اغلب افراد، کل ناحیه شکم را به عنوان “معده” میشناسند. در واقع، معده عضوی است واقع در قسمت فوقانی و سمت چپ شکم که اولین قسمت داخل شکم از دستگاه گوارش محسوب میشود.
معده از چندین عضله قدرتمند تشکیل شده است که میتواند تغییر شکل دهد و نقش مهمی در هضم غذا دارد.
نقش معده در هضم
هنگامی که شما غذا را میبلعید، غذا از مری عبور کرده و وارد معده میشود. معده سه وظیفهی عمده دارد که عبارتاند از:
- ذخیره سازی موقت مواد غذایی و مایعات
- تولید آنزیمهای گوارشی
- انتقال مواد غذایی به روده کوچک
مدت زمان این فرایند بستگی به عملکرد عضلات و ماهیچههای شکم شما و غذایی است که میخورید. بعضی از غذاها مانند کربوهیدراتها و فیبرها به سرعت از معده عبور میکنند، در حالی که پروتئینها و چربیها زمان بیشتری را در معده جهت پردازش صرف میکنند.
بیماریهایی که منجر به درد معده میشوند:
علل درد معده | ریفلاکس معده
ریفلاکس معده هنگامی رخ میدهد که محتویات معده مانند غذا، اسید، یا ماده صفراوی به مری باز میگردد. هنگامی که این اتفاق دو مرتبه یا بیشتر در هفته بیفتد، ریفلاکس معده نامیده میشود. این بیماری مزمن میتواند باعث سوزش سر دل، درد در قفسه سینه، بوی بد دهان و احساس ترش کردن شود.
علل بروز این بیماری عبارتاند از:
درمان ریفلاکس معده
درمان دارویی ریفلاکس مروی با آنتی اسید، مهارکننده پمپ هیدروژنی مانند نگزیوم و امپرازول و داروهای افزایش دهنده تون عضلانی اسفنگتر تحتانی مری مانند دومپریدون و متوکلوپرامید و سیزاپراید است.
نوشیدنیها و خوراکیهای دارای کافئین یا دارای اسید مثل کاکائو، قهوه، چای، نوشابههای گازدار و مرکبات (پرتقال، لیموترش و …) باعث تشدید این بیماری میشود. همچنین مصرف الکل، کشیدن سیگار، مصرف مواد مخدر، دراز کشیدن بعد از غذا، مصرف حجم زیادی از مایعات همراه با غذا و مصرف غذاهای چرب، برگشت اسید را تشدید میکند.
بیماران همچنین باید از مصرف غذاهای تند و سبزیجاتی مثل پیاز، سیر و نعناع اجتناب کنند. بالا بردن ارتفاع بالاتنه بدن نسبت به پایینتنه هنگام دراز کشیدن و خواب میتواند از برگشت اسید معده به مری جلوگیری کند. همچنین نبایستی کمربند و لباس تنگ پوشید.
یکی از مؤثرترین درمانها برای ریفلاکس معده، ترکیب سرکه سیب و عسل است. یک قاشق سرکه را با یک قاشق عسل در یک لیوان آب بریزید و بنوشید.
علل درد معده | گاستریت یا ورم معده
گاستریت، همان التهاب یا ورم معده است. گاستریت حاد ممکن است به طور ناگهانی رخ دهد. گاستریت مزمن به آرامی اتفاق میافتد. به گفته محققان 8 نفر از 1000 نفر مبتلا به گاستریت حاد و 2 نفر از 10،000 نفر مبتلا به گاستریت مزمن هستند.
علائم گاستریت عبارتاند از:
علل بروز این بیماری عبارتاند از:
- استرس
- ریفلاکس صفرا از روده کوچک
- مصرف الکل
- استفراغ مزمن
- استفاده از داروهای ضد التهابی آسپیرین یا غیر استروئیدی
- عفونت باکتریایی یا ویروسی
- کم خونی مزمن
- بیماریهای خود ایمنی
درمان گاستریت
درمان گاستریت بستگی به عوامل بروز آن دارد و ممکن است شامل تغییر در نحوه زندگی، مصرف دارو و یا در موارد بسیار نادر، انجام جراحی برای درمان بیماری و یا حالت خاصی که منجر به ورم معده شده است، باشد.
در صورت بروز خونریزی زیاد ممکن است نیاز به بستری کردن وجود داشته باشد. برای ناراحتی و درد خفیف میتوان از داروهای خنثی کننده اسید معده یا استامینوفن استفاده کرد، اما از آسپیرین استفاده نکنید. امکان دارد سایر داروها مثل داروهای بهبود دهنده زخم نیز تجویز شوند.
در روز اول حمله ورم معده، غذاهای جامد نخورید. فقط مایعات و ترجیحاً شیر یا آب بنوشید. تدریجاً رژیم غذایی عادی خود را از سر بگیرید، اما از غذاهای داغ و پر ادویه، الکل، قهوه و غذاهای اسیدی پرهیز کنید تا زمانی که علائم کاملاً برطرف شوند.
علل درد معده | زخم معده
اگر پوشش مخاطی معده شما آسیب ببیند، ممکن است دچار زخم معده شوید. اکثر این مواد مخاطی در لایه اول پوشش داخلی معده قرار دارند.
علائم زخم معده عبارتاند از:
- درد شکم
- حالت تهوع
- استفراغ
- ناتوانی در مصرف مایعات
- احساس گرسنگی پس از خوردن غذا
- خستگی
- کاهش وزن
- مدفوع سیاه
- درد در قفسه سینه
علل بروز این بیماری عبارتاند از:
- باکتری هلیکوباکتر پیلوری
- مصرف الکل
- مصرف بیش از حد آسپرین
- تنباکو
- درمانهای تشعشعی
- استفاده از دستگاه تنفسی مصنوعی
- سندرم زولینگر الیسون
درمان زخم معده
زخم معده بدون درمان تمایل به عود دارد. در خصوص رژیم غذایی، بیشتر تأکید بر عدم مصرف مواد اسیدی و ترش، مواد داغ و سوزاننده، ترشیجات، ادویه تند، الکل، نوشابههای گازدار و… میباشد. همچنین در خصوص مصرف برخی داروها به خصوص داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی و کورتون باید احتیاط کرد.
داروهای آنتی اسید مانند هیدروکسید منیزیوم و آلومینیوم، بلوککننده ترشح اسید مانند امپرازول، بلوککننده گیرنده نوع دو هیستامین مانند رانیتیدین، سایمتدین و داروهایی مانند سوکرالفیت و بیسموت در درمان زخم معده به کار میرود. ترک سیگار و الکل توصیه میشود.
علل درد معده | گاستروانتریت ویروسی
گاستروانتریت ویروسی هنگامی رخ میدهد که یک ویروس موجب التهاب معده و روده شود. علائم اصلی این بیماری استفراغ و اسهال است. همچنین ممکن است خستگی، گرفتگی و درد عضلات، سردرد و تب به همراه داشته باشد.
اکثر افراد طی چند روز بهبود مییابند. کودکان، کهنسالان و افراد مبتلا به بیماریهای دیگر در معرض خطر کم آبی هستند.
گاستروانتریت ویروسی از طریق تماس نزدیک یا مواد غذایی آلوده یا نوشیدنی گسترش مییابد. طبق گزارش مرکز کنترل و پیشگیری بیماری (CDC) ایالات متحده، شیوع بیماری بیشتر در محیطهای بسته مانند مدارس و خانههای پرستاری رخ میدهد.
علل درد معده | فتق هیاتال
بیماری فتق هیاتال یا هیاتوس به خاطر ضعف در عضلات دیافراگم و اسفنگتر ورودی به معده ایجاد شده که در اثر آن قسمتی از معده به قفسه سینه وارد میشود.
علائم فتق هیاتل عبارتاند از:
- نفخ
- آروغ زدن
- درد
- احساس تلخی در گلو
عواملی که این بیماری را تشدید میکنند:
- اضافه وزن
- گذشت سن از 50 سال
- سیگار کشیدن
درمان فتق هیاتال
درمان دارویی فتق هیاتال: داروهای ضداسید معده (آنتی اسید)، داروهای کاهش دهنده تولید اسید معده و داروهای متوقف کننده تولید اسید معده.
درمان خانگی فتق هیاتال:
- در طول روز وعدههای غذایی کوچک مصرف کنید.
- از غذاهایی که باعث سوزش معده میشوند پرهیز کنید، این غذاها شامل: شکلات، پیاز، غذاهای تند، مرکبات و غذاهای دارای گوجه فرنگی میباشد.
- از الکل دوری کنید.
- حداقل دو ساعت قبل از خوابیدن، غذا نخورید.
- اگر اضافه وزن دارید، وزن خود را کم کنید.
- سیگار نکشید.
- موقع خواب، حدود 15 سانتیمتر سر خود را بالا ببرید.
- یک قاشق غذاخوری سرکه سیب را در یک لیوان آب بریزید و در طی غذاخوردن، کمی از آن را بنوشید.
- پروبیوتیک ها (مثل ماست پروبیوتیک) را مصرف کنید تا باکتریهای مفید روده را زیاد کنند.
- 4 بار در روز و در بین وعدههای غذایی، یک فنجان دمکرده بابونه بنوشید. بابونه، ضد التهاب است.
- دارچین کمک به تسکین معده میکند.
- ورزش کمک به تقویت عضلات معده میکند.
علل درد معده | گاستروپارزی یا تأخیر تخلیه معده
وضعیتی است که در آن حرکات خودکار و معمول عضلات معده انجام نمیشود.
علائم گاستروپارزی عبارتاند از:
علل بروز این بیماری عبارتاند از:
- دیابت
- داروهایی که روده شما را تحت تأثیر قرار میدهد
- جراحی عصب واگ
- بیاشتهایی عصبی
- سندرم پس از ویروس
- اختلالات متابولیکی
درمان گاستروپارزی
- وعدههای بیشتر با حجم کمتر مصرف کنید.
- غذاهای نرم تر مثل سبزیجات و سوپ و …. که به خوبی پخته شده باشند مصرف کنید.
- مصرف چربی خود را محدود کنید. چربیها حرکات و تخلیه معده را به تأخیر میاندازند.
- فیبرم هم به دلیل هضم سخت تر بایستی کمتر مصرف شود.
- شربتهای مکمل مصرف کنید غذای خود را در مخلوط کن ریخته و تبدیل به پوره کنید
داروها: داروهای ضد تهوع که به کنترل تهوع و استفراغ کمک میکنند. متوکلوپرامید و اریترومایسین میتوانند به انقباض عضلات معده کمک کنند. این داروها عوارض جانبی دارند که بایستی بر اساس نسبت ضرر به منفعت تجویز شوند.
علل درد معده | سرطان معده
سرطان معده به زمانی گفته میشود که سلولهای سرطان روی پوشش داخلی معده ایجاد میشوند.
نشانههای اولیهٔ این بیماری عبارتاند از:
- سوزش معده
- درد ناحیه بالای شکم
- تهوع
- بیاشتهایی
نشانههای ثانویه عبارتاند از:
- کاهش وزن
- زردی پوست
- استفراغ
- مشکل بلع غذا
- مشاهدهٔ خون در مدفوع
این نوع از سرطان ممکن است گسترش یابد و از معده به دیگر اعضای بدن، به خصوص کبد، ریهها، استخوان، دیواره شکم و گرههای لنفاوی سرایت کند.
رژیم غذایی مدیترانهای و همینطور ترک سیگار خطر این نوع سرطان را کاهش میدهد. شواهد اولیهای وجود دارد که درمان باکتری هلیکوباکتر پیلوری ابتلا به بیماری را در آینده کم میکند. درصورتیکه بیماری در مراحل اولیه درمان گردد، بسیاری از موارد دیگر رفع میشوند. درمان این بیماری شامل این موارد میشود: جراحی، شیمیدرمانی، پرتودرمانی و درمان هدفمند. اگر درمان دیر اتفاق بیفتد، مراقبت تسکینی توصیه میشود.
