریان‌های کرونری
- اختلالات ریتم قلب مانند آسیستول
- تروما
- آمبولی ریه
- غرق شدگی
- خونریزی مغزی
- مصرف بیش از حد دارو
- کاردیومیوپاتی (بیماری ماهیچه قلب)
علائم ایست قلبی چیست؟
علائم و نشانه های توقف ناگهانی قلبی شامل موارد زیر می شود:
- غش کردن ناگهانی
- نداشتن ضربان قلب
- عدم نفس کشیدن
- از دست دادن آگاهی
- ناراحتی قفسه سینه
- تنگی نفس
- ضعف
- افزایش تپش قلب
در ایالات متحده، نرخ رخداد ایست قلبی خارج از بیمارستان، حدود ۵٫۲ در ۱۰٬۰۰۰ نفر در سال است. احتمال ایست قلبی در دوران سالمندی شایع‌تر، و وقوع آن در مردان متداول‌تر از زنان است. میزان احیای افراد پس از ایست قلبی حدود ۸ درصد است. با این وجود، افراد پس از ایست قلبی با معلولیت‌های شدید مواجه خواهند بود.
احیای قلبی ریوی
احیای قلبی ریوی یا سی. پی. آر شامل اقداماتی است که برای بازگرداندن اعمال حیاتی دو عضو مهم قلب و مغز در فردی که هوشیاری خود را از دست داده، انجام می‌شود و تلاش می‌شود تا گردش خون و تنفس به‌طور مصنوعی تا زمان برگشت جریان خون خودبخودی بیمار برقرار شود. اگر فرد دارای پالس بوده ولی دچار قطع تنفس شده باید با تنفس مصنوعی دهان به دهان ادامه داد. ایست قلبی-تنفسی بی‌گمان یکی از خطیرترین وضعیت‌هایی است که نیاز به اقدامِ فوری جهت حفظ حیات و پیشگیری از ضایعات جبران‌ناپذیر اندام‌های حیاتی بدن دارد. این اقدامات بر اساس پروتکل‌های خاصی صورت می‌گیرد لازمه اجرای آن کسبِ دانش و مهارتِ فردِ احیاگر است.
مراحل احیای قلبی ریوی
قبل از هرگونه اقدامی جهت انجام احیای قلبی تنفسی هر مصدوم اطمینان حاصل کنید که این عمل سلامتی شما یا مصدوم را از نظر سرایت بیماری‌هایی چون ایدز و هپاتیت تهدید نمی‌کند. مهمترین تغییر در دستورالعمل احیاء سال ۲۰۱۰ میلادی تغییر A-B-C (راه هوایی- تنفس- گردش خون) به C-A-B (گردش خون- راه هوایی- تنفس) می‌باشد. به استثنای نوزادان تازه متولد شده. مراحل CPR در خارج از بیمارستان به ترتیب عبارتند از:
- ماساژ قلبی (Circulation)
- بازکردن راه هوایی (Air way)
- دادن تنفس مصنوعی (Breathing)
1. ماساژ قلبی
چگونه ماساژ قلبی بدهیم؟
آغاز ماساژ قلبی به علت کمک به پمپاژ مصنوعی قلب، اولین قدم و مهمترین مانور امدادگر است که باید هرچه سریع‌تر آغاز گردد. قبلاً توصیه می‌شد که برای بزرگسالان به ازای هر ۱۵ ماساژ قلبی ۲ تنفس مصنوعی و برای کودکان و نوزادان به ازای هر ۵ ماساژ قلبی ۲ تنفس مصنوعی انجام شود. در حال حاضر به جز در مورد نوزادان توصیه می‌شود که ۳۰ ماساژ قلبی برای هر دو تنفس مصنوعی انجام شود.
فشار بر روی قفسه سینه باید سریع و قوی باشد و با سرعت ۱۰۰ فشار در دقیقه انجام شود. با این حال باید زمان کافی برای برگشت قفسه سینه به بالا داده شود، به‌طوری‌که فشارهای متوالی خون را به درون دستگاه گردش خون براند. برای انجام ماساژ قلبی پاشنه یک دست را باید در مرکز قفسه سینه (بر روی استرنوم) پایین سر سینه‌ها قرار داد و دست دوم را باید روی اولی گذاشت به‌طوری‌که بتوان با حداکثر قدرت به پایین فشار آورده و دست بالایی انگشتان دست پایین را از محدوده ماساژ دور کند. با هر فشار قفسه سینه باید حدود ۵ سانتی‌متر پایین برود. با توجه به حیاتی بودن این مانور، از احتمال شکسته شدن دنده‌ها به‌ویژه در کهنسالان چشم‌پوشی می‌شود و حتی امدادگر پس از شنیدن صدای شکسته شدن دنده، باید به ماساژینگ ادامه دهد. اما در کلیه بیماران عمل c-a-b صادق نیست. زیرا در خفگی‌ها باید اول راه هوایی را باز نمود بعد تنفس و در آخر گردش خون.
2. باز کردن راه هوایی
چگونه راه تنفس را باز کنیم؟
هدف از بازکردن راه هوایی این است که امکان تنفس برای فرد فراهم شود. در گذشته توصیه می‌شد با قلاب کردن انگشتان به دور فک و کشیدن آن به جلو راه هوایی باز شود (مانور جلو بردن فک Jaw thrust). اما انجام این مانور مشکل است و امروزه تصور می‌شود که نسبت به سایر روش‌ها از لحاظ آسیب به گردن بی‌خطرتر نیست؛ بنابراین در حال انجام مانور استاندارد «زاویه‌دار کردن سر- بلند کردن چانه» توصیه می‌شود برای انجام این کار روی پیشانی به سمت پایین فشار بیاورید و چانه را بالا بکشید. سپس باید ببینید آیا بیمار خودش نفس می‌کشد یا نه.
3. دادن تنفس مصنوعی
آموزش تنفس دهان به دهان
در روشِ دهان‌به‌دهان، بینی بیمار را با دست ببندید و دهانتان را روی دهانِ او بگذارید و هوا را درونِ ریهٔ او بدمید تا حدّی که قفسه سینه‌ی او بالا رود. قبلاً توصیه می‌شد که ضمنِ انجامِ تنفسِ مصنوعی هوا با شدت به درون ریه‌ها دمیده شود اما از آنجایی که این کار ممکن است تأثیر فشار بر روی قفسه سینه را کاهش دهد و ضمناً جریان خون در ریه‌ها در ایست قلبی چندان زیاد نیست، به دمیدنِ هوا با شدتِ زیاد نیازی نیست و دمیدنِ هوا در حدّی که باعثِ بلند شدنِ قفسهٔ سینه شود کافی است.
تنفس مصنوعی به خصوص برای کودکان یا افرادی که چند دقیقه‌ای است دچار ایست قلبی شده‌اند و میزان اکسیژن در خونشان کاهش یافته‌است اهمیت دارد.
اما در چند دقیقهٔ اول ایست قلبی فشار بر روی قفسه سینه یا ماساژ قلبی اهمیت بسیار بیشتری دارد؛ بنابراین انجام تنفس مصنوعی نباید باعث به تأخیر انداختن ماساژ قلبی شود.
