کُزاز یا تتانوس (به انگلیسی: Tetanus) نوعی بیماری عفونی است که به سبب سم باکتری بیهوازی گرم مثبت کلوستریدیوم تتانی پدید میآید و با اسپاسمهای دردناک دائمی ماهیچههای اسکلتی که معمولاً از آرواره شروع شده و به سایر نقاط بدن سرایت میکند، مشخص میشود. باکتری کلوستریدیوم تتانی در گرد و خاک قالی که به وسیله کفش آلوده میشود و مخصوصاً در خاک مزارع و باغچهها و کوچهها و اصطبلها یافت میشود و از طریق زخم به بدن راه مییابد.
علائم بیماری کُزاز
مهمترین علامت کُزاز، هاری است و علائم بعدی ناراحتی و بیخوابی. در ادامه عضلات فک و زبان تشنج پیدا میکند و بیمار قدرت باز کردن دهان برای حرف زدن نداشته و جویدن غیرممکن میشود. به دنبال تشنج، عضلات فک و زبان، عضلات سر و صورت، گردن، ساعد، دست و پا و بالاخره کمر نیز متشنج میشود. تشنج عضلات صورت سبب پیدایش قیافه خندان به نام لبخند کُزازی و تشنج عضلات کمر موجب خمیدگی آن به جلو میشود. این تشنجات دردناک هستند. تب مختصر در حدود ۳۸ درجه است.
بیماری کُزاز از چند روز تا چند هفته طول میکشد و بالاخره تشنج عضلات تنفسی باعث مرگ بیمار میشود. معالجه با سرم ضد کُزاز در صورتی مؤثر است که سم میکروب به سلولهای عصبی نرسیده باشد. بعلاوه عضلات قفسه سینه، شکم و پشت نیز ممکن است دچار گرفتگی شوند. گرفتگی شدید عضلات تنفسی منجر به تنفس مشکل برای بیماران میگردد. علائم و نشانههای کُزاز در هر زمانی (چند روز تا چند هفته) بعد از صدمه ظاهر میشوند. دوره کمون برای این بیماری بین ۵ روز تا ۱۵هفته میباشد. میانگین دوره نهفتگی ۷ روز میباشد.
نشانه های کزاز چیست
علت بیماری کزاز چیست؟
باکتری (کلستریدیوم تتانی) که تقریباً همه جا، به ویژه در خاک، کود و گرد و غبار وجود دارد، عامل اصلی این بیماری است. باکتریها ممکن است از طریق هر گونه شکاف در پوست از جمله سوختگیها یا زخمهای سوراخ شده وارد بدن شوند. سموم حاصل از باکتریها به اعصابی میروند که انقباض عضلات را کنترل میکنند و باعث اسپاسم عضلانی و تشنج میگردند.
عوامل تشدیدکننده کُزاز
- دیابت شیرین
- سن بالای ۶۰ سال
- انجام ندادن واکسیناسیون
- هوای گرم و مرطوب
- مکانهای شلوغ یا غیربهداشتی به ویژه در مورد نوزادان متولد شده از مادران واکسینه نشده
- استفاده از مواد مخدر خیابانی که با سوزنها و سرنگهای ناپاک تزریق میشوند.
- سوختگیها، زخمهای جراحی و زخمهای پوستی باز در مکانهای با آلودگی زیاد
پیشگیری از کزاز
درمان در استرس، کم اثر و ناکارا میباشد. کُزاز ممکن است علیرغم درمان، کشنده باشد. در ایالات متحده با حدود ۱۰۰ مورد بروز سالانه، بیماری جزء بیماریهای نادر محسوب میشود. تعداد کمی از بیماران نهایتاً میمیرند. بهترین راه مقابله با کُزاز پیشگیری است. برای پیشگیری واکسیناسیون ضد کُزاز انجام دهید. این امر شامل ۳ بار واکسن زدن است که در ۲ ماهگی شروع میشود و با دوزهای یادآور در ۱۸ ماهگی، ۵ سالگی و سپس هر ۱۰ سال ادامه مییابد. ممکن است در هنگام آسیب یک دوز یادآور دیگر لازم باشد.
پیشگیری از کُزاز نوزادان
برنامه مناسب برای محافظت نوزادان علیه بیماری کُزاز از طریق ایمنسازی مادران آنها بستگی به سابقه ایمنسازی در بین زنان دارد. زمانی که زنان در سن باروری قبلاً توسط واکسن شبه کُزاز در دوران کودکی یا بلوغ ایمن نشدهاند استفاده از جدول واکسیناسیون شبه کُزاز برای زنان در سنین باروری از بیشترین اهمیت برخوردار است. هر کشور بایستی گروه سنی زنان در سنین باروری را بر اساس الگوهای باروری محلی و وجود منابع تعیین کند. در آینده زنان بیشتری در سنین باروری مدرک دال بر دریافت واکسن کُزاز در اوایل کودکی یا سنین مدرسه را دارا خواهند بود.
چگونه از بیماری کزاز در کودکان پیشگیری کنیم؟
درمان کُزاز
درمان بستگی به شدت علائم دارد. کُزاز معمولاً با انواع درمانها و داروها، از قبیل موارد زیر درمان میشود:
- آنتی بیوتیک ها مانند پنی سیلین برای کشتن باکتریها در بدن شما
- ایمونوگلوبولین کُزاز (TIG) برای خنثی کردن سمهایی که باکتریها در بدن شما تولید کردهاند.
- شل کنندههای عضلانی برای کنترل اسپاسم عضلات
- تزریق واکسن کُزاز همراه با درمان
- تمیز کردن زخم برای از بین بردن منبع باکتری
- در برخی موارد، یک روش جراحی به نام دبرید زخم برای حذف بافت مرده یا آلوده استفاده میشود. اگر دچار بلع و تنفس دشوار باشید، ممکن است نیاز به یک لوله تنفس یا دستگاه تهویه (دستگاهی که هوا را به داخل و خارج از ریهها جابجا میکند) داشته باشید.
